İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU KAYNARCA SEYFETTİN SELİM MYO 2011-2012

SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ SOSYAL GÜVENLİK KURUMU (SGK) EMEKLİ SANDIĞI SSK BAĞ-KUR

TOPLU İŞ HUKUKU BİREYSEL İŞ HUKUKU YER BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI A.İŞYERİ: İşveren tarafından, mal veya hizmet üretmek için maddi ve maddi olmayan unsurlar ve işçinin de birlikte örgütlendiği az çok süreklilik taşıyan ünitedir. Üretim yeri İşyerine bağlı bulunan dinlenme, çocuk emzirme,yemek,uyku,yıkanma,muayene,bakım, eğitim alanları ve avlu gibi alanlar işyerinden sayılan yerlerdir.

İŞYERİNDEN SAYILAN YERLER 1. ASIL ÜRETİMİN YAPILDIĞI YER 2. NİTELİK VE YÖNETİM BAKIMINDAN BAĞLI YERLER 3. EKLENTİLER Asıl işin yapılmasıyla doğrudan bağlantılı olmayan dolaylı yerler (örneğin işyerinin kreşinde çalışan hemşirenin durumu) 4. ARAÇLAR Vinç,dozer,greyder,servis aracı hatta at,eşek

B-İŞLETME Ekonomik veya ideal bir amacın gerçekleştirilmesine yönelik biçimde aynı işverene ait bir veya birden çok işyerini kapsayan organize bir bütündür. (işyerleri topluluğu)

KİŞİ BAKIMINDAN İŞ HUKUKU *İŞÇİ: Bir iş sözleşmesine dayanarak belli bir ücret karşılığı çalışan gerçek kişi *İŞVEREN: Bir hizmet sözleşmesine dayalı olarak işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi *İŞVEREN VEKİLİ: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin yönetiminde görev alan kimselerdir. (ustabaşı,personel şefi vb) *ALT İŞVEREN: Taşeron

HİZMET SÖZLEŞMESİ HİZMET AKDİ İŞ SÖZLEŞMESİ İŞ AKDİ

İŞ KANUNUNA TABİ OLMAYAN İŞLER Deniz ve Hava taşıma İşleri 50 veya daha az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı iş yerleri Bir aile üyeleri veya hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evde ve el sanatlarının yapıldığı işler Ev hizmetleri (yemek, çamaşır, çocuk bakımı)

5. 507 sayılı kanuna uygun olarak 3 kişinin çalıştığı iş yerleri 6. Çıraklar 7. Aile ekonomisi içinde kalan tarımla ilgili her türlü yapı işleri (ahır,samanlık vb.) 8. Profesyonel sporcular 9. Rehabilite edilenler 10. Süreksiz işler: en çok 30 gün süren işler 11. Deniz iş kanununa tabi işler (gemi adamları) 12. Basın iş kanuna tabi işler (gazeteciler)

HİZMET SÖZLEŞMESİNİN ÖĞELERİ İŞ(ÇALIŞMA) UNSURU Bir ihtiyacın giderilmesine yönelik düzenli bir şekilde icra edilen bedensel veya zihinsel uğraştır. Ekonomik bir değer taşıması ve hukuka aykırı olmaması gerekir. Bizzat işverene sunulması da zorunlu değildir.

Üstlenilen iş görme edimi bir çırpıda değil, belirli/belirsiz bir süreye yayılarak yerine getirilir. İlke olarak işçi hizmet akdi ile üstlendiği iş görme edimini bizzat yerine getirmekle yükümlüdür.

BAĞIMLILIK UNSURU Bağımlılık unsuru ekonomik ve kişisel bağımlılık ikiye ayrılmakla birlikte önemli olan kişisel bağımlılıktır. İşçinin işverenin emir ve talimatlarına bağlı biçimde onun iş organizasyonuna tabi olarak çalışması kişisel bağımlılıktır.

Bağımlılık unsuru ile işveren işçiye emir ve talimat verebilirken işçiye de bu emir ve talimatlara uyma borcu yani itaat borcu yüklenir.

ÜCRET UNSURU Ücretsiz bir çalışmanın hizmet sözleşmesi olarak nitelenmesi mümkün değildir. İşçinin çalışmasının karşılığı bir ücret karşılığında olmalıdır. Sözleşmede ücret belirtilmese de ücret miktarı o işe benzer işler baz alınarak yada asgari ücret düzeyiyle tespit edilir.

HİZMET SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI Hizmet sözleşmesinin tarafları “işçi” ve “işveren”dir. İşçi, hizmet akdiyle çalışmayı üstlenen gerçek kişidir. İşveren, kendisine bağlı olarak işçi çalıştıran kimsedir.

HİZMET SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİ EHLİYET İÇERİK İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA YASAKLARI İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA ZORUNLULUĞU ŞEKİL VE SÜRE SÖZLEŞMENİN ZORLA/SERBESTÇE KURULMASI

SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİ Sözleşme görüşmeleri dürüstlük ve kişilik hakları çerçevesinde olmalıdır. Aksi görüşmeler yapılacak akdin sıhhati açısından ileriki dönemde sıkıntı ortaya çıkarır.

TARAFLARIN EHLİYETİ Geçerli bir hizmet sözleşmesinden bahsedebilmek için tarafların “tam fiil ehliyeti”ne sahip olması gerekir.

SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİ Hukuk kurallarına Kişilik haklarına Genel ahlaka Kamu düzenine, Aykırı olmamalıdır.

SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ Sözleşme yazılı, sözlü hatta üstü örtülü bir biçimde de olabilir. Özellikle yazılı sözleşmelerde kanunca ön görülen bazı şekil şartları aranır. (imza, tarih vb)

SÖZLEŞMENİN SÜRESİ Belirli süreli hizmet sözleşmesi Belirsiz süreli hizmet sözleşmesi Olmak üzere iki şekildedir. Her iki hizmet akdinde de uygulanabilen deneme süresi söz konusudur.

SERBESTÇE/ZORLA KURULMASI İş kanunu bazı durumlarda iş vereni sözleşme yapmak zorunda bırakmışken (örneğin özürlü zorunluluğu vb.), bazı durumlarda da sözleşme yapmasına yasak getirmiştir. (fiil ehliyeti olmayanlarla sözleşme yapılamayacağı gibi) I. Haftanın sonu

HİZMET AKDİ YAPILMASI ZORUNLU HALLER İşten topluca çıkartılanların yeniden işe alınması Askerlik sebebiyle iş ilişkisi sona erenlerin yeniden işe alınması Özürlü işe alma zorunluluğu İş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırma zorunluluğu Sendika yöneticilerinin yeniden işe alınması

İŞ İLİŞKİSİ TÜRLERİ Tipik İş İlişkisi: Normal iş ilişkisi de denilen durumda işçi, belli bir iş verene bağlı olarak onun işini yapmayı üstlendiği, tam gün süreli çalışmayı ön gören belirsiz süreli iş akdi anlaşılır. Atipik İş İlişkisi: İşin mahiyeti gereği yukarıdaki durumların bazılarının oluşmadığı iş akitleridir.

BELİRLİ/BELİRSİZ SÜRELİLİK Belirli süreli iş akdi: İşin başlangıç ve bitiş sürelerinin akdin yapılması durumunda biliniyor olduğu iş sözleşmesi türüdür. İstisnai durumlar için geçerlidir. Belirsiz süreli iş akdi: İşe başlama tarihi belli ancak bitiş tarihi belli olmayan sözleşmedir.

DENEME SÜRELİ/DENEME SÜRESİZ İŞ İLİŞKİLERİ İş sözleşmesi tarafları sözleşmeyi kesinleştirmeden birbirlerini tanımak isteyebilirler. Kanun bu süreye deneme süresi der ve en çok 2 ay olarak sınırlandırılmıştır. (TİS’ de 4 aya kadar çıkabilir)

HİZMET AKDİNİN GEÇERSİZLİĞİ Hizmet sözleşmesinin geçersiz olması demek sözleşmenin kanunen hiç yapılmamış olarak kabul edilmesi anlamına gelir. Bunun için iş kanununun bazı uygun görmediği durumlar oluşmalıdır. (Yaşı küçük biriyle sözleşme yapmak)

GEÇERSİZLİK NEDENLERİ Emredici hukuk kurallarına aykırılık Ahlaka aykırılık İmkansızlık Muvazaa (Danışıklık) bulunması:

HİZMET SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ VE İPTAL NEDENLERİ Hizmet sözleşmesinin iptali geçersizlikten farklı olarak sözleşmenin hiç kurulmamış olduğunu kabul etmez, iptal anına kadarki kısmı kanunen kabul eder. Hizmet sözleşmesini iptale götürebilecek sebepler “HATA” “HİLE” “TEHDİT” VE “GABİN (SÖMÜRME)”dir.

GEÇERSİZLİĞİN ETKİSİ Kanuna, Kişilik haklarına, Kamu düzenine, Ahlaka aykırılık olması yada İmkansızlık bulunması Diğer durumlar ise; Hata, Hile, Tehdit ve Sömürme (gabin)

BORÇLAR-İŞÇİNİN BORÇLARI Hizmet Sözleşmesi ile işçi adına doğan borçlar. 1- İŞ GÖRME BORCU Sözleşmece kararlaştırılan işin işçi tarafından fiilen yapılması zorunluluğudur. Başkasına devredemez, mirasçılarına geçmez. Sözleşmedeki dışında farklı bir iş yaptırılamaz. Ancak işçi rızasıyla iş veya işyeri değişikliği yapılabilir. 6 iş günü içinde yazılı olarak kabul etmediği bir değişiklik işçiyi bağlamaz. İş görme borcu işveren emir ve talimatlarına göre yapılmak zorundadır. İşini hiç veya özenle yapmaması işverene işçiyi tazminatsız işten çıkarma hakkı verir.

2- İTAAT VE SADAKAT BORCU İşçiye yasal sınırlar içerisinde işverenin talimatlarına uyma sorumluluğu yükler. İşçi işverenin işini ve çıkarlarını koruma ve zarar verememe ile sorumludur. Bu bazen bir şey yapmak bazense yapmamak olabilir.

İŞVERENİN BORÇLARI 1- ÜCRET ÖDEME BORCU İşveren işçiye işi karşılığı hakettiği ücreti ödemek zorundadır. Emeğinin karşılığı olan kısma kök ücret veya çıplak ücret denirken, insani düşünceyle yapılan ödemeye sosyal ücret denir.

ÜCRETLE İLGİLİ KAVRAMLAR A. ÜCRET SİSTEMLERİ B. ÜCRETİN MİKTARI C. ÖDEME YERİ D. ÖDEME ZAMANI E. ÖDENME BİÇİMİ F. ÖDENECEK KİŞİ D. ÖDEME İSPATI F. ÜCRET GARANTİ FONU DİĞER HUSUSLAR

İŞÇİYİ GÖZETME BORCU 2-İŞÇİYİ GÖZETME BORCU İşverenin işçinin sağlığına ,bedenine, kişilik ve mallarına yönelik yükümlülükleridir. Koruyucu iş elbiseleri, iş güvenliği önlemleri vb. Aksi halde işçi sözleşmeyi haklı nedenle feshedebilir.

3.EŞİT DAVRANMA BORCU İşveren işçiler açısından objektif bir neden olmadan ayrım yapmamalıdır. Din,dil,ırk,cinsiyet,inanç,siyasi düşünce vb. sebeplerle ayırım yapamaz. Cinsiyet sebebiyle farklı ücret uygulaması böyledir.