Araş. Gör. Kevser ÖZDEMİR GEBELİK TAKİBİ Araş. Gör. Kevser ÖZDEMİR

TERMİNOLOJİ Antenatal Dönem: Gebeliğin başlangıcından doğuma kadar olan dönemdir. Postnatal dönem: Doğum sonrası 4 haftayı (28 gün) içeren dönemdir. Perinatal dönem: 20. gebelik haftası ile başlayan ve doğumdan sonra tamamlanmış 28 günü içeren dönemdir.

ANNE ÖLÜMÜ Anne ve yeni doğan ölümü oranları, bir ülkenin sağlık düzeyini göstermede en sık kullanılan parametrelerdir. Anne ölümü, gebelik sırasında veya doğumdan sonraki 42 gün içerisinde, gebeliğin süresinden ve doğumun yerinden bağımsız olarak, bir kadının hayatını kaybetmesidir.

Direk anne ölümü gebelik sırasında, doğumda veya doğumdan sonra obstetrik bir komplikasyona bağlı olarak gelişen obstetrik ölümdür. İndirek anne ölümü, daha önceden var olan veya gebelik sırasında, doğumda veya lohusalıkta ortaya çıkan bir rahatsızlığa bağlı obstetrik ölümdür.

Direk anne ölüm sebepleri: Gebeliğin hipertansif hastalıkları Kanama Enfeksiyon Tromboemboli Zor doğum Yasal olmayan düşüklere bağlı enfeksiyonlar. Ektopik gebelik Anestezi komplikasyonları Amniyon sıvısı embolisi

İndirek anne ölüm sebepleri: Astım Kalp hastalıkları Diabet tip1 SLE

YENİDOĞAN ÖLÜMÜ Tarihsel olarak, gelişmiş ülkelerde anne ölümü oranı azaldıktan sonra, dikkatler fetal ölüm üzerine yoğunlaşmıştır.

Ölü doğum oranı (fetal ölüm) 1000 bebek doğumu başına düşen ölü doğan bebek sayısıdır. Yenidoğan ölüm oranı, 1000 bebek doğumu başına düşen yenidoğan ölüm sayısıdır.

Perinatal ölüm, bu ikisinin birleşmesidir; toplamda 1000 doğum başına düşen fetal ölüm+ yenidoğan ölümüdür.

Bebek ölümleri, annelerin demografik yapısı ve sağlık durumu ile değişebilmektedir. Oran, genç ve ileri yaştaki annelerde artmaktadır. Artmış bebek ölümü ile ilgili anneye ait diğer durumlar arasında evlilik dışı gebelikler, annenin düşük eğitim düzeyi, az veya hiç alınmamış doğum öncesi bakım, sigara alışkanlığı ve ilaç kullanımı sayılabilir.

DOĞUM ÖNCESİ BAKIM Temelde koruyucu sağlık hizmetidir. Son 30 yıl içerisinde, fetusu anne karnında iken, elektronik fetal görüntüleme, sonografi ve amniyosentez ile sanki uterus içerisindeki bir hastaymış gibi değerlendiren, yeni teknolojiler geliştirilmiştir. Günümüzde, ölümün önlenmesi kadar morbiditenin önlenmesi hedefler arasındadır. Bu da, anne ve fetüsün takibinde daha çok özen gerektirdiği için, doğum öncesi kliniklere daha büyük bir görev yüklemektedir.

Doğum öncesi bakım özel klinik, halk sağlığı merkezleri, devlet hastaneleri ve hatta hastanın evi de dahil, bir çok yerde yapılabilir. Doğum öncesi bakımda kadın doğum uzmanları, ebeler, doğum ve kadın sağlığı hemşireleri, halk sağlığı hemşireleri, aile hekimleri,diyetisyenler görev almalıdır.

Doğum öncesi bakımın amacı; doğumun sorunsuz gerçekleşmesi için hamilelik süresince annenin ve fetusun sağlığının kontrol altında tutulmasıdır. Kadınlar hamilelik sırasında neler olabileceği konusunda eğitilir, bu dönemde annede ve fetusta hastalık, eksiklik ya da başka potansiyel risklerin saptanabilmesi için düzenli testler uygulanır.

Sonuç olarak, doğumdan önce sağlık hizmetlerinden yararlanmayan kadınların bebeklerinde, bir yaşından önce ölüm olasılığı dört kat daha fazla olduğu gösterilmiştir.

Ebenin/Hemşirenin antenatal bakım hizmetlerindeki etkinlikleri şöyle sıralanabilir: Gebede var olan hastalıkların erken dönemde saptanması ve tedavisi ile annenin genel sağlık düzeyini yükseltmek, Gebelikteki riskli durumları belirlemek (pre-eklemsi, anemi, Rh uygunsuzluğu vb.), ortaya çıkabilecek potansiyel sorunların zamanında tanı ve tedavisini sağlamak, Annenin ve fetüsün gebelik süresince gelişmesini izlemek ve değerlendirmek,

Anneye eğitim vermek (gebelik, beslenme, yenidoğanın bakımı, gebelikte tehlike belirtileri vb.), Anneyi fizyolojik ve psikolojik olarak doğuma hazırlamak, Gebelikte ortaya çıkabilecek olan sorunlu durumlarda anneyi desteklemektir.

İLK İZLEMDE GEBELİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1- Gebeliğin Doğrulanması Gerekir: Gebeliğin tanısına yönelik muayeneler yapılır. Günümüzde var olan gebelik testleri gebeliği ovulasyondan 6-8 gün sonra saptayacak kadar duyarlı olsada yaygın olarak kullanılan kolay testler fertilizasyondan sonraki 7-28 gün içinde kesin sonuç verir.

2- Gebeliğin Süresini Belirlemek: Bulgularda beklenmeyen bir değer yoksa SAT ın ilk günü ile izlem tarihi arasında geçen süre takvim üzerinde hesaplanarak gebelik yaşı hafta olarak belirlenir. Gebeliğin ortalama süresi fertilizasyon itibaren yaklaşık 267 gündür. Fertilizasyon tarihi tam olarak bilinmediğinden klinikte gebelik süresinin ölçümünde, son adetin ilk gününden yararlanılır. Son adetin ilk gününe 7 gün eklenip, 3 ay çıkarılır ve bir yıl eklenir.

3- Gebeliğin Öyküsünü Belirleme: Gebelik tanısının doğrulanması ve zamanının hesaplanmasından sonra hangi gebelik haftasında karşılaşılırsa karşılaşılsın ilk izlem de ayrıntılı bir öykü alınması gerekir. -Bireysel bilgiler -Eşi ile ilgili bilgileri -Ailenin tıbbi öyküsü -Geçmiş sağlık öyküsü -Şimdiki sağlık öyküsü -Geçirilen enfeksiyonlar -Menstruasyon öyküsü -Daha önce kullandığı aile planlaması yöntemi -Önceki gebelikleri\ jinekolojik öykü ve Şimdiki gebelik

4- Gebenin Davranışını Belirleme: Kadının gebelik ile ilgili tutumunu gösterecek davranışlarını değerlendirmek çok önemlidir. Gebenin mutlu, heyecanlı ya da mutsuz ve tedirgin olduğunu hissetmek oldukça kolaydır. Bunu belirlemek, bakım veren kişinin uygun iletişim yöntemini bulmasına da yardımcı olur. Birlikte geldiği yakını varsa, bu kişinin kim olduğu, gebe ile nasıl bir iletişim içinde olduğu da ayrıca bir önem taşır.

6- Laboratuar Bulguları: 5- Gebe Muayenesi: Olabilecek risklerin belirlenmesi için özenle fizik muayenesi yapılır. a- Gözlem b-Genel sistem bulguları 6- Laboratuar Bulguları: Tam kan, tam idrar, kan gurubunun belirlenmesi, açlık kan şekeri düzeyi. Rutin Testler: Hematoloji, biyokimya, idrar, tiroid, mikrobiyolojik, ultrasonografi Özel Testler: Renkli doppler usg, elektronik fetal monitorizasyon, invaziv testler, fetal kardiak eko, ultrasonografik anomali taraması

7- Gebenin Korunması: 8- Gebenin Beslenmesi Gebeliğin ilk üç ayında organ farklılaşması sürdüğünden, röntgen ışınları ve ilaç etkisi ile bu farklılaşmanın düzeni bozulur. 8- Gebenin Beslenmesi

GEBENİN GENEL FİZİKSEL MUAYENESİ Genel muayene: boy ,kilo, baş, boyun, göğüs-kalp cilt ve ekstremiteler, ağız ve dişler, abdomen ve pelvis muayenesi Gebe muayeneleri; * 28-32. haftaya kadar ayda bir, * 32-36 haftalarda 2 haftada bir, * 36-40. haftalar arası haftada bir, * 40. haftadan sonra haftada 2 kez yapılır, * 42. haftada yatış verilir.

Gebelik muayenesinde; bireysel gebelik belirtilerine ilişkin öykü ve muayenelerinin ardından kesin gebelik tanısı, bundan sonrada genel fizik muayenelerinin yapılması gerekir. 20. gebelik haftasından sonra ani kilo alımı ( haftada 2-3 kilo) ani gelişen ödemin göstergesi olabileceği ve bu durumun preeklemsinin bir göstergesi olabileceği unutulmamalıdır.

Bireysel gebelik belirtileri: Amenore Bulantı-kusma Sık idrara çıkma Karında büyüme Yorgunluk Lökore Ciltte renk değişimi Deri pigmentasyonu

Gebeliğin olası belirtileri: Vajinal muayenede uterin büyüme, yumuşama Tuşede implatasyon yerine bağlı olarak uterusun asimetrik dalgalanması (piskacek belirtisi) Gebeliğin 6. haftasından sonra corpus uterinin en aşağı bölümünde palpasyonla yumuşama hissedilmesi (hegar belirtisi) Fundusun servikse kolayca fleksiyon yapması (Mcdonald belirtisi)

Serviksin yumuşaması Uterusun implatasyon kısmında büyüme ve yumuşama (brawn von Fernwald’s belirtisi) Vajinal muayenede fetüs parmakla itildiğinde ileri geri hareket etmesi (ballottement belirtisi) Vajenin mor ödemli görünümü (chadwick belirtisi) ve yumuşaklığı (godell’s belirtisi)

Gebeliğin kesin belirtileri: Fetal kalp atımlarının saptanması, Fetal hareketlerin algılanması, Fetüsün usg ile görüntülenmesi, Fetüsün palpasyon ile hissedilmesi.

Gebeliğin Ayırıcı Tanısı: Leiomiyom: uterus büyümesi gebeliği andırabilir ama uterus serttir, yüzeyi gebeliğe göre düzensizdir. Over kistleri: servikal yumuşama ve renk değişimleri yoktur. Hematometra Pseudocyesis:hayali gebelik

GEBELİKTE TEHLİKE BELİRTİLERİ Olası sonuçlar Vajinadan ani ve fışkırır tarzda amniyotik mainin gelmesi Erken membran rüptürü Vajinal kanama Ablasyo plasenta, plasenta previa Serviks ve vajinanın lezyonları Abdominal ağrı Preterm eylem, ablasyo plasenta Vücut ısısının 38.°C ‘nin üzerinde olması Enfeksiyon Baş dönmesi, bulanık görme, çift görme, lekeli görme Hipertansiyon , Preeklampsi Sürekli kusma Hiperemezis gravidarum

Hipertansiyon , Preeklampsi Elde, yüzde, bacaklarda ve ayaklarda ödem Tehlike belirtileri Olası sonuçlar Aşırı başağrısı Hipertansiyon , Preeklampsi Elde, yüzde, bacaklarda ve ayaklarda ödem Preeklampsi Müsküler irritabilite, konvülsiyonlar Preeklampsi, eklampsi Epigastrik ağrı Preeklampsi, Abdominal damarlarda iskemi Oligüri Renal hasar, yetersiz sıvı alımı Dizüri Üriner sistem enfeksiyonu Fetal hareketlerin yokluğu Annenin ilaç kullanımı, obesite, fetal ölüm