 Riskli davranış gösteren ve risk altındaki çocuklar genelde okul ortamını bozan, okul çalışanlarına ve ailelerine güçlükler yaşatan “zor” çocuklardır.  Bu çocuk ve gençlerin okul sistemi içinde tutulması ve topluma kazandırılması büyük önem taşır.

RİSKLİ DAVRANIŞLAR NEDİR?  Şiddet eğilimi  Sık sık kavga etme  Madde veya alkol kullanımı  Evden kaçma  Okuldan kaçma  Kendine zarar verme  Sokakta çalışma  Riskli cinsel davranış  Davranış sorunları Bu davranışlardan bir yada birden fazlası bir arada olabilir.

Şiddete Eğilimli Çocuk NEDENLERİ  Aile içinde anne, baba, kardeşler arasında sorunların çözümünde kaba kuvvet uygulanıyorsa, güçlü olan zayıf olanı ezmeye gidiyorsa, çocuk da bunu örnek alacaktır.  Çocuk sınırsızca yaşar. Özgürdür, meraklıdır ama mantığı yoktur. Böylece her dileğinin yerine getirilmesini ister. Küçük yaşta bu duruma alıştırılmışsa, en ufak engelle karşılaştığında sınırlanmış olmanın getirdiği sıkıntıyla şiddete yönelebilir.

ÖNERİLER  Şiddetin analizini yapın. Nedenlerini ve tetikleyici sebepleri belirleyin.  Şiddet uygulama konusunda çocuğun algısının neler olduğunu öğrenin.  Şiddet uyguladığında verdiğiniz tepkilerde tutarlı olun.  Olumlu davranışları övün, pekiştirin.  Konulan kurallar açık, net ve tutarlı olsun.  Aileyi bilgilendirin ve sürece dahil edin.  Aile içinde şiddet uygulanıp uygulanmadığını kontrol edin.  Ev içindeki kuralların ve tepkilerin açık, net, tutarlı olması gerektiğini anlatın.  Okul psikolojik danışmanına yönlendirerek işbirliği yapın.

Unutmayın, Şiddet Öğrenilmiş Bir Davranıştır. Eğer Olumsuz Bir Davranış Öğrenilmişse Olumlu Bir Davranışı da Öğretebiliriz.

Suça itilen çocuk  Kalıtsal nedenler  Zekâ potansiyelinin sınırlılığı  Çocukluk evresine uzanan yanlış eğitim  Yetersiz sevgi  Sosyo-ekonomik kaynaklı nedenler  Değişen değer yargıları

ÖNERİLER ÇÇocukla iletişime geçin ve güven ilişkisi kurun. GGenel değerlendirme için psikiyatriste yönlendirin. ÇÇocuğu suç işlemeye iten etkenleri (aile, arkadaşlar, çevre) araştırın. BBaşka suçlar işleme eğilimi varsa bunun eyleme dönüşmesini önlemeye çalışın. ÇÇocuğu takibe alıp, okuldan uzaklaşmasını/ayrılmasını engellemeye çalışın. OOkul ile bağ kurmasını sağlayın. ÇÇocuğun etiketlenmesini önleyin. AAileyi durumdan haberdar etmeniz gerekirse bunu okul psikolojik danışmanı ile işbirliği kurarak yapın. OOkul psikolojik danışmanıyla işbirliği yaparak aileye danışmanlık konusunda birlikte çalışın.

EVDEN KAÇMA 10 Hiçbir çocuk nedensiz yere evden kaçmaz.

NEDENLERİ  Zihinsel yetersizlik  Ailede şiddetli geçimsizlik,  İşsizlik, fakirlik,  Dayak,  Eğitimsizlik

ÖNERİLER  Evden kaçma nedeninin altında fiziksel veya cinsel taciz yatıyor olabilir.  Çocuğun güvenliğini sağlayabilmek için okul psikolojik danışmanı ile işbirliği yapın ve gereken kişi ve kuruluşlara haber verin.  Sokakta yaşamak ile ilgili gerçekçi olmayan düşüncelerini öğrenin.  Gerçek bilgileri onu yargılamadan, suçlamadan ona açıklayın.  Arkadaş çevresi hakkında bilgi sahibi olun.  Okul ile arasında bir bağ kurulmasına yardım edin.  Okul psikolojik danışmanına yönlendirin.

Madde Kullanımı Nedenler  Dayanıksız güçsüz bir kişilik yapısı ve kaygı yaratan durumlardan kaçma eğilimi  İç disiplinden uzak dıştan denetimli sosyal bağımlı kişilik özellikleri  Duygusal bakımdan olgunlaşmamış olma  Hazza ve zevke eğilimli sorumluluk ve inisiyatif almaktan kaçınan yapı  Kötü alışkanlıklara sahip arkadaşlar  Aile içi iletişim ve duygusal paylaşımlarla yetersizlik ve verimsizlik...

Bağımlılık Süreci 14 “Belki kullanabilirim” “Korku ve merak” “Bir kereden bir şey olmaz” “Bir daha asla!” “Ben bağımlı olmam” “İstersem bırakırım”“Bu meret bırakılmaz ki!” “Bırakmak zorundayım!” “Bıraktım, bir daha başlamam” “Artık bırakacağım”

Madde Kullanan Bir Genci Tanımak İçin Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar  Geceleri çok sık dışarı çıkıyorsa ve bar disko gibi eğlence yerlerine çok sık gitmeye başlamışsa  Eski arkadaşlarını bir bir ve kısa sürede terk edip yeni ve çok sık beraber olduğu yeni arkadaşlıklar kurduysa ve kim olduklarından ailesine bahsetmiyorsa  Gece saatleri bile olsa gelen bir telefonla apar topar dışarı çıkması gerekiyorsa ya da cevapsız telefonların sayısında belirgin artış varsa  Çok para harcamaya ya da istemeye başlamışsa  Ona ait olmadığını bildiğiniz eşyalarla geliyorsa ve bunları bir daha göremiyorsanız  Ani kilo kayıpları ve iştah sorunları varsa  Uyku düzeni bozulduysa  Göz çevresinde kızarmalar donuk bakışlar oluyorsa  Elde ve vücutta daha önce görmediğiniz titremeler varsa ve daha bir çok aniden değişen sosyal ve fiziksel koşullar madde kullanımının işaretleri olabilir.

ÖNERİLER  Kendinizi hazır hissetmeden onunla konuşmayın.  Önyargılarınızın olabilir, bunları farkına varmanız ona karşı tutumunuzun olumsuz olmasını azaltabilir.  Amacınızın ona destek ve yardımcı olmak olduğunu vurgulayın.  Etiketlemekten kaçının ve okul içinde etiketlenmesini önleyin.  Eğer öğrenci maddenin etkisi altında ise onunla bu durumda konuşmayın.  Çocukla ya da idare ile konu hakkında görüşmeden önce okul psikolojik danışmanına şüphenizden bahsedin.  Aileyi okul psikolojik danışmanı ile görüşmeleri için çağırın.  İyileşmeye dair sözünü içeren anlaşma kağıdı imzalatmaya çalışın

17 UNUTMAYIN! Madde kullanımı uzun süreli takip gerektirir. Çocukla aranızda kurulan ilişkiyi sürdürün. Madde kullanan çocuğun okulla bağı kesilmemelidir.

Davranış Sorunları: Nedenleri Sık yalan söylemek Otoriteye sürekli karşı gelmek Eşyalar, hayvanlara ve insanlara zarar vermek Suç işleyen kişilerle birlikte bulunmak Küfür etmek Altına kaçırmak

Davranış sorunları ne denli şiddetli olursa olsun, çocuğun yaptıklarından kaynaklanmaktadır, çocuğun kendisinden değil.

NEDENLERİ  Dikkat çekmek  Ebeveynlere karşı güç kazanma isteği  İntikam alma isteği  Yetersizlik  Anne-babanın aşırı koruyucu tutumları

ÖNERİLER  Davranış problemlerinin gözükmesine yol açacak olası stres faktörlerini öğrenin.  Kendisindeki dürtüsel davranışlarının farkına vardırmaya çalışın.  Herhangi bir şeyi konuşurken onu ikna etmekten kaçının.  Olumlu davranışlarını övün.  Okul ile arasında bir bağ kurulmasını sağlayın.  Okul içindeki ve dışındaki bir takım aktivitelere, grup faaliyetlerine katılımını arttırmak için yönlendirme yapın.  Sınıf içinde kapasitesine uygun görevler verin.  Aile ile konuşurken çocuğun olumlu davranışları ve güçlü olduğu yönlerini vurgulayın.  Okul psikolojik danışmanından destek almaları için gerekli yönlendirmeyi yapın.  Sorunlu davranışlar birden bire ortaya çıkmaz. Bu çocuklarla kurulmuş güvene dayalı bir ilişki bile davranışlarında değişim meydana getirebilmektedir.

Kendine Zarar Verme Nedenleri  Fizyolojik Sebepler  Sosyal Sebepler  İletişim  Sosyal İlgi  Maddeleri Elde Etme  Kaçınma/Kaçma

ÖNERİLER YYaklaşımınız nötr olmalıdır (“kes/yap” veya “kesme/yapma” demekten kaçının). KKendini kesen birine tıbbi müdahale gerektirip gerekmediğini kontrol edin. KKesi ister derin ister hafif olsun mutlaka pansuman yapılmasını sağlayın. HHer kendine zarar verme, intihar değildir. KKendine zarar verme genelde sorunlarla sağlıklı başa çıkma yöntemlerini bilmeyenlerde görülür. BBir psikiyatriste yönlendirme yapsanız da çocuğu okulda izlemeye devam edin. YYaptıklarını onaylamayın, ama onu etiketlemeyin. KKendine zarar verme davranışı ile intihar davranışını birbirinden ayrı olgulardır. Unutmayın! Dikkat çekmek için değil, bir sıkıntısını gidermek için kendine zarar veriyor.

24 Etkisiz yaklaşımlar  Eleştirmek  Nasihat etmek  Tartışmak  Suçlamak  Acımak  Taraf tutmak Bilgiçlik taslamak Yargılamak Etiketlemek Cezalandırmak Kurtarıcı rolü üstlenmek

Zor çocuklara yaklaşımda temel ilkeler  Kişiliğine saygı gösterin  Dinleyin  Tuzaklarına düşmeyin  İstikrarlı olun  Sürekli ve sabırlı olun  Kötü davranışlar yerine iyi davranışlar üstüne konsantre olun  Onu değil, davranışını eleştirin

Zor çocuklara yaklaşımda temel ilkeler TTutarlı davranın OOlumlu tarzda konuşun CCesaretlendirin TTartışmaktan kaçının ÇÇözüm odaklı olun HHer yaşanandan bir ders çıkarın

HERKESE GÖREV DÜŞÜYOR. BİZ ÜSTÜMÜZE DÜŞENİ YAPALIM ZOR DA OLSA