ASIL İCRA ORGANLARI YARDIMCI İCRA ORGANLARI

ASIL İCRA ORGANLARI Maddi hukuktan kaynaklanan hakkı yerine getirilmesini sağlayan, bu çerçevede zor kullanma yetkisi de olan ve yetkileri kanun tarafından belirlenmiş organlara icra organları denir. Geniş anlamda icra organları içerisine mahkemeler de girer. Asıl icra organları icra faaliyetlerini yürüten asli organlardır. Bu organlar; icra dairesi ve icra mahkemesidir. İcra dairesi birinci derecede yetkili organdır.

İCRA DAİRESİ İcra teşkilatının temel organıdır. Takip orada başlatılır ve sona erdirilir. Miktar ve sınırına bakılmaksızın icra daireleri birinci derece görevli organdır. Her asliye hukuk mahkemesi çevresinde yeteri kadar kurulur. İcra dairesi birden fazla ise bu daireler arasında iş dağılımı ilişkisi vardır. bunlar arasındaki iş dağıtımı icra mahkemesi tarafından yapılır. İcra dairesinin başında icra dairesinden sorumlu amir konumunda icra müdürü bulunur. Her icra dairesinde yeteri kadar katip, mübaşir, müdür yardımcısı bulunur.

İCRA DAİRESİNİN YETKİLERİ İcra dairesi bağımsızdır. Her daire, makam ve mercii ile doğrudan haberleşebilir veya yazışabilir. İcra dairesi icra mahkemesi tarafından denetleniyor olsa da(m.13), işlemlerini bizzat yapar ve talimat almaz. İcra dairesi icra mahkemesine bağlı bir organ değildir. Bununla beraber kanuna aykırı davranışları nedeniyle icra mahkemesine şikayet olunabilir. İcra dairesinin gerek duyması halinde zor kullanma yetkisi, başka yer icra dairesi ile istinabe yapma yetkisi vardır. Bu genel yetkiler dışında kanunda sayılan diğer hallerde yetkilidir.

İCRA DAİRESİNİN GÖREVLERİ İİK icra dairesinin görevlerini tek bir maddede saymamış, ilgili değişik maddelerde saymıştır. Genel olarak alacaklı icra dairesine başvurur, icra dairesi de alacaklının alacağına kavuşması için gerekli işlemleri yapar. Bununla beraber alacaklı ile borçlunun menfaatlerini de kanuna uygun bir şekilde bağdaştırmak zorundadır. Takip talebini alan icra dairesi ödeme emri veya icra emrini borçluya gönderir. Takibin kesinleşmesiyle haciz yapar. Sıra cetveli düzenler ve satış sonrası buna göre paraları paylaştırır.

İCRA DAİRESİNİN GÖREVLERİ İcra dairesi bazı hallerde takdir yetkisini kullanır. Örneğin borçlunun bazı mallarının haczedilip haczedilemeyeceğini haciz esnasında takdir eder. Şüphesiz bunun için icra dairesinin takdir yetkisi olması gerekir. İcra dairesi kendisine verilen görevleri olumlu ya da olumsuz bir işlem yapmakla yerine getirmek zorundadır.

İCRA DAİRESİNİN GÖREVLERİ Bazı işlemlerin yapılması için kanunda süreler öngörülmüştür. Örneğin takip talebi alındıktan sonra 3 gün içerisinde borçluya ödeme emri gönderilmelidir(m. 61). Kanunda bu şekilde süre konulan hallerde icra dairesi süresinde işlemi yapmalıdır. İcra dairesi icra mahkemesinin denetim ve gözetimi altındadır(m. 13). İcra dairesi görevlerini yerine getirmez, geciktirir veya kanuna aykırı yaparsa icra mahkemesine şikayet edilebilir(m. 16-18).

İCRA DAİRESİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Kanun koyucu icra işlemlerinin sağlıklı biçimde yürütülmesi için icra dairesine bir takım yükümlülükler yüklemiştir. İcra dairesinin aktif bir eylem yapıp yapmamasına göre; bu yükümlülükleri, olumlu yükümlülükler ve olumsuz yükümlülükler diye ikiye ayırabiliriz.

OLUMLU YÜKÜMLÜLÜKLER 1- DOSYA VE TUTANAK DÜZENLEMEK(m. 8) Her icra işi için bir dosya açılır ve bu talep için yapılan tüm işlerin tutanağı bu dosyada tutulur. İcra dairesi kendisine sözlü olarak yapılan talepleri de tutanak haline getirmek zorundadır. İcra tutanaklarının m. 8 de belirtilen iki önemli işlevi vardır. 1- aleniyeti sağlamak 2- ispat gücü

İCRA TUTANAKLARININ ALENİYET İŞLEVİ İcra tutanakları ilgililer bakımından alenidir. İlgililer icra tutanaklarını görebilir, inceleyebilir ve bunların örneğini çıkarabilir. İlgililerden maksat sadece takibin tarafları değil, taraflar dışında da hukuki yararı olduğuna kanaat getirilen üçüncü kişiler için tutanaklar alenidir. Hukuki yararın varlığını icra müdürü takdir edecektir. Örneğin, haczedilen bir mal için istihkak iddiasında bulunan üçüncü kişilerin hukuki yararı vardır.

İCRA TUTANAKLARININ İSPAT İŞLEVİ İcra tutanakları resmi belge olarak ispat gücüne sahiptirler. Tutanaklar yapılan işlemi tevsik eder, inşai etkisi yoktur. Tutanaklar aksi ispat edilinceye kadar geçerlidir. Aksini ispat her türlü delil ile mümkündür(MK m. 7). Eğer tutanaklar hukuki işlem niteliğini taşıyorsa bu durumda kesin delillerle aksinin ispatlanması gerekir. örneğin borçlu tutanakta borçlu olduğunu ikrar edip altını imzalamışsa bu tutanak senet niteliğindedir. Aksi de kesin delillerden biri ile ispat edilmelidir.

OLUMLU YÜKÜMLÜLÜKLER 2- PARA VE DEĞERLİ EŞYALARIN TEVDİİ(m. 9) m. 9 «İcra ve İflas daireleri aldıkları paraları ve kıymetli evrak ve değerli şeyleri, nihayet ertesi işgünü çalışma saati sonuna kadar Adalet Bakanlığınca uygun görülen bankalardaki hesaplarına yatırmaya, banka bulunmayan yerlerde icra veya mahkeme kasalarında muhafazaya, kasa bulunmayan yerlerde ise mal sandıklarına bırakmaya mecburdurlar» Para, banknot, altın, gümüş, hamiline yazılmış senetler, poliçeler ve diğer değerli şeyler haczedilirse(m. 88/1) bunlar borçlu elinde bırakılmaz, yediemine tevdi edilmez.

OLUMLU YÜKÜMLÜLÜKLER 3- YAPILAN ÖDEMELERİ KABUL YÜKÜMLÜLÜĞÜ(m. 12) İcra dairesi konusu para alacağı olan bir takipte borçlu yada onun iradesi hilafına üçüncü kişi tarafından yapılan ödemeleri kabul etmek zorundadır. Ödeme borcun tamamına ilişkin olabileceği gibi kısmi de olabilir. Şartları; 1- takibin konusu alacak bir para alacağı olmalı, 2- yapılan ödeme şarta bağlanmamış olmalı, 3- ödeme Türk Parası ile yapılmalı, çek senet altın olmaz.

OLUMSUZ YÜKÜMLÜLÜKLER İİK icra dairelerinin tarafsızlıklarını korumak, görevlerini kötüye kullanmalarının önüne geçmek için bazı yasaklar koymuştur. 1- iş görme yasağı(m. 10) 2- akit yapma yasağı(m. 11)

OLUMSUZ YÜKÜMLÜLÜKLER İŞ GÖRME YASAĞI(m. 10) m. 10 «İcra ve iflas işlerine bakan memur ve müstahdemler 1. Kendisinin, 2. Karı veya kocasının, nişanlısının yahut kan ve sıhri usul ve füruunun veya üçüncü derece dahil olmak üzere bu dereceye kadar olan kan ve sıhri civar hısımlarının, 3. Kanuni mümessili veya vekili yahut müstahdemi bulunduğu bir şahsın, Menfaati olan işleri göremeyip derhal icra mahkemesine haber vermeye mecburdur. İcra mahkemesi müracaatı yerinde görürse o işi diğer bir memura, bulunmayan yerlerde katiplerinden birine verir.» bu yasağa rağmen iş yapılırsa şikayet yolu ile iptali istenebilir. Eğer süresi içinde şikayet edilmezse işlem geçerli olur. çünkü işlem batıl değil, iptal edilebilir bir işlemdir.

OLUMSUZ YÜKÜMLÜLÜKLER AKİT YAPMA YASAĞI(m. 11) m. 11 «Tetkik vazifesini gören hakimler ve icra ve iflas memur ve müstahdemleri, dairelerince takip edilmekte olan bir alacak veya satılmakta bulunan bir şey hakkında kiminle olursa olsun kendileri veya başkaları hesaplarına bir akit yapamazlar. Yaparlarsa hükümsüzdür.» Bu yasak iş görme yasağından farklı olarak icra mahkemesi hakimini de kapsar. Ayrıca yasağa rağmen akit mutlak olarak batıldır. İcra mahkemesinden süresiz şikayet yolu ile butlanın tespiti istenebilir.

İCRA DAİRESİNİN SORUMLULUĞU Hukuki sorumluluk Cezai sorumluluk Disiplin sorumluluğu; devlet memurları kanununa göre disiplin sorumluluğu söz konusu olabilir(m. 13/2).

HUKUKİ SORUMLULUK Anayasanın 129. maddesine uygun olarak icra görevlilerinin davranışlarından dolayı oluşan zararlardan devletin birinci derecede sorumluluğu vardır. Hukuki sorumluluk; tazminat sorumluluğu ve zimmet dolayısıyla sorumluluk olmak üzere ikiye ayrılır.

TAZMİNAT SORUMLULUĞU İcra görevlilerinin görevleri esnasında ve görevleri dolayısıyla vermiş oldukları zararlardan dolayı devlet birinci derecede sorumludur. Zararın görev nedeniyle ve görev dolayısıyla olması şarttır. İcra daireleri görev esnasında olsa bile görevleriyle bağdaşmayan eylemlerinden dolayı bizzat sorumludurlar. Örneğin icra görevlisinin borçluyu dövmesi halinde devletin birinci derece sorumluluğu olmaz.

TAZMİNAT SORUMLULUĞU M. 5 de tazminat sorumluluğuna yol açabilecek görevliler açıkça belirtilmemekle beraber; icra ve iflas müdürü, yardımcıları ve zabıt katibidir. İdareye karşı açılacak bu davada yargı yolu adli mahkemelerdir(m. 5) Dava özünde bir haksız fiil davası olduğundan haksız filin şartlarının gerçekleştiğini davacı ispat edecektir. Tazminat ödemek zorunda kalan idare kusuru oranında zarar veren görevliye rücu edebilecektir.

ZİMMET DOLAYISIYLA SORUMLULUK m. 6 «İcra dairesine tevdi veya bu dairece tahsil olunan veya muhafaza altına alınan paraların, ilgili memur tarafından zimmete geçirilmesi halinde, zimmete geçirilen miktar, cezai takibat sonucu beklenmeden ve tazmin yolunda bir hükme hacet kalmaksızın hazine tarafından derhal icra veznesine yatırılır. Devletin asıl sorumlulara rücu hakkı saklıdır.»

İCRA MAHKEMELERİ Asli icra organlardan ikincisidir. Her asliye mahkemesinin yargı çevresinde bir icra mahkemesi kurulur. Ayrı bir icra mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye mahkemesi icra mahkemesi sıfatıyla görev yapar. İcra dairesinin yapmış olduğu işlemlerin kanuna uygun olup olmadığı ve doğruluğunu şikayet üzerine incelemek; kanunda verilen diğer icra işlerini yapmak için vardır. İcra dairelerini şikayet yolu ile denetlemekle beraber onlara talimat veremez, icra dairelerinin yerine geçerek işlem yapamaz. İcra mahkemesi hakimi hakimin reddi veya çekinmesi kurallarına göre davadan el çekebilir.

İCRA MAHKEMELERİ İcra mahkemeleri kanunda kendilerine verilen görevleri yaparlar. Bu görevler tek bir maddede sayılmamıştır. Yeri geldikçe icra mahkemelerinin görevlerine değinilecektir. İcra mahkemelerinde basit yargılama usulü uygulanır(m. 18) İcra mahkemesi kararları kural olarak maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmez. Ancak icra mahkemesi tarafından verilen kararlar söz konusu takip için, takip hukukuna özgü bir etkiye sahiptir.

İCRA MAHKEMELERİ İcra mahkemelerinin kararları bölge adliye mahkemeleri kurulmasıyla istinaf yolu incelemesine tabi olacaktır. Bölge adliye mahkemeleri yürürlüğe girene kadar kural olarak temyiz incelemesine tabidir. Hem istinaf hem de temyiz başvurusunda kural olarak icra takibi durmaz. Bunun istisnası satıştır. Kanun yoluna başvuru satış icra işleminin yapılmasını engeller(m. 363). İİK’da kanun yollar na ilişkin özel hüküm bulunmayan hallerde HMK uygulanır.