Çağ Üniversitesi

Anayasa Hukuku Hükümet Sistemleri

Devletin Unsurları - İnsan topluluğu (Millet), - Ülke - Egemenlik.

Hükümet Sistemleri Kuvvetler Birliği (Rousse) Kuvvetler Ayrılığı (Montesquio)

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi Klasik anayasa hukukunun temellerinden biri “kuvvetler ayrılığı” teorisidir. “Kuvvetler ayrılığı” teorisi, bir devlette yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç ayrı kuvvetin bulunduğunu ve bunların birbirinden bağımsız olan üç ayrı organa verilmesi gerektiğini savunan bir teoridir. Amacı, devlet iktidarını kendi içinde üçe bölerek sınırlandırmak ve böylece devlet karşısında vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini korumaktır.

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi - Kuvvetler ayrılığı teorisi = Montesquieu - Bununla birlikte; İngiltere (1066-1689)’de başlangıçta Krala danışmanlık yapan “Magnum Concilium” isimli meclis, adım adım vergiye rıza gösterme ve kanun yapma yetkisini ele geçirerek bir yasama organı hâline dönüştü.

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi - John Locke (1632-1704) Bu ilkeyi teorileştiren Montesquieu ise de bu ilkeyi ilk dile getiren Locke’dur. Locke devlet yönetiminde; - Yasama kuvveti, - Yürütme kuvveti (Yargıyı da kapsıyor) - Federatif kuvvet (devletler arası ilişkiler) şeklinde üç kuvvet bulunduğu ve bunların birbirlerinden ayrılması gerektiğini savunmuştur.

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi - Montesquieu Kuvvetler ayrılığı teorisinin gerçek kurucusu olarak Montesquieu’dur. O’na göre, her devlette üç çeşit kuvvet vardır: - Yasama kuvveti, - Yürütme (devletler hukuku) kuvveti, - Yürütme (medeni hukuk/yargılama) kuvveti.

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi - Montesquieu Yasama kuvveti: Geçici veya sürekli kanunlar yapma, eskiden yapılmış olanları düzeltme ya da yürürlükten kaldırma işidir. Yürütme kuvveti: Hükümdar veya idarecidir. Savaş veya barış yapar, elçi gönderir ya da kabul eder, güvenliği kurar, istilaları önler. Üçüncü kuvvet (Yargılama): Suçluları cezalandırma ve özel kişiler uyuşmazlıkları yargılama kuvvetidir.

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi - Montesquieu: * Yasama ve yürütme kuvvetleri aynı elde toplanmış ise hürriyet yok olur. * Yargı kuvveti de, yasama ve yürütme kuvvetlerinden ayrılmış değilse gene hürriyet yoktur.

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi Montesquieu Yargı (Mahkeme) Yasama (Kurul) Yürütme (Monark) Asiller Halkın Temsilcileri Bu üç kuvvet de sınırlıdır

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi: Eleştiriler Egemenliğin tekliği ve bölünmezliği ile çelişmektedir. Devlete tek ve ortak bir yönetime, uyumu sağlamak için ihtiyaç vardır. Ayrı kuvvetlerin olması sorumluluğun sahiplenilmesini önler Devleti bloke eder. Siyasi Partiler bı teoriyi etkisiz kılmıştır. Yasama da Yürütmr de SP’in elindedir. Yürütme de hukuk kuralı ihdas edebil.: KHK, Tüzük vb.

Kuvvetler Ayrılığı Teorisi: Eleştiriler - Gerçekte üç ayrı kuvvet yoktur, Yasama, Yürütme, Yargı egemenliğin değişik görünümleridir. - Egemenlik ise tek ve bölünmezdir. - Burada egemenliğin değişik fonksiyonları (Yasama, Yürütme, Yargı) bölümlere ayrılmıştır, bu organların ayırımıdır. Özü Doğrudan devlet kudretinin sınırlandırılması ve temel hak ve özgürlüklerin koruma altına alınmasıdır.

Hükümet Sistemleri Kuvvetler Birliği (Rousse) Kuvvetler Ayrılığı (Montesquio) Yürütmede birleşme Yasamada birleşme Sert Yumuşak - Mutlak Monarşi - Diktatörlük - Meclis Hükümeti Sistemi - Başkanlık Sistemi - Parlamenter Sistem

Kuvvetler Birliği Sistemleri Yürütme Organında Birleşme 1. Mutlak Monarşi, yasama ve yürütme kuvvetlerinin Hükümdar’da toplandığı bir hükümet sistemidir. Hükümdar bir takım görevlililer atar ancak bu görevlilerin hükümdar karşısında bağımsızlığı yoktur.

Kuvvetler Birliği Sistemleri Yürütme Organında Birleşme 2. Diktatörlük, yasama ve yürütme hatta yargı kuvvetlerinin tek bir kişinin veya grubun elinde toplandığı bir rejimdir. Totaliter ve otoriter diktatörlükler olmak üzere ikiye ayrılabilir.

Kuvvetler Birliği Sistemleri Yürütme Organında Birleşme a. Totaliter Diktatörlük - Anti plüralisttir, - Tek parti, faşizm ve marksizm gibi katı ve toptancı ideoloji, - Muhaliflere yönelik zor kullanma, terör taraftarı, -Sol totalitarizmin örneği olarak, Stalin dönemi SSCB, - Sağ totalitarizmin örneği Nazi Almanyası gösterilebilir.

Kuvvetler Birliği Sistemleri Yürütme Organında Birleşme Libya b. Otoriter Diktatörlük - Sınırlı bir plüralizm, - İdeoliye değil zihniyete dayanır, sınırlı siyasal katılma, - Geçmişte Franko döneminin İspanyası, Salazar döneminin Portekizi, Saddam döneminin Irak’ı ve günümüzde Libya gibi

Kuvvetler Birliği Sistemleri Yasama Organında Birleşme Meclis Hükümeti Sistemde yasama ve yürütme yasama organında birleşir. Jean-Jacques Rousseu tarafından savunulan egemenliğin tekliği ve bölünmezliği teorisine dayanır.

Kuvvetler Birliği Sistemleri Yasama Organında Birleşme Meclis Hükümeti Meclis Hükümeti Sisteminde Yasama Organının Özellikleri Tek meclislidir. Kendi kendini toplantıya çağırır. Kendi kendini feshedebilir. Sürekli olarak çalışır.

Kuvvetler Birliği Sistemleri (Yasama Organında Birleşme) Meclis Hükümeti Meclis Hükümeti Sisteminde Yürütme Organının Özellikleri İcra heyetinin ayrı bir varlığı yoktur. Devlet başkanı yoktur. Başbakanlık makamı yoktur. İcra vekilleri heyetinin üyeleri arasında kolektif sorumluluk ve bakanlık dayanışması ilkesi geçerli değildir.

Kuvvetler Birliği Sistemleri (Yasama Organında Birleşme) Meclis Hükümeti Meclis Hükümeti Sisteminde Yürütme Organının Özellikleri İcra vekilleri heyetini meclis seçer ve görevden alır. İcra vekilleri heyeti meclise karşı bireysel olarak sorumludur. Meclis icra vekillerine emir verebilir. İcra vekillerinin aldığı kararlar meclis denetimine tabidir. İcra heyetinin meclise karşı bir gücü yoktur.

Kuvvetler Birliği Sistemleri (Yasama Organında Birleşme) Meclis Hükümeti Sisteminde Yürütmenin Üstünlüğü Meclis hükümet sisteminde meclis teorik olarak üstündür. Yargı da meclise tabidir (Ör: İstiklal Mahkemeleri). Ancak uygulamada icra vekilleri heyetinin fiili üstünlük kurdukları görülmektedir. Sistem kısa süre sonra diktatörlüğe dönüşmektedir.

Kuvvetler Birliği Sistemleri (Yasama Organında Birleşme) Meclis Hükümeti Örnekler: - İlk defa Fransa’da Konvansiyon döneminde (1792-1795) uygulanmıştır. Bu dönemde, yasama, yürütme ve hatta yargı kuvvetleri “Konvansiyon (Convention)” ismi verilen bir meclisinin elinde toplanmıştı. - Türkiye’deki Birinci Meclis Dönemidir  (1920-1923). Yasama ve yürütme kuvveti BMM’de toplanmıştı. - İsviçre: Tam uygun örnek değildir. Çünkü, “Federal Konsey” yasama organı tarafından görevden alınamamak-tadır.

Sert Kuvvetler ayrılığı Yumuşak Kuvvetler ayrılığı Kuvvetler ayrılığı: yasama ve yürütme kuvvetlerinin ayrı organlara verildiği hükümet sistemidir. Sert Kuvvetler ayrılığı Yumuşak Kuvvetler ayrılığı

Sert Kuvvetler Ayrılığı (Başkanlık Sistemi) Sert kuvvetler ayrılığı sistemi, yasama ve yürütme yetkilerinin birbirlerinden mutlak şekilde ayrılarak iki ayrı organa verildiği hükümet şeklidir. Bu organlar karşılıklı olarak birbirinden, kaynak ve varlıklarını sürdürme bakımından bağımsızdır. Bu organların güçleri de birbirine eşit veya az çok dengelidir.

Sert Kuvvetler Ayrılığı (Başkanlık Sistemi) - Başkanlık Rejimi, - Başkanlık Demokrasisi, - Başkanlık Hükümeti.

Sert Kuvvetler Ayrılığı (Başkanlık Sistemi) Başkanlık Sisteminin Asli Özellikleri Yürütme organı tek kişiliktir. Başkan halk tarafından seçilir. Başkan yasamanın güvenine dayanmaz. Sine qua non (olmazsa olmaz) şartlar

Sert Kuvvetler Ayrılığı (Başkanlık Sistemi) Başkanlık Sisteminin Tali Özellikleri Başkan yasama organını feshedemez. Aynı kişi hem yürütmede hem yasamada görev alamaz. Başkan yasama organının çalışmasına katılamaz (mutlak değil).

Başkanlık Sisteminde Yasama ve Yürütme Arasında Karşılıklı Etkileşim Araçları Atamalar: atamalar yürütmenin elindedir. Ancak önemli bazı atamalar senatonun onayına tabidir. Milletlerarası Antlaşmaların Onaylanması: ABD’de milletlerarası antlaşmalar yapma yetkisi Başkana aittir. Ancak bu antlaşmanın 2/3 çoğunlukla senato tarafından onaylanması gerekmektedir.

Başkanlık Sisteminde Yasama ve Yürütme Arasında Karşılıklı Etkileşim Araçları Meclis araştırması: Kongre yürütme alanına giren faaliyetlerde araştırma yapabilir, ancak araştırma olumsuz sonuçlansa bile Başkanı görevden alamaz. Impeachment (suçlama): Başkanın cezai sorumluluğuna yol açabilecek bir yasama meclisi soruşturmasıdır. Temsilciler Meclisi tarafından yürütülür. Yargılama yetkisi ise Senatoya aittir. Cezai nitelikte bir usuldür.

Başkanlık Sisteminde Yasama ve Yürütme Arasında Karşılıklı Etkileşim Araçları Impeachment (suçlama) Örneği: Nixon:  Watergate (1975). Ağustos 1974’te Nixon, impeachment usûlüyle görevden alınabileceğini düşünerek istifa etmiştir. Bu şekilde impeachment usûlü sonuçsuz kalmıştır. Clinton: “Monicagate” (1998-1999) Başkanın Senato önündeki yargılaması 7 Ocak 1999’da başlamış, Başkan 50 evet, 50 hayır oyu ile beraat etmiştir (2/3 çoğunluk gerekiyordu).

Başkanlık Sisteminde Yasama ve Yürütme Arasında Karşılıklı Etkileşim Araçları Bütçe: Kongre Başkanın bütçesini onaylamayabilir veya kısabilir. Veto: Başkan Kongrenin kabul ettiği kanunları veto edebilir. Veto edilen kanunun tekrar kabul edilmesi için Temsilciler Meclisinin ve Senatonun her birinin 2/3 çoğunlukla kabul etmeleri gerekir.

Başkanlık Sisteminde Yasama ve Yürütme Arasında Karşılıklı Etkileşim Araçları Mesaj: Başkanın Kongreye mesaj gönderme hakkı vardır. Bu mesajla Başkan Kongreye istediği kanunları çıkarmasını telkin edebilir. ABD’deki Başkanlık sistemine “frenler ve dengeler (checks and balances)” sistemi denmektedir.

Başkanlık Sisteminin Güçlü ve Zayıf Yanları Başkanlık Sisteminin Güçlü Yanları İstikrarlı bir yönetime yol açar Güçlü bir yönetim yaratır Daha demokratik bir yönetim yaratır Zayıf Yanları Rejim krizlerine yol açabilir Katıdır Çift meşruluk sorununa yol açabilir Siyasal kutuplaşmaya yol açabilir İktidarın kişiselleşmesine yol açabilir

Sert Kuvvetler Ayrılığı (Yarı-Başkanlık Sistemi) Cumhurbaşkanının halk tarafından seçildiği parlamenter sisteme yarı başkanlık sistemi adı verilmektedir. Maurice Duverger: - Halk tarafından seçilen cumhurbaşkanı, - Cumhurbaşkanının anayasal yetkileri, - Yürütmenin iki kanatlı olması ve 2. kanadın (başbakan ve bakanların) siyasal sorumluluğun bulunması

Sert Kuvvetler Ayrılığı (Yarı-Başkanlık Sistemi) Yarı-Başkanlık Sisteminin Özellikleri Yürütme iki başlıdır Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir Hükümet yasama organına karşı sorumludur. Yasama organı hükümeti görevden alabilir.

Sert Kuvvetler Ayrılığı (Yarı-Başkanlık Sistemi) Örnekler: - İlk akla gelen Fransa’dır. - Portekiz, Avusturya gibi ülkeler de gösterilebilir. - 2007 Anayasa değişikliği cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi kuralını getirmiştir. Ama sorumsuz cumhurbaşkanının yetkilerinde değişiklik olmadığı için bu durumun yarı başkanlığa geçiş anlamına geldiğini göstermez.

Çağ Üniversitesi