STERİLİZASYON DERSİ 4. HAFTA DERS NOTLARI YRD. DOÇ. DR. KADRİ KULUALP

STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ SÜZME YÖNTEMİ FİLTRASYON İLE STERİLİZASYON Süzme mekanizmalarına göre; a) Absorbsiyonla mikroorganizmaları tutan süzgeçler (Berkfeld, Chamberland, Seitz gibi). b) Mikroorganizmaları mekanik olarak tutan süzgeçler (HEPA filtreler). ÖZELLİKLERİ 1) Filtre gözenek çapları bazı büyük protein moleküllerinin geçebileceği boyutlarla küçük virüs partiküllerinin geçebileceği boyutlara kadar farklı genişliktedir.

2) Isıya dayanıksız maddeleri steril etmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir. 3) Bu yöntem sıvı bir ortamda bulunan mikroorganizmaları çeşitli filtrelerden geçirerek tutma ve süzüntüye geçmesini engelleme esasına dayanır. 4) Süzme işleminde kullanılan aletlere filtre ya da süzgeç adı verilir.

1-Mekanik Olarak Süzme: Filtrenin delikleri bakterilerden küçük olduğu için bakterileri tutarlar. Bakteriler filtrenin üzerinde kaldığı için, süzüntü steril hale gelir. 2-Adsorbsiyon Yoluyla Süzme: Bakteri yüzeyi ile, filtrenin elektrik yükünde farklılık nedeniyle, süzme işlemi sırasında bakteriler filtrenin deliklerine yapışarak absorbe olurlar. Bu sayede süzüntüye geçemezler.

ABSORBSİYONLA MİKROORGANİZMALARI TUTAN FİLTRELER

MİKROORGANİZMALARI MEKANİK OLARAK TUTAN FİLTRELER

BAKIMLARI Filtrelerin periyodik olarak kontrolü yapılmalı, temizlik ve değişim işlemleri aksatılmamalıdır. Gözenek çapları; - Tüm bakteriler için 0.2 µm - Maya hücreleri için 3 µm - Virüsler için 0.2 µm Gaz ve sıvıların sterilizasyonu - Porselen filtreler (Chamberland), - Diatom toprağı filtreler (Berkfeld), - Asbest süzgeçli filtreler (Seitz), - Cam tozu filtreler, - Membran ve ultra filtreler, - Elektrostatik filtreler * Membran filtreler ince kağıtlardan, inert selüloz esterlerinin gözenekli materyallerle birleşiminden ve polimerik ajanlardan yapılmıştır.

FİLTRE SİSTEMİNİN STERİLİZASYON KONTROLÜ - Filtre ile süzülen sıvıdan alınarak besi yerlerine ekimler yapılıp üreme olup olmadığı kontrol edilir. - Ayrıca süzüntü kısmı ikinci defa filtreden süzüldükten sonra, bu filtre kağıdı alınarak besi yeri üzerine konulur. - Belirli süre inkübasyondan sonra üreme olmaması sterilizasyonun tam olduğunu gösterir.

MİKROBİYOLOJİDE FİLTRELER NEDEN KULLANILIR MİKROBİYOLOJİDE FİLTRELER NEDEN KULLANILIR? 1) Çözeltilerin ve havanın sterilizasyonu 2) Farklı büyüklükteki mikroorganizmaların birbirinden ayrılması 3) Toksin, antijen, ve enzimlerin hücrelerden arındırılması 4) Çözeltilerin saflaştırılması

STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ IŞINLAMA İLE STERİLİZASYON Isı ve diğer yöntemlerle steril edilemeyen ortamların sterilizasyonu yapılır. - Kullanım alanları sınırlıdır. - Çevreye de etkili olduklarından sınırlı olarak ve önlem alınarak uygulanabilir. - Belli bir kontrol mekanizması çerçevesinde kullanılmalıdır.

A) İyonize edici radyasyon - X ışınları, gama ışınları, beta ışınlarından oluşurlar. - Mikroorganizmların nükleik asitlerine etki ederler. - Uygulama alanları sınırlı, maliyeti yüksek ve insan sağlığı yönünden tehlikeli (Mutajenik etkilidir) - Daha çok oda ve alet dezenfeksiyonunda kullanılır. - Penetrasyon yüksek olduğundan en çok endüstriyel alanlarda kullanılır. - Tek kullanımlık enjektör, kateter gibi malzemeler üreten fabrikalarda bu yöntem kullanılmakla birlikte muayenehane veya hastanelerde dezavantajları nedeniyle kullanılmamaktadır .

B. UV ışınları (Mor ötesi ışınlar) - Dezenfeksiyon için gerekli dalga boyu 253.4 nm’dir. - İyonize ışınların aksine radyasyon enerjileri ve penetrasyon güçleri azdır. - Bu nedenle daha çok hava, su ve yüzey sterilizasyonunda kullanılır. Mikroorganizmaların DNA yapılarını kırar, ya replikasyon inhibe olur ya da mutasyona uğrarlar.

- Bu amaçla UV lambaları ve UV sterilizatörleri kullanılmaktadır. - UV sterilizatör su içindeki mikroorganizmaların %99.99’nu yok eder. - Ameliyathaneler, doku kültürü yapılan odalar, antibiyotiklerin hazırlandığı odalar, mikoloji laboratuvarında kullanılırlar.

UV ışınları kullanırken nelere dikkat edilmelidir UV ışınları kullanırken nelere dikkat edilmelidir? 1) Ultraviyole ışınları civa buharlı lambalardan elde edilirler. 2) UV kaynağı ile dezenfekte edilecek eşya arasında bir engel olmamalıdır. 3) Gözde ve deride irritasyon yapması nedeni ile gözlükle veya cam arkasından gözleme yapılmalıdır. 4) Kullanma süresine dikkat edilmelidir. 5) Kullanılacağı ortamda insanlar dışarı çıkarılmalıdır. 6) Lamba yakılarak kapılar kapatılır ve sterilizasyon süresi bitiminde lambalar söndürülerek bu şekilde gerektiğinde steril odaya girilir. 7) Etkisi azaldığında lamba değiştirilmelidir. 8) Uzun süreli kullanımlardan sonra ortam havalandırılmalıdır.

KİMYASAL MADDELERLE YAPILAN DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON - Dezenfeksiyon, sterilizasyondan sporisid aktivitesinin olmaması ile ayrılır. - Dezenfektanlardan farklı olarak endosporlara da etkili olan sterilanların kullanıma girmesiyle günümüzde dezenfeksiyon terimi, mikrobiyal kontaminasyonu minimal düzeye düşürmekten, sterilizasyona kadar uzanan geniş bir kavramı içine alır.

Hastanelerde sıkça sorun olan mikroorganizmalar; bazı vejetatif bakterilerin yanısıra; Mikobakteriumlar, mantarlar, bazı zarflı ve zarfsız viruslar, protozoonlar, prionlar ve bakteri endosporlarıdır . Sorun olabilen patojen mikroorganizmalar için önerilen dezenfektanlar etki seviyelerine göre üç grupta toplanır: “yüksek, orta ve düşük seviyeli” dezenfektanlar.

A) Yüksek seviyeli dezenfektanlar Bakteri sporları hariç mikroorganizmaların tümünü 20 dakikada, 6-10 saatte bakteri sporlarını da öldürdüğünden, yüksek seviyeli dezenfektan olarak değerlendirilir.

B) Orta seviyeli dezenfektanlar Bakteri sporları hariç Tüberküloz basili ve diğer mikroorganizmalara yaklaşık 10 dakikada etkili olan dezenfektanlardır.

C) Düşük seviyeli dezenfektanlar - Vejetatif bakterilerin çoğunu, bazı mantarları ve yaklaşık 10 dk’da bazı virusları öldürebilen dezenfektanlardır. - Bakteri sporları ve Tüberküloz basiline etkili değildir.

HIV ve HBV ile kontamine malzemelerin dezenfeksiyonunda standart olarak; - 1.000-10.000 ppm konsantrasyondaki hipoklorit solüsyonları, - %2 gluteraldehit solüsyonu veya - % 70 lik etanol kullanılmalıdır.

DİRENÇLİ STERİLİZASYON Yüksek Düzey Orta Düzey Düşük Düzey DUYARLI Prionlar Bakteriyel Sporlar B. subtilis Mikobakteriler Mycobacterium tuberculosis Yüksek Düzey Lipid içermeyen veya küçük viruslar Rhinovirus, Coxsackie virus Orta Düzey Mantarlar Candida sp. Düşük Düzey Vejetatif bakteriler P. aeruginosa, S. aureus Lipid içeren veya orta büyüklükteki viruslar HBV, Herpes simplex virus, HIV DUYARLI Mikroorganizmaların dezenfektanlara direnci ve dezenfeksiyon düzeyi