12.DERS SERMAYE AZALTIM İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ŞİRKETLERDE KURULUŞ, SERMAYE ARTIRIM, SERMAYE AZALTIM İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

ŞİRKETLERİN KURULUŞU Öncelikle anasözleşme hazırlanır. Anasözleşmede bulunması gerekli hususlar: 1) Ortakların isim soyisimleri, ikâmetgahları 2) Şirket türü (Kollektif, Komandit, Ltd. vs) 3) Şirketin ticaret ünvanı ve merkezi. 4) Faaliyet konusu (yapılacak iş). 5) Şirket sermayesi, her ortağın sermaye payı, sermayeye ilişkin ödeme planı. 6) Şirketi temsile yetkili olanların isim soy isimleri. 7) Kar/zarar dağıtım esasları (ihtiyari)

ŞİRKETLERİN KURULUŞU Anasözleşme; 1) Notere tasdik ettirilir (Tasdik aşaması) 2) Ticaret siciline tescil ettirilir (Tescil aşaması) 3) Ticaret sicil gazetesinde yayımlanır (İlan aşaması) Bu işlemlerden sonra şirket tüzel kişiliğini kazanır.

KURULUŞ İŞLEMLERİ (MUHASEBE KAYITLARI) 1- Sermaye İşlemleri a) Sermaye taahhüdü b) Sermaye taahhüdünün yerine getirilmesi (kısmen veya tamamen) - Nakdi ödeme - Ayni ödeme - İşletmenin devri 2- Kuruluş Giderleri

KURULUŞ İŞLEMLERİ (MUHASEBE KAYITLARI) 1- Sermaye İşlemleri: Ortakların sermaye taahhütleri “501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI”nın borcuna, “500 SERMAYE HESABI”nın alacağına kaydedilir. Ortaklar taahhütlerini yerine getirdikleri zaman ise “501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI” alacaklandırılır. Dönem sonunda hesap kapanmamış ise bilançonun pasifindeki öz kaynaklar kısmında (-) olarak yer alır. 2- Kuruluş Giderleri: Kuruluş giderleri, “770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI”na veya “262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI”na borç kaydedilir.

ÖRNEK- 1 Bay “A” ve Bay “B” birlikte şirket kurma kararı almış ve hukuki işlemlerini yerine getirmişlerdir. Şirketin toplam sermayesi 15.000 TL olup, Ortak “A”nın sermaye payı % 60, Ortak “B”nin payı ise % 40’tır. Ortaklar sermaye taahhütlerinin tamamını nakit olarak yerine getirmişlerdir. Kuruluş işlemleri için 40 TL’si KDV olmak üzere toplam 500 TL tutarında harcama yapılmıştır. Harcamalar ortak “A” tarafından ödenmiştir. Kuruluş için yapılan harcamalar ileriki bir tarihte ortak “A” ya şirket kasasından ödenmiştir. Kuruluş işlemlerine ilişkin muhasebe kayıtlarını yapınız ve kuruluş bilançosunu düzenleyiniz.

ÖRNEK 1- devamI a) Sermaye Taahhüdü --/--/20-- 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 15.000 01. Ortak A: 9.000 02. Ortak B: 6.000 500 SERMAYE HESABI 15.000 Ortakların Sermaye Taahhütleri b) Sermaye Taahhüdünün Yerine Getirilmesi --/--/20-- 100 KASA HESABI 15.000 Ortakların Sermaye Taahhütlerini Nakit Olarak Yerine Getirmeleri

ÖRNEK 1- devamI c) Kuruluş Giderlerinin Tahakkuku ve Ödenmesi AKTİF “X” İŞLETMESİNİN --/--/20-- TARİHLİ KURULUŞ BİLANÇOSU PASİF 100 KASA HESABI 15.000 500 SERMAYE HESABI 15.000 AKTİF TOPLAM: 15.000 PASİF TOPLAM: 15.000 c) Kuruluş Giderlerinin Tahakkuku ve Ödenmesi --/--/20-- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 460 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 40 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 500 - Ortak A: 500 Kuruluş Giderlerinin Tahakkuku --/--/20-- 100 KASA HESABI 500 Kuruluş Giderinin Ortak “A”ya Ödenmesi

ÖRNEK- 2 Bay “A” ve Bay “B” birlikte şirket kurma kararı almış ve hukuki işlemlerini yerine getirmişlerdir. Şirketin toplam sermayesi 30.000 TL olup, ortakların sermaye payları eşittir. Ortak “A” sermaye taahhüdünün 8.000 TL’lik kısmını kendisine ait bir binek otomobili şirkete devretmek suretiyle yerine getirmiştir. Ortak “B” ise sermaye taahhüdünün yarısını nakit olarak yerine getirmiştir. Kuruluş işlemleri için 100 TL’si KDV olmak üzere toplam 1.000 TL tutarında harcama yapılmıştır. Harcamalar ortak “B” tarafından ödenmiştir. Kuruluş için yapılan harcama tutarı daha sonra ortak “B”nin sermaye borcundan düşülmüştür. Kuruluş işlemlerine ilişkin muhasebe kayıtlarını yapınız ve kuruluş bilançosunu düzenleyiniz.

ÖRNEK 2- devamI a) Sermaye Taahhüdü --/--/20-- 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 30.000 01. Ortak A: 15.000 02. Ortak B: 15.000 500 SERMAYE HESABI 30.000 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 15.500 01. Ortak A: 8.000 02. Ortak B: 7.500 Ortakların Sermaye Taahhütleri b) Sermaye Taahhüdünün Yerine Getirilmesi --/--/20-- 254 TAŞITLAR HESABI 8.000 100 KASA HESABI 7.500 Ortakların Sermaye Taahhütlerini Kısmen Yerine Getirmeleri

ÖRNEK 2- devamI c) Kuruluş Giderlerinin Tahakkuku ve Ödenmesi AKTİF “X” İŞLETMESİNİN --/--/20-- TARİHLİ KURULUŞ BİLANÇOSU PASİF 100 KASA HESABI 7.500 50- ÖDENMİŞ SERMAYE 15.500 254 TAŞITLAR HESABI 8.000 500 SERMAYE HESABI 30.000 501(-) ÖD. SERMAYE HESABI 14.500 AKTİF TOPLAM: 15.500 PASİF TOPLAM: 15.500 c) Kuruluş Giderlerinin Tahakkuku ve Ödenmesi --/--/20-- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 900 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 100 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 1.000 - Ortak B: 1.000 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 1.000 Kuruluş Giderlerinin Tahakkuku --/--/20-- 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 1.000 - Ortak B: 1.000 Kuruluş Giderinin Ortak “B”nin Sermaye Taahhüt Borcundan Düşülmesi

ÖRNEK- 3 Ortak “A” sermaye taahhüt borcuna karşılık kendisine ait bir işletmesini devretmiştir (Bilançodaki değerler aynen devredilmiştir). Devredilen işletmenin bilançosu aşağıdaki gibidir. Örnek 2’deki diğer veriler aynıdır. Bay “A”nın Devrettiği İşletmesinin Bilançosu AKTİF PASİF Kasa 2.000 Satıcılar 1.000 Alıcılar Borç Senetleri 1.500 Ticari Mallar 3.000 Sermaye 7.500 Taşıtlar 5.000 Birikmiş Amortismanlar(-) AKTİF TOPLAMI 10.000 PASİF TOPLAMI Kuruluş işlemlerine ilişkin muhasebe kayıtlarını yapınız ve kuruluş bilançosunu düzenleyiniz. 12 12

ÖRNEK 3- devamI b) Ortak A’nın Sermaye Taahhüdünü Yerine Getirmesi --/--/20-- 100 KASA HESABI 2.000 120 ALICILAR HESABI 1.000 153 TİCARİ MALLAR HESABI 3.000 254 TAŞITLAR HESABI 5.000 257(-) BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 1.000 320 SATICILAR HESABI 1.000 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 1.500 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 7.500 - Ortak A: 7.500 Ortakların Sermaye Taahhütlerini Kısmen Yerine Getirmeleri

ÖRNEK 3- devamI AKTİF “X” İŞLETMESİNİN --/--/20-- TARİHLİ KURULUŞ BİLANÇOSU PASİF 100 KASA HESABI 9.500 320 SATICILAR HESABI 1.000 120 ALICILAR HESABI 1.000 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 1.500 153 TİCARİ MALLAR HESABI 3.000 500 SERMAYE HESABI 30.000 254 TAŞITLAR HESABI 5.000 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE H. 15.000 257(-) BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H. 1.000 AKTİF TOPLAM: 17.500 PASİF TOPLAM: 17.500

ÖRNEK- 4 Ortak “A” sermaye taahhüt borcuna karşılık kendisine ait bir işletmesini devretmiştir (Devir koşulları: Ticari Mallar: 4.000 TL, Taşıtlar: 5.500 TL ile devredilecektir). Devredilen işletmenin bilançosu aşağıdaki gibidir. Örnek 2’deki diğer veriler aynıdır. Bay “A”nın Devrettiği İşletmesinin Bilançosu AKTİF PASİF Kasa 2.000 Satıcılar 1.000 Alıcılar Borç Senetleri 1.500 Ticari Mallar 3.000 Sermaye 7.500 Taşıtlar 5.000 Birikmiş Amortismanlar AKTİF TOPLAMI 10.000 PASİF TOPLAMI Kuruluş işlemlerine ilişkin muhasebe kayıtlarını yapınız ve kuruluş bilançosunu düzenleyiniz. 15 15 15

ÖRNEK 4- devamI b) Ortak A’nın Sermaye Taahhüdünü Yerine Getirmesi --/--/20-- 100 KASA HESABI 2.000 120 ALICILAR HESABI 1.000 153 TİCARİ MALLAR HESABI 4.000 254 TAŞITLAR HESABI 5.500 257(-) BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 1.000 320 SATICILAR HESABI 1.000 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 1.500 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 9.000 - Ortak A: 9.000 Ortakların Sermaye Taahhütlerini Kısmen Yerine Getirmeleri

ÖRNEK 4- devamI AKTİF “X” İŞLETMESİNİN --/--/20-- TARİHLİ KURULUŞ BİLANÇOSU PASİF 100 KASA HESABI 9.500 320 SATICILAR HESABI 1.000 120 ALICILAR HESABI 1.000 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 1.500 153 TİCARİ MALLAR HESABI 4.000 500 SERMAYE HESABI 30.000 254 TAŞITLAR HESABI 5.500 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE H. 13.500 257(-) BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H. 1.000 AKTİF TOPLAM: 19.000 PASİF TOPLAM: 19.000

SERMAYE ARTIRIM İŞLEMLERİ VE MUHASEBE KAYITLARI Şirketler; kuruluştaki sermayenin eksik tespit edilmesi, enflasyon, iş kapasitesinin artması, yanlış yatırımlar sonucu sermayenin yetersiz hale gelmesi vb. nedenlerden dolayı sermaye artırımına gidebilirler. Sermaye Artırımı Yolları: 1) Mevcut ortakların sermayelerini artırması. 2) Yeni ortak alınması a) Borca karşılık ortak alma b) Primsiz (şerefiyesiz) ortak alma c) Primli (şerefiyeli) ortak alma 3) Ortakların kar paylarının sermayeye eklenmesi. 4) Başka şirketle birleşme.

Mevcut Ortakların Sermayelerini Artırması Örnek: Bay “A” ve ortağı Bay “B” sermaye yetersizliği nedeni ile mevcut sermayelerini 10.000 TL arttırmaya karar vermişler ve hukuki işlemleri yerine getirmişlerdir. Ortakların sermaye artırım taahhütleri eşittir. Sermaye artırımı ile ilgili tüm yasal işlemler tamamlanmıştır.Ortaklar sermaye artırım taahhütlerinin tamamını nakden yerine getirmişlerdir. a) Sermaye Artırım Taahhüdü --/--/20-- 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 10.000 01. Ortak A: 5.000 02. Ortak B: 5.000 500 SERMAYE HESABI 10.000 Ortakların Sermaye Artırım Taahhütleri b) Sermaye Artırım Taahhüdünün Yerine Getirilmesi --/--/20-- 100 KASA HESABI 10.000 Ortakların Sermaye Artırım Taahhütlerini Yerine Getirmeleri

Yeni Ortak Alınması (Borca karşılık ortak alma) Örnek: “X” şirketinin Bay “D”ye 11.000 TL senetli borcu vardır. Şirket bu borcu ödeyemediğinden Bay “D”ye ortaklık teklif etmiş, Bay “D” bu teklifi kabul etmiştir. Sermaye artırımı ile ilgili tüm yasal işlemler tamamlanmıştır. a) Sermaye Taahhüdü --/--/20-- 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 11.000 - Ortak D: 11.000 500 SERMAYE HESABI 11.000 Ortak “D”nin Sermaye Artırım Taahhüdü b) Sermaye Taahhüdünün Yerine Getirilmesi --/--/20-- 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 11.000 Ortak “D”nin Taahhüdünü Alacağından Vazgeçerek Yerine Getirmesi

Yeni Ortak Alınması (Primsiz (şerefiyesiz) ortak alma) Örnek: “X” şirketinin ortakları Bay “C” yi ortak olarak almaya karar vermiştir. Bay “C”nin sermaye taahhüdü 5.000 TL’dir. Sermaye artırımı ile ilgili tüm yasal işlemler tamamlanmıştır. Bay “C”, sermaye taahhüdüne karşılık olarak şirkete 5.000 TL nakit ödeme yapmıştır. a) Sermaye Taahhüdü --/--/20-- 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 5.000 - Ortak C: 5.000 500 SERMAYE HESABI 5.000 Ortak “C”nin Sermaye Artırım Taahhüdü b) Sermaye Taahhüdünün Yerine Getirilmesi --/--/20-- 100 KASA HESABI 5.000 Ortak “C”nin Sermaye Taahhüdünü Yerine Getirmesi

Yeni Ortak Alınması (Primli (şerefiyeli) ortak alma) Örnek: “X” şirketinin ortakları Bay “C” yi ortak olarak almaya karar vermiştir. Bay “C”nin sermaye taahhüdü 5.000 TL olmakla beraber, şirket kendisinden 5.500 TL talep etmiştir. Sermaye artırımı ile ilgili tüm yasal işlemler tamamlanmıştır. Bay “C”, sermaye taahhüdüne karşılık olarak şirkete 5.500 TL nakit ödeme yapmıştır. a) Sermaye Taahhüdü --/--/20-- 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 5.000 - Ortak C: 5.000 500 SERMAYE HESABI 5.000 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 500 - Mevcut Ortaklar Ortak “C”nin Sermaye Artırım Taahhüdü b) Sermaye Taahhüdünün Yerine Getirilmesi --/--/20-- 100 KASA HESABI 5.500 Ortak “C”nin Sermaye Taahhüdünü ve Şerefiyeyi Nakden Karşılaması

Ortakların Kar Paylarının Sermayeye Eklenmesi Örnek: “X” şirketinin 2009 yılı karı 6.000 TL’dir. Ortakların (Ortak A ve Ortak “B”) kar-zarar payları eşittir. Ancak, ortaklar karın çekilmeyip şirketteki sermaye paylarına eklenmesine karar vermişlerdir. Sermaye artırımı ile ilgili tüm yasal işlemler tamamlanmıştır. a) Geçmiş Yıl Karının Dağıtımı --/--/20-- 570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI HESABI 6.000 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 6.000 - Ortak A: 3.000 - Ortak B: 3.000 2009 Yılı Karının Ortakların Cari Hesaplarına Devri

ÖRNEK- devamI b) Sermaye Taahhüdü --/--/20-- 501(-) ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 6.000 01. Ortak A: 3.000 02. Ortak B: 3.000 500 SERMAYE HESABI 6.000 Ortakların Sermaye Arttırma Taahhütleri c) Sermaye Artırım Taahhüdünün Yerine Getirilmesi --/--/20-- Ortakların Artırılan Sermaye Paylarının 2009 Yılı Karından Karşılanması 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 6.000 - Ortak A: 3.000 - Ortak B: 3.000

SERMAYE AZALTIM İŞLEMLERİ VE MUHASEBE KAYITLARI Şirketlerin sermayeleri; kuruluştaki sermayenin fazla gelmesi, ortakların ayrılması, şirketin zarar etmesi vb. nedenlerden dolayı azaltılabilir. Sermaye Azaltım Yolları: 1) Mevcut Ortakların Sermayelerini Azaltması. 2) Ortaklardan Birinin Ortaklıktan Çıkması/Çıkarılması

Mevcut Ortakların Sermaye Paylarını Azaltması Örnek 1: “X” şirketinin sermayesi 6.000 TL’dir ve şirketin iki ortağının sermaye payları eşittir. Ortaklar aldıkları kararla sermayeyi her biri 750 TL olmak üzere 1.500 TL azaltmaya karar vermişler ve kanuni işlemleri yerine getirmişlerdir. Şirket ortaklara sermaye artırımından doğan borcunu nakit olarak ödemiştir. a) Sermayenin Azaltılması --/--/20-- 500 SERMAYE HESABI 1.500 01. Ortak A: 750 02. Ortak B: 750 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 1.500 Azaltılan Sermaye Paylarının Ortakların Cari Hesaplarına Devri b) Sermaye Azaltımından Doğan Borcun Ortaklara Ödenmesi --/--/20-- 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 1.500 01. Ortak A: 750 02. Ortak B: 750 100 KASA HESABI 1.500 Azaltılan Sermaye Paylarının Ortaklara Ödenmesi

ÖRNEK 2 “X” Şirketi’nin 2009 yılı zararı 3.000 TL’dir. Ortakların (Bay “A” ve Bay “B” sermaye payları eşittir. Ortaklar dönem zararının sermayenin azaltılması yoluyla kapatılmasına karar vermişler ve gerekli yasal işlemleri tamamlamışlardır. a) Geçmiş Yıl Zararının Dağıtılması --/--/20-- 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESABI 3.000 01. Ortak A: 1.500 02. Ortak B: 1.500 580(-) GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI HESABI 3.000 Dönem Zararının Ortakların Cari Hesaplarına Devri

ÖRNEK 2- DEVAMI b) Sermayenin Azaltılması --/--/20-- 500 SERMAYE HESABI 3.000 01. Ortak A: 1.500 02. Ortak B: 1.500 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 3.000 Azaltılan Sermaye Paylarının Ortakların Cari Hesaplarına Devri c) Ortakların Zarar Paylarının Azaltılan Sermaye Payları İle Karşılanması --/--/20-- 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 3.000 01. Ortak A: 1.500 02. Ortak B: 1.500 Ortakların Zarar Paylarının Azaltılan Sermaye Payları İle Karşılanması 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESABI 3.000 01. Ortak A: 1.500 02. Ortak B: 1.500

Ortaklıktan Çıkarma Örnek 1: “X” şirketi ortaklarından Bay A, 1.500 TL sermaye payını alarak şirketten ayrılmak üzere diğer ortaklarla anlaşmıştır. Bay “A”ya sermaye payı nakit olarak ödenerek ortaklıktan çıkarılmıştır. a) Sermayenin Azaltılması --/--/20-- 500 SERMAYE HESABI 1.500 - Ortak A: 1.500 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 1.500 - Bay A: 1.500 Şirketin Ayrılan Ortağının Sermaye Payının Cari Hesabına Devri b) Bay “A”ya Sermaye Payının Ödenmesi --/--/20-- 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 1.500 - Bay A: 1.500 100 KASA HESABI 1.500 Şirketten Ayrılan Ortağa Sermaye Payının Ödenmesi

ÖRNEK 2 “X” şirketi ortaklarından Bay “A”nın sermaye payı 2.000 TL’dir. Bu ortak, diğer ortaklarla anlaşarak şirketten 3.000 TL almak suretiyle şirketten ayrılmıştır. Gerekli yasal işlemler yerine getirilmiş ve ayrılan ortağa ödenmesi kararlaştırılan tutar kasadan ödenmiştir. a) Sermayenin Azaltılması --/--/20-- 500 SERMAYE HESABI 2.000 - Ortak A: 2.000 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 2.000 - Bay A: 2.000 Şirketin Ayrılan Ortağının Sermaye Payının Cari Hesabına Devri b) Bay “A”ya Sermaye Payının Ödenmesi --/--/20-- 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 2.000 - Bay A: 1.500 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESABI 1.000 - Mevcut Ortaklar 100 KASA HESABI 3.000 Şirketten Ayrılan Ortağa Sermaye Payının Ödenmesi