ERGENLİK DÖNEMİ, AİLE TUTUMLARI ve İLETİŞİM YILDIRIM TİCARET BORSASI İMAM HATİP ORTA OKULU REHBERLİK SERVİSİ S aliha Lafçı Uzm.Psk.Danı ş man

ERGENLİK DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ Kız:09-12 yaş arası Erkek:12 yaş sonrası Biyolojik ve psikolojik değişimlerin yoğun olduğu yıllar Ruh dünyasında büyük bir karmaşa ve sıkıntı Tepkiler aşırı ve ölçüsüz(Özellikle aileye karşı) Hislerin baskın geldiği duyguların isyan ettiği dönem Akıl almaz kararlar alınır, beklenmedik davranışlar görülür Aşırı bencil/Aşırı fedakar Otoriteye karşı isyankar/aynı zamanda bağlı

Fiziksel büyüme hızlanır(Eller ayaklar büyür) Yüzde önce burun büyür Kızlarda kalçalar,erkeklerde omuzlar genişler Bedende en son gövde son gelişir Kollar bacaklar arasında uyumsuzluk görülür

BEDENSEL GELİŞİMİN GENÇ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Ayna karşısında çok zaman geçirirler) değişikliklerden kaygı duyar, Bedeniyle ilgili söylenilenlere çok duyarlıdır Sivilceler=Kabus(Çünkü güzelliği bozar Boy ve kilo/Rejim yapma

ANNE-BABAYA TAVSİYELER Değişiklikler konusunda genci bilinçlendirin. Ergenlikte önce el sonra ayakların büyümesi sakarlığa neden olabilir,bundan dolayı eleştirmeyin. Bedenine yönelik şaka ve eleştiri yapmayın Her insan gibi gençler de hata yapabilir önemli olan,genci suçluluk duygusuna kaptırmadan hatasını düzeltmek için ona doğru davranışı öğretmektir.

DUYGUSAL GELİŞİM Duygularda yoğunluk vardır(Şiir,hikaye yazma,günlük tutma,aşk romanları okuma) Duygularda dengesizlik vardır(Aynı olaya farklı tepkiler verebilir,neşeli= neşesiz olabilir) Hayal kurarlar Yalnız kalma isteği ağır basar Duygusal ilişkiler yaşarlar Kaygılarda artış olur(Bedensel ve gelecekle ilgili kaygılar) Heyecan,utanma,kızarma,huzursuzluk

ANNE-BABAYA TAVSİYELER Çocuğunuzun sizin hayalinize uygun özel bir kişi olmasını istemeyin, yalnızca kendi istekleri doğrultusunda gelişimini tamamlamış sağlıklı,yeteneklerini gerektiği gibi kullanabilen bir kişi olmasını sağlamaya çalışın. Sağlıklı iletişim kurun. Kişiliğine sevgi ve saygı gösterin.(Evde anne ve babayla olumlu ilişki yoksa bu boşluğu arkadaşlarıyla doldurmaya çalışırlar) Olumsuz davranışlar karşısında soğukkanlı olmaya çalışın.

Öfkeyi dışa vururken “” “Sen aptalın birisin ne zaman akıllanacaksın” yerine “Bu davranışın beni çok kızdırdı,” demek daha az yaralayıcıdır. Eleştiri ve kızgınlık kişiye değil davranışa yönelik olmalıdır. “zaten senden bir şey beklenmezdi ki!”, “sen ne zaman adam olacaksın?” gibi sözler umut kırıcıdır ve kişide yetersizlik duygusu yaratır. Dış görünüşle ilgili tartışmalara mümkün olduğu kadar girmemeye özen gösterin.

KİŞİLİK GELİŞİMİNDE ANNE-BABAYA TAVSİYELER Doğruları söylemekle yetinmeyin,savunduğunuz doğruları sizler de yapın. Onlara seçme hakkı tanıyın. Yanlışlarını değil doğrularını yakalayın.(Takdir edilen ve övülen çocuklar daha sağlıklı gelişim gösterirler) Olumsuz ifadelerden kaçının.(Tembel,sorumsuz vb.) Kıyaslama yapmayın. Suçlamayın suçlanan gençler de başkalarını suçlar. Girişim ve faaliyetlerini destekleyin. Bazı hatalarını görmezden gelin kendisinin düzeltmesini bekleyin. Ulaşabileceği hedefler koymasına destek olun.

KİŞİLİK GELİŞİMİNDE ANNE-BABAYA TAVSİYELER H.z. Ali(R.A.) “7 yaşına kadar olan çocuğunuzla oynayınız, 15 yaşına kadar da arkadaşlık ediniz, 15 yaşından sonra ise istişare (fikir alışverişi) ediniz”. diyerek, çocuk ruh sağlığını tek cümlede özetlemiştir. Yüce Peygamberimizin de, buluğ çağını deliliğin bir şubesi olarak tarif etmesi çok anlamlı mesajlar vermektedir.

ANNE-BABA TUTUMLARI

Otoriter ve baskıcı tutum Denetim yüksek Duyarlılık düşük Kurallar çocuklara açıklanmadan konur Koşulsuz itaat Aşırı baskı,çocuklarda evden kaçma ya da intiharlara kadar götüren duygusal tepkilere neden olur.

Kişilik üzerinde etkileri; Genç sessiz,uslu ve dikkatli olmasına karşın çekingen ve başkalarının etkisinde,bağımlı,sorumluluk almaktan korkan,sabırsız bir yapıya sahip olur. Kendini değersiz hisseder. Kendini yeterli görmez. İradesi dışa bağımlı olur. Öfke duygularını başkalarına yansıtır. Boyun eğen korkak çekingen biri olur……

AŞIRI KORUYUCU VE MÜDAHALECİ TUTUM; Kişilik üzerindeki etkisi; Girişimci ve bağımsız olmazlar. Her adımda yönlendirilmeye ihtiyaç duyarlar. Arkadaş grubuna fazla katılmazlar. Sorumluluk almaktan korkarlar. Kendi işlerini başkalarının yapmasını beklerler.

DENGESİZ VE KARARSIZ TUTUM İç çatışmalar artar. Dengesiz ve kararsız kişilik yapısı gelişir. Sürekli kaygı ve depresyona neden olur.

İZİN VERİCİ TUTUM Denetimsiz olurlar Kendi kendilerine yetmezler Sorumluluk almazlar İnsanları kullanabilirler Paylaşım ve işbirliği gelişmez Başkaldırı vardır…

EŞİTLİKÇİ VE DEMOKRATİK TUTUM; Kişilik üzerindeki etkisi; Kendine güvenen, sosyal,girişimci, bağımsız, kendi haklarını koruyan, işbirliği ve dayanışmaya açık bireyler olurlar.

SONUÇ OLARAK: Çocuklarınızı olduğu gibi kabul Ediniz, olmalarını istediğiniz gibi değil. Onların doldurulacak birer kova olmadığını, yakılacak birer ışık olduğunu unutmayınız.

AİLE İÇİ ETKİLİ İLETİŞİM

İLETİŞİM;Duygu ve düşünceleri paylaşma süreci. İletişimde önemli olan anlaşmaktır……. Anne ve babanın sık sık “oğlum/kızım çok değişti,eskiden hiç böyle yapmazdı” Gençler;”Babam beni hiç anlamıyor” “Annem bana yardımcı olmuyor” dedikleri olur. Önemli olan bu durumlarda empati kurmak ve sorunlara yönelik çözümler bulmaktır.

İyi bir ailenin gence sağladığı olanaklardan biri de kötü sonuçlardan korkmadan içini dökebilmesi, duygularını açığa vurabilmesidir. Aile her zaman için sığınılacak bir liman olmalıdır.

İYİ İLETİŞİM KOŞULLARI

Gelişim dönemleri hakkında bilgi edinin Onların tek ve biricik olduklarını unutmayın. İyi örnek olun. Tutarlı ve kararlı olun. Sevginizi eksik etmeyin. Empati kurmaya çalışın. Dinleyin.. “sen varsın, senin farkındayım,önemli ve özelsin,sana değer veriyorum” mesajı iletin.

BEN DİLİ Söz deriz Söz söyleriz Sözle dost anar Sözle gönül kırar Ve Sözümüzle anılırız Bir sözle unutulur gideriz Bir sözle ölümsüz kalırız.

EMPATİ KURUN Anne-Baba; “Harçlığı var,rahatı iyi,her şeyini karşılıyoruz ancak başarılı olamıyor,söz dinlemiyor” Genç; “Her zaman anne ve babamızdan para istemek zorundayız.Onların istekleri dışında yaşama şansımız yok” Bu ifadelerde karşılıklı olarak empati kurulmadığından iletişim kesintiye uğrar ve sorunlar yaşanır.

İLETİŞİMDE; SÖZCÜKLER % 10 SES TONU % 30 BEDEN DİLİ % 60 Öneme sahiptir.

Empati kurarken; Kendinizi gencin yerine koyun, Duyguları doğru anlamaya dikkat edin, Anladığınızı sözcüklerle ifade edin, Çocuklarınıza sık sık öğütler vermek yerine,onlara yol göstermeyi tercih ediniz. Bırakın karar verme ve sorumluluk duygularını yaşasınlar.

İLETİŞİMİ ENGELLEYEN ETMENLER

1.Emretme; İsyankar davranışa yöneltir,direnci arttırır. 2.Tehdit etme; “Sınavı kazanmazsan gözüme görünme” Söz konusu tehditin gerçekte yerine gelip gelmeyeceğini deneyebilir. 3.Yargılama/eleştirme; “Çok çalışmıyorsun zaten sen tembel birisin” Değersizlik duygusu yaşayabilir,ya da tepkide bulunur.

4.Ad takma/Gülünç duruma düşürme; “Kocaman adamsın ama beynin küçük” Karşılık vermeyi zorunlu kılar. 5.Çok inceleyici sorular sorma; Neden?,kim?,nasıl?.... “Ders çalışman için neden plan yapmıyorsun?” Cevaplamayabilir,yalan söyleyebilir. 6.Konuşmaları alaya vurma; “Boş boş konuşacağına otur da ders çalış” Dikkate alınmadığını düşünür,iletişim kurmak istemez.

7.Her konuda ahlak dersi verme; “Ben bu imkanlara sahip olsaydım çok daha yüksek puanlar alırdım” Savunuculuk artar. 8.Aşırı teselli verme; “Canını fazla sıkma,boşver canın sağ olsun” Beni anlamıyorlar diye düşünür. Başarılı iletişimde koşul,birbirimize karşı Beslediğimiz iyi niyet duygulardır.

Bir gencin,arkadaş grubuyla ilişkileri Ne boyutta olursa olsun,problemlerinde sıkıntılarında ve sevinçlerinde genç,ailesinin yanında olduğunu hissetmelidir.

Benden örnek çocuk olmamı beklemezseniz ben de sizden örnek anne,baba olmanızı beklemem.Sevecen ve anlayışlı olmanız bana yeter.

Konuşurken, Amaç belirleyin Ses tonunuzu ayarlayın Monoton ses tonundan kaçının Anlayamayacağı ifadelerden kaçının Gencin duygularını anlamaya çalışın Beden dilinizi kullanın Üstün taraf olmaya çalışmayın……. Dinlemek ve duymak birbirinden farklıdır. Birçok anne ve baba çocuklarını çok iyi duyabilir, ancak onları dinlemedikten sonra duymak ne işe yarar ki……