KAMU ETİĞİ VE ETİK LİDERLİK

Yasal Mevzuat Kanun Numarası : 5176 Kabul Tarihi : 25/5/2004 Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 8/6/2004 Sayı : 25486

Yönetmelik 13/04/2005 tarih ve 25785 sayılı Resmi Gazete Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

BAŞLARKEN… ETİK KONUŞMAK KOLAY, ETİK DAVRANMAK DAHA ZORDUR.

ETİK-AHLAK ETİK (ethos), GENEL ANLAMIYLA İYİ-KÖTÜ, DOĞRU-YANLIŞ İLE İLGİLİ DEĞERLER, İLKELER VE KURALLAR DEMEKTİR. ETİK, AHLAKIN TEMELLERİNİ İNCELEYEN FELSEFENİN BİR DALIDIR. ETİK, AHLAK İLKELERİNİN TÜMÜDÜR. ETİK, MESLEK AHLAKI, İLKELERİ VE KURALLARIDIR. ETİK DEĞERLER VE İLKELER, DAHA EVRENSEL BİR NİTELİK GÖSTERİRLER.

ETİK-HUKUK HUKUK, yasalar çerçevesinde, ne yapılabileceğini; ETİK ise, ne yapılması gerektiğini belirtir. Hukuk, BÜYÜK ÖLÇÜDE ETİĞE DAYANIR. Hukukun amacı, geniş anlamda adaleti gerçekleştirmektir. Etiğin amacı, iyiye ve doğruya ulaşmaktır. Hukuk kuralları, dışa dönüktür, yazılıdır, resmidir-devlet tarafından oluşturulur, yaptırımı bellidir.

KAMU YÖNETİMİNDE ETİK Kamu yönetiminde etik, kamu görevlilerinin, karar alırken ve kamu hizmetlerini yürütürken uymaları gereken, onlara rehberlik eden tarafsızlık, dürüstlük, adalet, saydamlık, kamu yararı ve hesap verebilirlik gibi bir takım ahlaki değerler ve ilkeler bütününe denir.

ETİK DÜZEYLER BİREYSEL ETİK PROFESYONEL ETİK (MESLEKİ ETİK) KURUMSAL ETİK TOPLUM ETİĞİ

YOZLAŞMA VE ETİK Yozlaşma (corruption),bozulma, çürüme, kötüleşme, lekelenme, aslından uzaklaşma, saflığını veya dürüstlüğünü kaybetme anlamındadır. Yozlaşma, yasalara ve hizmet standartlarına uymamanın yanında, etik ilkelere uymamayı da içeren bir kavramdır.

YÖNETİMDE YOZLAŞMA Yönetimde yozlaşma, kamu görevlilerinin gerek kendi inisiyatifleriyle gerekse hizmetten yararlananların teşvikiyle etik davranış ilkelerini ve hukuku ihlal edecek şekilde, özel çıkar, tercih, prestij veya belirli bir grubun çıkarı için kamusal gücü kullanarak ortaya koydukları her türlü davranış ve yöntemdir.

YÖNETSEL YOZLAŞMA BİÇİMLERİ Adam kayırmacılığı Akraba, eş-dost kayırmacılığı (Nepotizm),hemşehricilik, Siyasal kayırmacılık (siyasal patronaj) Hizmet kayırmacılığı Lobicilik Aracılar yoluyla işlerin yürütülmesi Rant kollama ve vurgunculuk Rüşvet ve irtikap;zimmet ve ihtilas Hediye alma Verimsizlik, etkinsizlik, israf Yetersiz hazırlanma, Sorumluluktan kaçma/sorumluluğu yayma Değişime gönülsüzlük/direnç

YOZLAŞMANIN SONUÇLARI Yönetime karşı güven krizi, yabancılaşma ve meşruiyet sorunu ortaya çıkar. Verimsizlik, israf, mali kriz, hizmetlerin pahalılaşması, gelir dağılımında bozulma; etkinsizlik olur. Kamu görevlilerin liyakatsizliğine neden olur. Etik değerler itibardan düşer. Sosyal doku zayıflar. İnsanların canına mal olur, Yozlaşma, ekonomik gelişmeyi, demokrasiyi, hukuk devletini zayıflatır.

ETİK MUHAFIZLAR YARGI POLİS TEFTİŞ KURULLARI YÖNETİCİLER SAYIŞTAY ÜST KURULLAR MESLEK KURULUŞLARI DİNİ KURULUŞLAR

ETİK TEMEL Artık toplum/birey-devlet ilişkileri, eskiden olduğu gibi, baskı ve yönlendirme esasına göre tek taraflı olarak kurulmuyor. Bu ilişkilerin kalıcı ve sağlıklı olabilmesi için, belirli bir etik temele dayalı olarak karşılıklı GÜVEN esasına göre kurulması gerekiyor. ETİK, TOPLUMUN DEVLET YÖNETİMİNDE GÖRMEYİ ARZU ETTİĞİ İYİ, GÜZEL, DOĞRU KARAR VE EYLEMLERDİR.

KAMU HİZMETİ VE ETİK Kamu hizmeti, “kamu yararı”, “kamu finansmanı”, “kamu yetkisi “kamunun denetimi ve gözetimi” unsurlarını içerir. Kamu görevlilerini diğerlerinden ayıran en önemli faktör, kamu yararını esas alan ve halka karşı sorumluluk taşıyan demokratik bir idarede çalışıyor olmalarıdır.

KAMU ETİĞİNİ İNŞA ETMEK GÜNÜMÜZDE KAMU ETİĞİ BÜTÜN DÜNYADA YENİDEN İNŞA EDİLİYOR. OTORİTE/BÜROKRASİ MERKEZLİ KAMU ETİĞİ ANLAYIŞI TERKEDİLİYOR. TOPLUM/BİREY VE KAMU HİZMETİ ODAKLI BİR KAMU ETİĞİ ANLAYIŞI VE PRATİĞİ GELİŞİYOR. ETİK, İNSAN MERKEZLİ DEĞERLERE VURGU YAPIYOR.

ETİK YAKLAŞIM-I KURAL ETİĞİ/NEGATİF ETİK: NE YAPMAMALIYIM ERDEM ETİĞİ/POZİTİF ETİK: NE YAPMALIYIM

ETİK YAKLAŞIM-II ÇÜRÜK ELMA YAKLAŞIMI: DÜRÜSTLÜK ÖĞRETİLEMEZ, DÜRÜST OLMAYAN PERSONELİ ATMAK GEREKİR. ÇÜRÜK BİDON YAKLAŞIMI: DÜRÜSTLÜK ÖĞRETİLEBİLİR.

ETİĞE BAĞLI KURUM KÜLTÜRÜ Bütün ülkelerde etik düzenlemelerin amacı, etik davranış ilkelerine bağlı/saygılı bir kurum oluşturmaktır. Kurumdaki kararların etik davranış ilkelerine uygun olarak alınması: ETİK KARAR Üst düzeyde kurumsal etik sorumluluk ve dürüstlük içinde faaliyetlerin yürütülmesi: ETİĞE DAYALI UYGULAMA Halkın güvenini kazanmış etik uygulamaların mevcudiyetidir: HALKIN GÜVENİNİ KAZANMAK

YÖNETİM İLKELERİ: 4-E İLKESİ ETKİNLİK (EFFECTİVENESS) VERİMLİLİK (EFFİCİENCY) TUTUMLULUK (ECONOMY) ETİK (ETHİC)

YOZLAŞMAYA KARŞI ETİK-1 Toplum veya devlet bizden etik davranmamızı istediği için mi etiği önemsiyoruz? Yoksa etik davranmak, kişinin kendisi olması, kendinin efendisi olması mıdır, KENDİNİ YÖNETEBİLMESİ MİDİR?

YOZLAŞMAYA KARŞI ETİK-2 Etik anlayışa dayalı bir yönetim tasavvuru çok eskilere dayanır. Farabi’nin ERDEMLİ ŞEHİR kurgusunu hatırlayalım. Selçuklu ve Osmanlılarda Ahlak kanunu (adalet),Divan-ı mezalim, adaletname, fütüvvetname geleneği. “Mülk küfürle devam edebilir, fakat zulümle devam edemez”, SİYASETNAME, Nizam’ül Mülk.

ÜLKEMİZİN ETİK GÖRÜNÜMÜ Mayıs 1993 yılında kurulan Merkezi Almanya’nın Berlin kentinde olan Uluslar Arası Saydamlık Örgütü (Transparency International), her yıl düzenli olarak yolsuzluk algılama endeksi yayınlamaktadır. 2002-3.2;2003-3.1;2004-3.2;2005-3.5;2006-3.8; 2007-4.1; 2008-4.6, 2009-4.4 2008’de180 ülke içinde 58 nci, 2009’da 61. olduk. Dünya Bankası, Yolsuzluğun kontrolü endeksi: 2003:-0.24;2005:-0.05;2006:0.02; 2007:0.04 olarak gelişme göstermiştir. Ülkemiz ekonomik sıralamada 17. büyük ekonomiye sahiptir.

ETİK SORUNLARA NASIL YAKLAŞMALIYIZ?-I BİRİNCİ OLARAK, ÖNCE SORUNUN KENDİ İÇİMİZDE DE OLDUĞUNU KABUL ETMEMİZ GEREKİYOR: RİSK ANALİZİ SORUNUN TAMEMEN KENDİ DIŞIMIZDA OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORSAK, SORUN, O DÜŞÜNCENİN BİZZAT KENDİSİDİR.

ETİK SORUNLARA NASIL YAKLAŞMALIYIZ-II İKİNCİ OLARAK, MEVCUT SORUNLARIMIZI, ONLARI MEYDANA GETİRDİĞİMİZ ZAMANKİ DÜŞÜNCE VE YÖNTEMLERLE ÇÖZEMEYİZ. YAPTIĞIMIZI AYNEN SÜRDÜRÜRSEK, ALDIĞIMIZ SONUÇLAR HEP AYNI KALIR: STRATEJİ VE ÜST YÖNETİMİN KARARLILIĞI ÇOK ÖNEMLİDİR.

ETİK SORUNLARA NASIL YAKLAŞMALIYIZ-III ÜÇÜNCÜ OLARAK, HİZMET YÜRÜTTÜĞÜMÜZ SİSTEMİ İYİLEŞTİRMEK: SİSTEM KURMA VE GELİŞTİRME SON OLARAK, İNSAN KAYNAKLARINI EĞİTİMLE GELİŞTİRMEK: İNSANA YATIRIM

İNSAN KAYNAKLARI KULLANILMAYAN FİZİKİ KAYNAKLAR YOK HÜKMÜNDE DEĞİLDİR. KULLANILMAYAN VE GELİŞTİRİLMEYEN İNSAN KAYHAKLARI İSE YOK HÜKMÜNDEDİR.

ÖNCE LİDERLİK, SONRA YÖNETİCİLİK Liderlik veya üst yönetimin temel görevi, doğru işleri yapmak/yaptırmaktır. Yönetimin (personelin) görevi ise, işleri doğru yapmaktır.

ETİK SİSTEM Etik İlke ve Değerler Üst Yönetimin Etik Liderlik Rolü Etik Organizasyon Etik İlke ve Değerler Üst Yönetimin Etik Liderlik Rolü Etik Kültür ve Personel Politikaları Vakalar ve Yaptırım

HİZMET İÇİ EĞİTİM MESLEKİ YETERLİLİK EĞİTİMİ VİZYON/DÜŞÜNCE EĞİTİMİ DEĞERLER VE İLKELER EĞİTİMİ: Etik eğitimi Bu üç unsur, çalışanları bir bütün haline getirir. Hayat, parçaların bir araya gelerek sinerji oluşturmasıyla gelişir.

KÖKLER, GÖVDE VE DALLAR KAMU YÖNETİMİNDE DEĞERLER, MİSYON VE ROLLER ARASINDA ANLAMLI BİR BÜTÜNLÜĞÜ NASIL KURABİLİRİZ? BUNLARI BİR AĞACIN BÜTÜNÜNÜ OLUŞTURAN UNSURLARA (KÖKLER, GÖVDE VE DALLARA) BENZETEBİLİRİZ.

DEĞERLER, MİSYON VE ROLLER

BÜTÜNLÜK VİZYONA BAĞLILIK, ÇALIŞANLARIN ROLLERİNE ENERJİ VE TUTKU AŞILAR. Vizyon olmazsa, değerlere ve mesleki liyakate sahip olmak, yetersiz kalır. Ancak, değerlere sahip olmayan bir vizyon ise Hitler yaratabilir, yozlaşmaya neden olabilir. DEĞERLERDEN VE MİSYONDAN KOPUK ROLLER, EKONOMİK GÜVENLİKTEN VEYA STATÜYÜ KORUMAKTAN YA DA YÜKSELMEK ARZUSUNDAN BAŞKA HİÇ BİR ANLAMI OLMAYAN BİR İŞ ROLÜNE DÖNÜŞÜR. Bir roldeki başarı, diğer bir roldeki başarısızlığa/yozlaşmaya gerekçe olamaz.

ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ Kamu Hizmeti bilinci Halka hizmet bilinci Hizmet standartlarına uyma Amaç ve misyona bağlılık Dürüstlük ve tarafsızlık Saygınlık ve güven Nezaket ve saygı Yetkili makamlara bildirim Çıkar çatışmasından kaçınma Yetkilerin kötüye kullanılmaması Hediye alma yasağı İsraftan kaçınma Gerçek dışı beyandan kaçınma Bilgi verme ve saydamlık Yöneticilerin sorumluluğu Mal bildiriminde bulunma Eski kamu görevlilerine imtiyazsız muamele Ayırımcılık yapmama Yasalara uyma

KAMU HİZMETİ BİLİNCİ KAMU GÖREVLİLERİ, KAMU HİZMETLERİNİN YERİNE GETİRİLMESİNDE; SÜREKLİ GELİŞİMİ, KATILIMCILIĞI, SAYDAMLIĞI, TARAFSIZLIĞI. DÜRÜSTLÜĞÜ. KAMU YARARINI GÖZETMEYİ, HESAP VEREBİLİRLİĞİ, ÖNGÖRÜLEBİLİRLİĞİ, HİZMETTE YERİNDENLİĞİ VE BEYANA GÜVENİ ESAS ALIRLAR (Mad.5).

ETİK SÖZLEŞMESİ Yedi maddeden oluşan Kamu Görevlileri Etik Sözleşmesinin ilk iki maddesi şöyledir: “ Kamu hizmetinin her türlü özel çıkarın üzerinde olduğu ve kamu görevlisinin halkın hizmetinde bulunduğu bilinç ve anlayışıyla; - Halkın günlük yaşamını kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını en etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamak, hizmet kalitesini yükseltmek ve toplumun memnuniyetini artırmak için çalışmayı, - Görevimi insan haklarına saygı, saydamlık, katılımcılık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme ve hukukun üstünlüğü ilkeleri doğrultusunda yerine getirmeyi…taahhüt ederim.”

ETİK ALTYAPISI-I Siyasi ve Bürokratik İradenin Mevcudiyeti Uygulanabilir Etik Davranış Kurallarının Mevcudiyeti ve Kalitesi Etikle ilgili Kurumsal Yapı Kamuoyu ve sivil toplumun katılımı, hassasiyeti ve denetimi

ETİK ALTYAPISI-II Etkin Hesap Verme mekanizmaları Saydam Bir Yönetim Etikle ilgili Mesleki Sosyalleştirme Mekanizmaları ve Programları: Etik Eğitimi ve Bilinci Kamu Hizmeti Koşulları Toplumda genel adalet algılaması Etik Değerlere Bağlı Kurum Kültürü

ETİKLE İLGİLİ KURUMSAL VE HUKUKİ ÇERÇEVE 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kur.Hak.Kanun(25.05.2004) Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri Yönetmeliği(13 Nisan 2005). 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu(247-266), 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu.

ETİK KURULUNUN GÖREVİ/YETKİSİ Etik davranış ilkelerini belirlemek, Hediye alma yasağının kapsamını belirlemek, Etik Davranış ilkelerinin ihlali halinde re’sen veya başvurular üzerine gerekli inceleme ve araştırmayı yapmak, Kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapmak/yaptırmak ve bu konuda yapılacak çalışmalara destek olmak,

ETİK KURULUN YETKİ ALANI DIŞINDAKİLER CUMHURBAŞKANI TBMM ÜYELERİ BAKANLAR KURULU ÜYELERİ TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ YARGI MENSUPLARI ÜNİVERSİTELER

YETKİ ALANINDAKİ GÖREVLİLER EN AZ GENEL MÜDÜR VEYA EŞİTİ SEVİYEDEKİ KAMU GÖREVLİLERİ (Genel Müdür-Müsteşar), KİMLERİN GENEL MÜDÜR EŞİTİ SAYILACAĞI KURUL TARAFINDAN BELİRLENİR.

BİLGİ VE BELGE İSTENMESİ BAKANLIKLAR VE DİĞER KAMU KURUM VE KURULUŞLARI, KURULUN BAŞVURU KONUSU İLE İLGİLİ OLARAK İSTEDİĞİ BİLGİ VE BELGELERİ VERMEK ZORUNDADIRLAR. KURUL, BU KANUNUN KAPSAMINDAKİ KURULUŞLARDAN VE ÖZEL KURULUŞLARDAN İLGİLİ TEMSİLCİLERİ ÇAĞIRIP BİLGİ ALMA YETKİSİNE SAHİPTİR.

BİTİRİRKEN… DÜŞÜNCELERİMİZ NE İSE, HAYATIMIZ DA ODUR. HAYATIMIZI DEĞİŞTİRMEK İSTİYORSAK, ÖNCE DÜŞÜNCELERİMİZİ DEĞİŞTİRMELİYİZ.

TEŞEKKÜRLER VE BAŞARILAR…