Ankara Numune E. ve A. Hastanesi Eğitim Koordinatörlüğü İNFEKSİYONLARDAN KORUNMA Hem. Sare DEĞİRMENCİ Ankara Numune E. ve A. Hastanesi Eğitim Koordinatörlüğü Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com

İnfeksiyon Vücudun içine veya üzerine yerleşen mikroorganizmaların meydana getirdiği hastalık durumudur. Patojen mikroorganizmaların varlığı mutlaka hastalığın oluşmasına neden olmaz. Bir infeksiyonun ortaya çıkması için infeksiyon süreci döngüsünün /infeksiyon zincirinin tamamlanması gerekir.

Enfeksiyon zincirini oluşturan altı halkadan biri  engellendiği takdirde enfeksiyon oluşamaz. Bu  zinciri  iyi  bilir  ve gerekli önlemler alınırsa, bulaşıcı hastalıklardan korunmak  mümkündür.

Enfeksiyon  etkeni: Bakteri, virüs, mantar, parazit şeklinde isimlendirilen, patojen mikroorganizma(lar)dır. Enfeksiyon etkeninin hastalık oluşturma potansiyeli, şu koşullara bağlıdır; Mikroorganizmanın  sayısına                            Mikroorganizmanın  virülansına Bireyin vücut  direncine   DOZ  x   VİRÜLANS      ENFEKSİYON = --------------------------------                                        KONAK  DİRENCİ

Doz: Mikroorganizmanın hastalık oluşturabilmesi için gereken sayısal yeterliliğidir. Virülans: Mikroorganizmaların  hastalık oluşturabilme yeteneğidir. Bazı mikroorganizmalar çok virülandır. Örn; HBV yüzeylerin üzerinde haftalarca canlı kalabilir ve kişiye bulaştıklarında az miktarda  bile hastalık oluşturabilir. Oysa HIV, ışık ve havada kısa bir süre kaldığında ölür. HBV , HIV’ e göre  40 kat daha bulaşıcıdır.

HASTALIKLARIN BULAŞMA YOLLARI 1- Doğrudan  temas,  2- Dolaylı temas (hava ile, araçlarla, vektörle) yolu ile bulaşırlar.

Doğrudan  temas Enfekte kişinin, duyarlı kişi (konakçı) ile doğrudan teması sonucu oluşan bulaşma şeklidir. Cinsel ilişki, cinsel öpüşme, kan nakli  doğrudan temas ile bulaşmaya örnektir. Bu yolla; AİDS, HBV, frengi (bel soğukluğu), sifiliz, vd. hastalıklar bulaşmaktadır.

Dolaylı  temas Mikroorganizmanın, konakçıya bir aracı kullanarak girmesidir. Hava Yolu İle Bulaşma:  Uzun süre açıkta canlı kalabilen mikroorganizmalar  hava, toz veya damlacıkla duyarlı konakçıya ulaşırlaşabilirler.  Damlacıkla yayılma; öksürme-aksırma, tükürük, balgam, burun, gözyaşı sıvılarının damlacıklar halinde yayılmasıdır. TBC (tüberküloz, verem), grip, soğuk algınlığı, çocuk hastalıklarının çoğunluğu bu yolla yayılmaktadır.

Dolaylı  temas Araçlarla Bulaşma: Kontamine olmuş nesnelerle oluşan bulaşmalardır. Örnek: HAV enfekte yiyeceklerle, tetanoz mikrobu paslı çivi veya toprakla, çoğu hastalık etkenleri de hastada kullanıldıktan sonra iyi sterilize edilmeden başka kişilerde kullanılan malzemelerle (airway, foley sonda, çarşaf, giysi vd.) bulaşır.

Dolaylı  temas Vektörle Bulaşma: Bazı  mikroorganizmalar, bazı hayvanlarda gelişim aşamalarını tamamladıktan sonra hastalık oluşturabilmektedirler. Örn; sıtma mikrobu, bazı kistik parazitler iyi pişmemiş etlerle (inek, domuz eti ile) insan vücuduna girdikten sonra AC veya KC’de kist oluşturabilmektedirler. Veba (fare), kuduz (kedi-köpek-fare) hayvanlarla bulaşan hastalıklardır. Bazı  mikroorganizmalar, virüsler ve bakteriler, çok kolay bulaşabilirlerken; parazitler ve mantarların bulaşması daha zordur.

Günümüzde infeksiyonlar, özellikle de hastane enfeksiyonları önemini korumaktadır. Hastane infeksiyonları hastanın hastanede kalış süresini uzatmakla birlikte, kişi ve ülke ekonomisine yük getirmekte, mortalite ve morbitede oranlarında yükselmeye neden olmaktadır.

Hastane infeksiyonu/ Nazokomiyal infeksiyon Hasta hastaneye başvurduğunda inkübasyon döneminde olmayan, daha sonra (48-72 saat sonra) gelişen veya taburcu olduktan sonra ortaya çıkabilen infeksiyonlardır.

ENFEKSİYON KONTROLÜ ÖNLEMLERİ Kişinin kendisini ve çevresini, bulaşma yollarına göre önlem alarak, bulaşıcı hastalıklardan koruması  amacıyla geliştirilmiş yöntemlerdir.

Elleri Yıkamak Önemli…! Böyle de değil ...!

EL ANTİSEPSİSİ Direkt temas, bakterilerin nakledilmesinde çok önemli bir yer tutar. Direkt temas ile buluşmada en önemli yol ise ellerdir. Uygun bir el temizliği bu konuda ciddi bir önlem olmaktadır. El yıkama hastaya bakım veren sağlık personeli ve hasta yakınlarının sorumluluğudur.

EL ANTİSEPSİSİ Ellerde geçici ve kalıcı flora olarak iki tip bakteri florası bulunmaktadır. Geçici flora gün boyu ellerin dokunduğu yerlerden alınır. Bunlar yağ ve kirler arasında, çok miktarda tırnaklar arasına girerek deri yüzeyine gevşekçe tutunurlar. Geçici flora patojen ve nonpatojen mikroorganizmaları taşımaktadır. Yeterli ve sık yıkama sonunda ellerden kolaylıkla uzaklaştırılabilirler.

EL ANTİSEPSİSİ Kalıcı flora ise derinin kıvrımları arasında bulunmakta olup tipi ve miktarı oldukça sabittir. Bunları deriden uzaklaştırmak için ellerin fırçalanması gerekir. El antisepsisinde amaç ellerde bulunan geçici floranın kalıcı hale gelmesini ve enfeksiyon yayılımını önlemektir.

EL ANTİSEPSİSİ Eller, temiz su ve sabunla sık sık yıkanmalı Günlük hayatta 30 sn elleri sabunlamak yeterli olmaktadır. El temizliği bu şekilde sağlanamıyorsa antiseptik solusyonlarla dezenfekte edilmelidir.

Sabun kireçli suda kullanıldığı zaman sabunda bulunan tuzlar kireçli sudaki tuzlara reaksiyon göstererek erimeyen parçalar halinde bir çökelti oluşturur ve bu iki tuzun reaksiyonu sabunu temizleme maddesi olarak etkisiz kılar. Hastane enfeksiyonları bir sorun haline geldiğinden, el yıkama tekniğinde içinde mikrop öldürücü olan sabun ve antiseptiklerin kullanılması önerilmektedir.

EL ANTİSEPSİSİ Çevreyi ve giysileri kirletmemek için el yıkama sırasında su sıçratmaktan kaçınılmalıdır. El yıkama işlemi en az 10 saniye sürmeli ve yıkamada her hareket beş kez tekrarlanmalıdır. Ellerde bulunan takılar çıkarılmalı veya hareket ettirilerek altlarında kir kalmaması sağlanmalıdır.

Sadece el yıkamak yetmez, elleri düzgün bir biçimde de kurulamak gerek !!!! Böyle değil...!

EL ANTİSEPSİSİ Kurutucu olarak ortak havlu kullanma kros infeksiyona neden olacağından kullanılmamalıdır. Ellerde çatlak ve dermatit oluşumunu engellemek için ellerin uygun kremlerle yağ oranı korunmalıdır.

Normal el yıkama durumları Normal el yıkamada su ve sabun yeterlidir. Göreve başlarken ve ayrılırken Yiyeceklere dokunmadan önce Eldiven giymeden önce ve sonra Bir hastadan diğerine bakım vermeye geçerken Tuvaleti kullanmadan önce ve sonra Sürgü-ördek verilip alındıktan sonra

Hijyenik el yıkama Hijyenik el yıkama için klorheksidin glukonat %4 (hibiscrup, klorhekzol, klorex), antiseptik içeren sabunlar veya deterjanlar kullanılır.

Hijyenik el yıkama durumları İmmün yetmezlik ve yenidoğanlara temastan önce ve sonra Her türlü yara ile temastan önce ve sonra Kan, idrar balgam gaita gibi atıklar ile temastan önce ve sonra İzolasyon odalarına girip çıkarken

Hijyenik el yıkama durumları Nötropenik hastalara bakım vermeden önce YBÜ’nde bir hastadan diğerine geçerken İnfekte olduğu bilinen veya infeksiyon gelişmesi beklenen hastalarla temastan önce ve sonra Tüm invaziv işlemlerden önce ve sonra

UNİVERSAL ÖNLEMLER İlk kez 1987’de ABD’de Hastalık Kontrol Merkezleri (CDC) tarafından HIV bulaşmasını önlemek amacıyla önerilen yöntemler Universal Önlemler adıyla bilinmekte olup günümüzde tüm dünyada sağlık personelinin kan yoluyla bulaşan tüm infeksiyonlardan korunmasında yaygın kabul görmektedir.

Genel Önlemler Tüm hastaların kan ve vücut sıvıları potansiyel olarak infekte kabul edilecek. Hastaya yapılacak girişimsel işlemlerde ve kan ve vücut sıvıları ile temas riski olası durumlarda mutlaka eldiven kullanılmalı. Eller ve diğer cilt yüzeyleri herhangi bir kan ve vücut sıvıları teması sonrası bol su ve sabunla derhal yıkanmalıdır.

Kullanılan iğnelerin uçları takılmamalı ve diğer kesici aletlerle birlikte delinmez kaplara atılmalıdır. Hasta kanı ve vücut sıvılarının yapılan işlem sırasında deri ve mukozaya olası bir sıçrama olabileceği için maske, gözlük ve koruyucu giysi giymelidir. Eksudatif deri lezyonu olan sağlıkçıların hasta ile temasının olmaması   

Kan ve vücut sıvılarıyla kirlenen çarşaf ve diğer materyaller özel torbalara konulmalıdır Acil durumlarda ağız-ağıza resüsitasyon olasılığı nedeniyle ambu ve diğer resüsitasyon aletlerinin mevcudiyeti Bakımında yetersiz olan hastalar da hemşire bakımda eldiven ve koruyucu önlük kullanmalıdır.

İnvaziv İşlemler Sırasındaki Önlemler Tüm invaziv işlemler sırasında eldiven ve cerrahi maskeler takılmalıdır. İşlem sırasında kan, diğer vücut sıvıları veya kemik parçacıklarının sıçrama olasılığı varsa maskeye ek olarak gözlük (günlük kullanılan gözlükler yeterli olup, ayrıca özel tipteki gözlüklere gerek yoktur) ve koruyucu önlükler giyilmelidir. Kazaen eldiven yırtılır veya delinir ise hemen yenisi giyilmeli ve kazaya yol açan alet steril sahadan uzaklaştırılmalıdır.

İzolasyon Önlemleri Amaç; İnfekte ve kolonize hastalardan diğer hastalara, ziyaretçilere ve sağlık personeline mikroorganizmaların bulaşmasını önlemek.

İzolasyon Önlemleri Standart önlemler Bulaşma yoluna bağlı önlemler

Standart Önlemler Kan ve vücut sıvılarıyla bulaşı engellemek amacıyla uygulanan, tüm hastaları kapsayan önlemlerdir.

Bulaşma Yoluna Bağlı Önlemler Tanı konulmuş veya şüphe edilen bulaşıcı hastalığı ya da önemli bir mikroorganizma ile kolonizasyonu olan hastalara standart önlemlerle birlikte uygulanır.

Bulaşma Yoluna Bağlı Önlemler Solunum izolasyonu Damlacık izolasyonu Temas izolasyonu Sıkı temas izolasyonu

Solunum İzolasyonu Havada asılı kalan küçük partiküller (<5µm) ile bulaşan infeksiyonların önlenmesi amacıyla uygulanır. Örn; Kızamık, Suçiçeği, Yaygın zoster, Akciğer tüberkülozu

Solunum İzolasyonu Hasta tek kişilik odaya yerleştirilmelidir. Bu mümkün değilse aynı infeksiyonu olan hastalar aynı odaya konulmalıdır (gruplandırma) Odada sürekli negatif basınç olmalıdır. Kapı kapalı tutulmalıdır. Hasta odasına giren kişiler maske takmalıdır. Hasta odadan dışarı çıktığında hastaya maske taktırılmalıdır.

Damlacık İzolasyonu Büyük partiküller (>5µm) ile bulaşan infeksiyonların önlenmesi amacıyla uygulanır. Bulaşma için yakın mesafe (<1m) gereklidir. Örn; İnvaziv H. influenza tip b ve N. meningitidis infeksiyonları (menenjit, pnömoni, sepsis), Difteri, Boğmaca, Streptokokal farenjit, M. pneumoniae infeksiyonu, Adenovirus, influenza, kabakulak, Rubella, Parvovirus B19 infeksiyonları

Damlacık İzolasyonu Hasta tek kişilik odaya yerleştirilmelidir. Bu mümkün değilse gruplandırma yapılmalı veya diğer hastalarla arasında en az 1 m olacak şekilde yatırılmalıdır. Hastayla yakın teması (1 m) olan kişiler maske takmalıdır. Hasta odadan dışarı çıktığında hastaya maske taktırılmalıdır.

Temas İzolasyonu Mikroorganizmanın temas yoluyla başka bir hastaya geçişini engellemek amacıyla yapılır. Hastane infeksiyonlarının önlenmesinde en önemli yoldur. Örn; Çoklu antibiyotik direnci olan bakteri infeksiyonu/kolonizasyonu: MRSA, VRE, Acinetobacter, Pseudomonas aeruginosa, Gaita inkontinansı olan hastalarda Shigella, Hepatit A ve Rotavirus infeksiyonu

Temas İzolasyonu Hasta tek kişilik odaya yerleştirilmeli veya gruplandırma yapılmalıdır Hasta ve hasta odasındaki her türlü yüzeyle temas öncesi eldiven ve önlük giyilmelidir. İnfekte materyalle temastan sonra eldiven değiştirilmelidir Odadan çıkarken eldiven ve önlük çıkarılarak eller dezenfekte edilmelidir Hastaya kullanılan her türlü tıbbi cihazın ortak kullanımından kaçınılmalıdır

Sıkı Temas İzolasyonu Gerektiren Durumlar VRE infeksiyonu ya da kolonizasyonu

Sıkı Temas İzolasyonu Hasta tek kişilik odaya yerleştirilmeli veya gruplandırma yapılmalıdır Hasta ve hasta odasındaki her türlü yüzeyle temas öncesi eldiven ve önlük giyilmelidir. Odadan çıkarken eldiven ve önlük çıkarılarak eller dezenfekte edilmelidir Hastaya kullanılan her türlü tıbbi cihazın ortak kullanımından kaçınılmalıdır

Sıkı Temas İzolasyonu Odadaki tüm yüzeyler her gün dezenfekte edilmelidir VRE kolonizasyonu ya da infeksiyonu olan hastalar taburcu edildikten sonra tüm yüzeyler dezenfekte edilmeli, ortam kültürleri alınmalı, kültür sonuçları çıkana kadar bu odaya hasta yatırılmamalıdır

Yaptığınız uygulamaları kayıt etmeyi UNUTMAYIN Kendinizi korumayı Yaptığınız uygulamaları kayıt etmeyi

TEŞEKKÜRLER Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com