STEREOTiP / BASMAKALIP & ÖNYARGI / KALIPYARGI ILET 321 & ILET 322 KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM KİŞİLERARASI İLETİŞİM

           Sterotip Nedir?  

STEREOTİP - BASMAKALIP Genellikle yabancılarla olan karşılaşmalarda, anlamadığımızı çevremizdekilere sorarız. “Doğru mu, yanlış mı?” diye sorgulamadan bu bilgilere dayanarak durumu anlamlandırırız. Bu yolla sosyalleşme süreci boyunca diğer kültürler, uluslar ve ülkeler hakkında, diğerlerinden ayırt edici olduğu varsayılan temel nitelikleriyle ilgili düşünceler edinilir. Bu düşünceler etkileşim süreçlerinde ortaya konur ve yayılarak sorgulanmayan kalıp düşünce haline gelir. Kalıp düşünceler, ilgili oldukları ulus, kültür ya da grup hakkında zihnimizde oluşan resimden başka bir şey değildir.

STEREOTİP - BASMAKALIP Kalıp düşüncelere sosyal bilimlerde stereotip denir. “Stereotipler, insanları birtakım türlere, tiplere bölmeyi ifade eden zihinsel yapıtlardır. Belli özelliklerin belli bir guruba ait insanlarda mevcut sanılmasını ifade eder. Bu özelliklerin her zaman gerçeğe ve olumlu kanıtlara dayanmaksızın sadece mevcut bulunması gerektiği kanısına dayanır. Bir başka ifade ile kafamızdaki düşünceleri sadeleştiren birtakım zihinsel ameliyelerdir. Basmakalıp fikirlerdir” (Tezcan, 2013: 8).

STEREOTİP - BASMAKALIP BİR SOSYAL KATEGORİ İÇİNDEKİ İNSANLAR HAKKINDA OLUŞTURULAN İNANÇ KALIPLARIDIR ALGI, BELLEĞİ VE YARGILAMAYI ETKİLEYEN BİR BAKIŞ ÇERÇEVESİ SUNAR ÇEVREDEKİ UYARANLAR ARASINDAN SEÇİM YAPMAYI VE GENELLEMEYİ SAĞLAR

STEREOTİP - BASMAKALIP ZİHNİMİZDEKİ KALIBA UYMAYAN UYARANLARI GÖZARDI ETMEMİZE NEDEN OLUR DİĞERLERİNDEN BEKLENTİLERİMİZİ BELİRLER, BU NEDENLE ONLARIN BELİRLİ TARZLARDA DAVRANMASINI SAĞLAR STRESLİ DURUMLARDA DAHA FAZLA AKTİVE OLUR ZAMAN İÇİNDE DEĞİŞMEKLE BİRLİKTE, DEĞİŞİME KARŞI DİRENÇLİDİR

STEREOTİP - STEREOTYPING A generalization about a group of people in which identical characteristics are assigned to virtually all the members of the group, regardless of actual variation among the members (Aaronson et. al, 1997) Stereotypes represent cognitive component of prejudice

                KADIN STEROTiPLERI  

KADINLAR MUTFAK’A AiTTiR  

ERKEKLER MAÇ İZLER TV KARŞISINDA UYKUYA DALAR  

KADINLAR ÇOCUK DOĞURMALIDIRLAR  

ERKEKLER YEMEK YAPMAYI ÇAMAŞIR YIKAMAYI BECEREMEZLER  

ÇİM BİÇME, ÇÖP ATMA VE TAMİRAT İŞLERİ ERKEKLERİN GÖREVİ  

ERKEK GÜÇLÜDÜR, SPORDA DAHA İYİDİR, KAVGAYI SEVER  

ETNİKMERKEZCİ STEROTİPLER

ÜLKELERE KARŞI OLAN TUTUMLARIMIZA GÖRE (DOST yada DOST OLAMAYAN ÜLKELER) BU SINIFLAMALAR OLUMLU YADA OLUMSUZ OLABİLİR

Stereotip haritaları: Darkafalıların harika dünyası KÜRESELLEŞME BIR YANDAN INSANLARIN DAHA ÖNCE HIÇ GÖRÜLMEMIŞ BIR DÜZEYDE DIĞER KÜLTÜRLERLE KARŞILAŞMASINI SAĞLARKEN, BU KARŞILAŞMA SONUCUNDA BIRBIRLERINI SEVECEKLERININ GARANTISINI VEREMIYOR. ULUSLARIN BIRBIRI HAKKINDA SAHIP OLDUĞU DÜŞÜNCELERIN PEK DE DEĞIŞMEDIĞINI, KAFALARDA YAPIŞTIRILMIŞ ETIKETLERIN KOLAY KOLAY SÖKÜLMEYECEĞINI ALPHADESIGNERS’IN HAZIRLADIĞI “BAĞNAZLIK HARITASI” MUHTEŞEM BIR ŞEKILDE SURATLARA ÇARPIYOR

Stereotip haritaları: Darkafalıların harika dünyası AMERIKALILAR TÜRKIYE’YE “ŞÜKRAN GÜNÜ YEMEĞI” OLARAK BAKARKEN, TÜRKLER FRANSIZLARI “İKIYÜZLÜ KROSANLAR” OLARAK KABUL EDIYOR, ARAP BAHARINDA TÜRKIYE’YE HAKEM ROLÜ VERILIRKEN, RUSLAR İTALYA’YI ALIŞVERIŞ MERKEZI OLARAK GÖRÜYOR. BERLUSCOLI’NIN HAYAT GÖRÜŞÜ ISE EN AZINDAN TUTARLI. BU “O KADAR ACIKLI KI EĞLENCELI” HARITALAR, ALPHADESIGNERS INTERNET SITESINDE HEM TEK TEK, HEM DE BIR BÜTÜN HALINDE TAKVIM OLARAK SATILIYOR. SITELERINDE POSTERLERE DAHA YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKTE BAKMAK DA MÜMKÜN

Amerikalıların gözünde Avrupa

Amerikalıların gözünde Asya

Almanların gözünde Avrupa

Berlusconi’nin Avrupası

Fransızların Avrupası

Türklerin Avrupası

Rusların Avrupası

Yunanlıların Avrupası

İngilizlerin Avrupası

İspanyolların Avrupası

GAY ERKEKLER

ÖNYARGI - Prejudice

ÖN YARGI : Ön yargılar, bireyin zihninde mevcut olan kalıp düşüncelerle deneyime dayalı duygusal tutumların etkileşimi sonucunda ortaya çıkar. Başka deyişle: bir birey,herhangi bir grup ya da kültürün üyesiyle, o grup ya da kültürle ilgili zihnindeki kalıp düşüncelerden hareket ederek etkileşimde bulunur... Etkileşim sürecinde ortaya çıkan durumun yarattığı duygusal tepki tutumlarını belirler ve karşı tarafla ilgili bir yargıda bulunur. Bu yargı daha sonra aynı grup ya da kültürün başka üyeleriyle karşılaşdığında ön yargı olarak etkileşime katılır.

ÖN YARGI : Kalıp düşünceler ön yargıların oluşumunda önemli rol oynarlar. Bu nedenle sınanmamış bilgilerden ibaret olan stereotipleri hareket noktası olarak kabul eden ön yargıların da “doğru” olma olasılığı çok zayıftır. Ön yargılar, kalıp düşüncelerden farklı olarak, bireyler, gruplar, ilişkiler ve nesnelerle ilgili değerlendirici yargılardır (Kartar›, 2006: 216). Ön yargı, değerlendirmeyle ilgili fikri, kanıyı ve tutumu içeren geniş kapsamlı bir kavramd›r.

ÖNYARGI / KALIPYARGI ÖNYARGI NEDİR? ÖN YARGI BIR TUTUMDUR. BIR GRUP INSANA ILIŞKIN ADIL OLMAYAN, HOŞGÖRÜSÜZ YA DA ALEYHTE BIR GÖRÜŞTÜR. DIĞER TUTUMLAR GIBI 3 BILEŞENI VARDIR: İNANÇLAR, DUYGULAR VE DAVRANIŞSAL EĞILIMLER. ÖNYARGIYA DAYALI TUTUMLAR GENELLIKLE HOŞNUTSUZLUK, KORKU, KIN VEYA NEFRET GIBI KATI DUYGULARLA YÜKLÜDÜR.

ÖNYARGI -PREJUDICE ÖNYARGI, BİR GRUBA VEYA KİŞİYE YÖNELİK OLAN ADİL OLMAYAN, HOŞGÖRÜSÜZ, OLUMSUZ DUYGU VE İNANÇLARIMIZDIR. DENEYİMDEN ÖNCE, ÖNCÜL BİR YARGI OLARAK, KANAATLERİ ETKİLEYEN BİR HAREKET NOKTASIDIR BİLİNÇLİ VE KASITLI, BİLİNÇLİ ANCAK KASITSIZ YA DA BİLİNÇDIŞI VE KASITSIZ OLABİLİR

ÖNYARGI NASIL OLUŞUR KATEGORİZE ETME EĞİLİMİMİZ: YAŞADIĞIMIZ ÇEVREYİ KATEGORİZE ETME EĞİLİMİMİZ, HAYATIMIZI BASİTLEŞTİRMEKTEDİR. YAŞADIĞIMIZ ÇEVREDEKİ İNSANLAR DA DÂHİL OLMAK ÜZERE HER ŞEYİ GRUPLAR, SINIFLANDIRIR VE BU ŞEKİLDE ANLAMAYA ÇALIŞIRIZ. ANCAK: SINIFLANDIRMA VE KATEGORİZE ETMEK, HAYATIMIZI KOLAYLAŞTIRMAKLA BİRLİKTE ÖNYARGILARIMIZIN DA OLUŞMASINA NEDEN OLMAKTADIR. İNSANLARI GRUPLAMAK, ONLARA BİRTAKIM ÖZELLİKLER YÜKLEMEK, ONLARI OBJEKTİF OLARAK DEĞERLENDİRMEMİZE ENGEL OLMAKTADIR.

ÖNYARGININ KAYNAKLARI ENGELLENME VE SALDIRGANLIK KURAMINA GÖRE,ÖNYARGILAR SOSYAL STATÜSÜ DÜŞÜK OLAN GRUPLARIN YAŞADIĞI ENGELLEMELERDEN KAYNAKLANIR. BU KIŞILER ÖFKE VE DÜŞMANLIK DUYGULARINI BAŞKALARINA HATTA KENDILERINDEN DAHA DÜŞÜK STATÜDE KIŞILERE KARŞI ÖNYARGILI TUTUMLAR ŞEKLINDE GÖSTERIRLER. BIR BAŞKA KURAMA GÖRE ISE, ÖNYARGININ TEMEL KAYNAĞI BAZI KIŞILIK ÖZELLIKLERIDIR. BAĞNAZ YA DA YETKECI YANI KÖRÜ KÖRÜNE, TARTIŞMADAN SORGULAMADAN GELENEK VE KURALLARA UYMAYI YEĞLEYEN BUNLARA UYMAYANLARA DA DÜŞMANLIK BESLEYEN AŞIRI TUTUCU KIŞILER DE ÖNYARGI DAHA BASKINDIR.

ÖNYARGI ONLARIN YAŞAMA KUŞKUCU VE GÜVENSIZ YAKLAŞIMLARININ BIR IFADESIDIR. ÖNYARGININ IÇERIKLERI DEĞIŞIK OLABILIR. ÖRNEĞIN CINSIYETE ILIŞKIN ÖNYARGILAR DAHA ÇOK IŞ, GÜÇ VE DUYGUSAL BOYUTTAKI SÖZCÜKLERI IÇERIRKEN KAYSERILI VEYA YAHUDI ÖNYARGISI TICARI ZEKAYA ILIŞKIN SÖZCÜKLERDEN , ENTELEKTÜEL ÖNYARGISI DA BIR TAKIM ILGI, MERAK VE FAALIYETLERI ÇAĞRIŞTIRAN SÖZCÜKLERDEN OLUŞABILIR. “KADINLAR SOSYAL ZEKALARI YÜKSEK ÇABUK HEYECANLANAN, EV IŞI YAPAN INSANLARDIR” “KAYSERILILER TICARI ALANDA BAŞARILIDIRLAR” “ENTELLEKTÜELLER BIR ÇOK ALANA ILGI DUYAN MARJINAL TIPLERDIR.”

ÖNYARGILARA ILIŞKIN ALT KATEGORILER DE BULUNUR. KADIN KATEGORISININ ALTINDA EV KADINI –ANNE-IŞ KADINI-SEKRETER GIBI ALT KATEGORILER SÖZ KONUSUDUR. ŞEFKATLI,ZAYIF, EDILGEN ÖZELLIKLERDEN OLUŞAN KADIN ÖN YARGISINA SAHIP BIRI, BIR GRUP KADININ EVINI BARKINI BIRAKIP BAŞKA BIR YERE SAVAŞMAYA GITTIĞINI DUYARSA “AMAZON “ALT KATEGORISINI GELIŞTIRIR. (AMAZON=SAVAŞÇI KADIN)

ÖNYARGILARI NASIL AZALTABİLİRİZ? İNSANLAR KENDILERINE BENZEYEN KIŞILERDEN HOŞLANMA EĞILIMINDEDIRLER BUNA DAYANARAK KENDILERININ REDDETTIKLERI GRUPLARA NE KADAR BENZEDIKLERI HATIRLATILARAK ÖNYARGI AZALTILABILIR. GRUPLAR ARASI GERILIMI AZALTMAK IÇIN GRUPLAR BIR ARAYA GETIRILMELIDIR. BIREYLER DIĞER GRUP ÜYELERIYLE BIREBIR ILIŞKI KURMALIDIRLAR. GRUPLAR YARIŞMAK IÇIN DEĞIL IŞBIRLIĞI IÇIN BIR ARAYA GELMELIDIR. SOSYAL NORMLAR TEMAS KURMAYI ÖZENDIRMELIDIR.

ÖNYARGI AYRIMCILIK STEREOTYPE Kenan BAŞARAN

“İnsanlardaki önyargıyı parçalamak benim atomu parçalamamdan çok daha zor". Einstein

VisitBritain tarafından otel ve incoming acentelerine gönderilen Fawlty Towers’ tavsiyeleri: İngiltere’nin tanıtımı ve turizminin online mecrada pazarlaması için kurulan VisitBritain’in turizmcilere gönderdiği ve ‘Fawlty Towers’ (1975 – 79 yılları arasında İngiltere’de yayınlanan ve otelci bir ailenin müşterilerle olan maceralarını anlatan dizi)  olarak adlandırılan tavsiyeler sektörde tartışma yarattı. Her ülke insanını kendi içinde sterotip’leştirdiği ve kalıplara soktuğu hatta hakaret ettiği gerekçesiyle eleştiri oklarına hedef olan “tavsiyeler” bakın ne tür yargılar içeriyor:

“tavsiyeler” *Hindistanlılar cana yakındır ama çok kısa süre içinde fikirlerini değiştirebilirler *Belçikalılarla politika konuşmayın *Japonlara “Hayır” demek için “hayır” dışında farklı sözcükler bulun *Kanadalılara “Amerikalı” diye hitap edip onlara hakaret etmeyin *Alman ve Avusturyalı turistler bir konuda şikayet ettiğinde hemen onların dertleriyle ilgilenin. Aksi takdirde kabalaşabilirler.

*Uzun boylu Ruslara alçak tavanlı oda vermeyin *Fransızlarla çok fazla göz göze gelmekten ve onlara gülümsemekten sakının *Uzun boylu Ruslara alçak tavanlı oda vermeyin *Dört bacaklı yatağı hayalet ile ilişkilendirmek gibi batıl inançları olan Hong Konglu turistleri bu tip yataklarda yatırmayın *Avustralyalıların Poms’larla (İngiliz göçmen) ilgili esprilerine sakın sinirlenmeyin *Avustralyalıların 30 saatlik bir yolculukla geldiklerini ve uykusuz kaldıkları için töleranssız olabileceklerini unutmayın. turizmguncel.com 08/01/2014