TSUNAMİ

Sunum planı Tsunami nedir Sunum planı Tsunami nedir? Marmara'da Tsunami Riski Tarihte Tsunamiler Tsunamiden Korunmak İçin Ne Yapılabilir?

Tsunami nedir? Okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgası. Japonca'da "liman dalgası" anlamına gelen tsunami sözcüğü; okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasını temsil eder

15 Haziran 1896'da Japonya'da, 21000 kişinin hayatını kaybettiği Büyük Meiji Tsunamisi'nden sonra girmiştir. Tsunami sözcüğü, dünya dillerine 15 Haziran 1896'dan sonra girmiştir. Japonya'da, 21000 kişinin hayatını kaybettiği Büyük Meiji Tsunamisi'nden sonra Japonlar'ın yaptığı yardım çağrılarıyla dünya dillerine kendiliğinden yerleşmiştir.

30 metreye kadar tırmanarak çok şiddetli akıntılar yaratabilen bu dalga; insanlar için deprem, tayfun, çığ, yangın ya da sel gibi bir doğal afet haline gelebilmektedir. Tsunamiden sonra oluşan dalganın diğer deniz dalgalarından farkı; su zerreciklerinin sürüklenmesi sonucu hareket kazanmasıdır. Derin denizde varlığı hissedilmezken, sığ sulara geldiğinde dik yamaçlı kıyılarda ya da V tipi daralan körfez ve koylarda bazen 30 metreye kadar tırmanarak çok şiddetli akıntılar yaratabilen bu dalga; insanlar için deprem, tayfun, çığ, yangın ya da sel gibi bir doğal afet haline gelebilmektedir.

Tsunami ilk oluştuğunda tek bir dalgadır ancak kısa bir süre içerisinde üç ya da beş dalgaya dönüşerek çevreye yayılmaya başlar. Tsunami ilk oluştuğunda tek bir dalgadır ancak kısa bir süre içerisinde üç ya da beş dalgaya dönüşerek çevreye yayılmaya başlar. Bu dalgaların birincisi ve sonuncusu çok zayıftır ancak diğer dalgalar etkilerini kıyılarda şiddetli biçimde hissettirebilecek bir enerjiyle ilerlerler.

Depremlerden kısa bir süre sonra kıyılarda görülen yavaş ama anormal su düzeyi değişimi ilk dalganın geldiğini gösterir. Bu nedenle depremlerden kısa bir süre sonra kıyılarda görülen yavaş ama anormal su düzeyi değişimi ilk dalganın geldiğini gösterir. Bu değişim, arkadan gelecek olan çok kuvvetli dalgaların ilk habercisi de olabilir.

Marmara'da Tsunami Riski Marmara Denizi'nde tsunami üretebilecek koşullardaki her deprem (büyüklükleri M>6.0 olan sığ odaklı ve genellikle eğim atımlı faylanmalar) tsunami yaratabilir

Marmara'da tsunami oluşma olasılığı 100 yılda birdir Marmara'da tsunami oluşma olasılığı 100 yılda birdir. Herhangi bir depremde meydana gelebilecek tsunaminin, Marmara Denizi'nde doğu-batı doğrultusunu geçme süresi 50 dakikadır. Tarihsel verilere göre Marmara'da tsunami oluşma olasılığı 100 yılda birdir. Oluşabilecek herhangi bir depremde meydana gelebilecek tsunaminin, Marmara Denizi'nde doğu-batı doğrultusunu geçme süresi 50 dakika kadardır.Ancak bu kapalı denizde çalkantının devam etmesi ve yansıyan dalgaların etkili olması beklenmelidir

1509 İstanbul Depremi ile oluşan tsunaminin İstanbul surlarını aşmış ve dalganın tırmanma yüksekliği 6 m'ye ulaşmıştır. "Marmara Denizi'nde tsunami üretebilecek güçte bir deprem olurmu ve olursa bu tsunaminin kıyılara etkisi ne olur?" sorusunun yanıtını bulmak için bu kapalı denizin tsunami geçmişine bakmak gerekir. 1509 İstanbul Depremi ile oluşan tsunaminin İstanbul surlarını aştığı ve dalganın tırmanma yüksekliğinin 6 m'ye ulaştığı bilinmektedir

1894 İstanbul Depremi'nde de tsunami oluşmuş ve etkili olmuştur Gene tarihsel verilere bakıldığında Marmara'da etkili olmuş tsunamilerin varlığı bilinmektedir 1894 İstanbul Depremi'nde de oluşmuş olan tsunami İstanbul'da etkili olmuştur

Deniz 50 m kadar çekilmiş ve geri dönmüş fakat sahil sınırı değişmemiştir. Deniz suyu 200 m sahile taşmıştır. Bazı alanlarda tsunami gözlenmiştir. Bazı yerlerde deniz 50 m kadar çekilmiş ve geri dönmüş fakat sahil sınırı değişmemiştir. Deniz suyu kabarmış ve 200 m sahile taşmıştır. Prens Adaları civarında ve Büyükçekmece'den Kartal'a kadar olan alanda tsunami gözlenmiştir. Depremin büyüklüğü 7'den küçük, dalganın yüksekliği 6 m'den azdır. Karaköy ve Azaplı köprüleri de su altında kalmıştır

Marmara Denizi'nde, tsunami üretebilecek bir depremden sonra; zayıf da olsa bir risk vardır. Geçmişte olmuş tsunamilerden de anlaşılacağı üzere; Marmara Denizi'nde, tsunami üretebilecek bir depremden sonra; zayıf da olsa bir risk vardır. Ancak, oluşacak tsunaminin Pasifik Okyanusu'nda meydana gelen ve dalga boyu 30 metreyi geçen tsunamiler gibi olmayacağı açıktır.

Tarihte Tsunamiler    Güney ve Güneydoğu Asya'da Sri Lanka, Hindistan-Bangladeş, Endonezya, Tayland, Malezya ve Maldiv Adaları'nı bugün vuran depremle oluşan dev deniz dalgalarının tarih boyunca kaydedilmiş en büyükleri şöyle sıralanıyor:

MS 21 Temmuz 365'te doğu Akdeniz'de meydana gelen, Mısır'ın İskenderiye kentinde binlerce insanı öldüren deniz depremi dalgası. Japonların ''tsunami'', Çinlilerin ''hungtao'' dediği dev deprem dalgasının bilinen en eskisi MS 21 Temmuz 365'te doğu Akdeniz'de meydana gelen, Mısır'ın İskenderiye kentinde binlerce insanı öldüren deniz depremi dalgası.

1 Kasım 1775'te Portekiz'in başkenti Büyük Lizbon Depremi ile yıkıldı. Atlas Okyanusu dalgası Portekiz, İspanya ve Fas kıyılarını 6 metre yüksekliğinde süpürdü.

27 Ağustos 1883: Endonezya-Krakatao Yanardağı patladı, Java ile Sumatra kıyılarını süpüren tsunami, 36 bin insanı öldürdü. Yanardağın patlaması o denli şiddetliydi ki dünya gök kubbeleri uzun geceler kızıl lav külleriyle ışıldadı. Norveçli ressam Edward Munch, ''20 bin kilometre öteden'', başkent Oslo'da Kasım 1883-Şubat 1894 arasında geceleri parlayan göğe bakarak ''Çığlık'' resmini yaptı.

15 Haziran 1896: ''Sankriku Tsunamisi'' Japonya'yı vurdu 15 Haziran 1896: ''Sankriku Tsunamisi'' Japonya'yı vurdu. 17 Aralık 1896: ABD'de California-Santa Barbara Deniz Seddi'ni tsunami yıktı; ana cadde dalga altında kaldı. Dini bayram için toplanan kitlenin üzerine 23 metre yüksekliğinde çöken dev tsunami 26 bin insanı öldürdü. 17 Aralık 1896: ABD'de California-Santa Barbara Deniz Seddi'ni tsunami yıktı; ana cadde dalga altında kaldı

31 Ocak 1906: Büyük Okyanus'un deprem dalgası, Kolombiya'da Tumaco kentinin bir kısmını, Ekvador-Rioverde ile Kolombiya-Mikay arasında kıyıda tüm evleri yıktı; 1500 ölü. 1 Nisan 1946: Alaska Kuzey Burnu Deniz Feneri'ni 5 kişilik personeliyle yutan tsunami, Hilo-Hawaii'ye yürüyerek 159 insanı öldürdü.

22 Mayıs 1960: 11 metre yüksekliğindeki tsunami, Şili'de 1000, Hawaii'de 61 can aldı. Öyle ki dev dalga Pasifik'in öte yakalarına yürüyerek Filipinler ve Japonya-Okinava Adası'nı sarstı.

28 Mart 1964: ABD-Alaska'da ''Paskalya Hayırlı Cuma'' tsunamisi: Üç köy haritadan silindi; 107 ölü ve Oregon ve California'da da 15 ölü. 16 Ağustos 1976: Pasifik tsunamisi Filipinler Moro Körfezi'nde 5 bin can aldı.

17 Temmuz 1998: Papua-Yeni Gine'nin kuzeyinde yersarsıntısı dalgası 2313 insanı öldürdü, 7 köy yok olurken binlerce insan evsiz kaldı. 26 Aralık 2004: Güneydoğu Asya'yı 6 ülkede vuran 8.9 büyüklüğündeki deprem ve dev dalgası, 300.000 insanı öldürdü.

Hatay'da 20 bin kişi, tsunamiden öldü. Hatay'da 1822 ve 1872 yıllarında meydana gelen depremlerde büyük deniz dalgaları olarak adlandırılan tsunamilerin 20 bin insanın ölümüne yol açtığı ve tsunamilerin 260 metre içeride etkili olduğu belirlendi.

- Güney Asya'da meydana gelen şiddetli depremin ardından Türkiye'deki deprem tartışmaları yeniden alevlendi. Hatay'ın Samandağ İlçesi'nde, 2004 yılı Haziran ayında Türk ve Japon bilim adamları tarafından sahil şeridinde yapılan incelemeler sonucu, Hatay'da 1822 ve 1872 yıllarında meydana gelen depremlerde büyük deniz dalgaları olarak adlandırılan tsunamilerin 20 bin insanın ölümüne yol açtığı ve tsunamilerin 260 metre içeride etkili olduğu belirlendi.

Güney Asya depreminde büyük ihmal, uyarı geç yapıldı Güney Asya'daki depremin ardından oluşan dev dalgaların yol açtığı can kaybının, Endonezya'da denizaltında meydana gelen büyük depremin ardından dev dalgalara ilişkin uyarının derhal yapılmamasıyla da arttığı belirtiliyor

Depremin yol açacağı dev dalgalara ilişkin zamanında uyarı yapılsaydı, bölgede 9 ülkeyi vuran dev dalgalardan çok sayıda kişinin kurtulmuş olabileceğine dikkat çekiliyor.

Dünyada son 40 yılda meydana gelen en büyük depremde, Endonezya'nın Sumatra adasının kuzeybatısında denizin altında büyük yer katmanlarının yer değiştirmesi, milyonlarca ton suyun kuvvetli ve ani olarak çıkmasına yol açtı.

Depremin merkez üssüne yakın Endonezya köyleri birkaç dakika içinde sular altında kalırken, diğer yerlerde dalgalar yayıldı ve karaya varıncaya kadar hız ve güç topladı.

Tsunamiden Korunmak İçin Ne Yapılabilir? Deniz kıyısında yerleşim yeri seçerken; tsunami riskini de diğer doğal afetler(deprem, sel, tayfun vb.) gibi değerlendirmek alınabilecek ilk önlemdir.

Küçük bir depremde bile Tsunami olabilir. Deniz yanında yalıyar biçiminde yüksek bir yamaç varsa hemen yüksek yerlere doğru gididilmelidir.

Tsunami‘de ikinci dalga ilk dalgadan daha büyük olabilir. Tsunami'nin ilk dalgası geldikten sonra tehlikenin geçtiğini sanmayın bazen ikinci dalga ilk dalgadan daha büyük olabilir. Radyodan Tsunami haberlerini dinleyip gerekenleri yapın

Su düzeyinin anormal yükselmesi ya da çökmesiyle kendini belli eder Tsunaminin deniz kıyısına ilk gelişi su düzeyinin anormal biçimde(depremin büyüklüğüne, oluş şekline ve türüne ve deniz durumuna göre yaklaşık 10-15 dakika içerisinde) yükselmesi ya da çökmesiyle kendini belli eder

Tsunaminin zayıf ilk dalgasını iki ya da üç kuvvetli dalga takip eder Tsunaminin zayıf ilk dalgasını iki ya da üç kuvvetli dalga takip eder. Bu durumda kıyıdan uzaklaşmak gerekir. Tsunaminin bu öncü zayıf ilk dalgası, arkasından gelecek olan iki ya da üç kuvvetli dalganın habercisidir. Bu durumda yapılacak tek şey; kıyıdan uzaklaşmaktır. Deniz içerisinde seyir halinde bulunanlar ise kıyıdan uzaklara, derin sulara giderek dalganın kendilerine ve deniz taşıtına vereceği zararı azaltabilir hatta önleyebilir. Deniz kıyısında olanlar içinse, denizden uzaklara ve yükseklere gitmek zorunludur

KAYNAKLAR : (ALTINOK, Y,,TMMOB Jeofizik Müh. Od KAYNAKLAR : (ALTINOK, Y,,TMMOB Jeofizik Müh.Od. Marmara'da Deprem ve Jeofizik ). (YALÇINER, A.C,, TÜBİTAK Bilim teknik). (ÖZTİN ve BAYÜLKE, 1991). (SOYSAL; 1985, KURAN ve YALÇINER; 1993, ALTINOK ve ERSOY; 1996). (AMBRASEY; 1962, KARNIK; 1971, ANTONOPOULOS; 1978). EGINITIS(1894)' MIHALOVIÇ(1927) (ÖZTİN ve BAYÜLKE; 1991). (BATUR; 1994). (www.deprem.gov.tr). (TÜBİTAK, Bilim Teknik). 26.12.2004     sabah 27.12.2004      Net Haber 27.12.2004     Milliyet

MKE KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Selami KIRBAÇ Sivil Savunma Uzmanı 2015