İHMAL ve İSTİSMAR

İHMAL VE İSTİSMAR NEDİR? yetişkinin, çocuk veya ergeni muhtemel tehlikelere karşı korumamaları, barınma ve beslenme gibi temel ihtiyaçları yerine getirmemelerini ifade eden bir davranış biçimidir. İstismar; Çocuğun; her türlü fiziksel, ruhsal veya sosyal açıdan zarar görmesi, sağlık ve güvenliğinin tehlikeye girmesi olarak tanımlanabilir. İhmal ve istismarı birbirinden ayıran en temel nokta ihmalin pasif, istismarın ise aktif bir olgu olmasıdır.

İhmal ve istismar (çocuğun kötüye kullanımı) İhmal ve İstismar en çok nerede gerçekleşir? İhmal ve istismar (çocuğun kötüye kullanımı) en çok aile ortamında, okulda ya da kaldığı kurumda (yetiştirme yurdu, yuva, yatılı okul vb) gerçekleşmektedir. İhmal ve istismarın önlenmesinde de yine aile ve bu kurumların önemi büyüktür.

Ülkemizde konuyla ilgili çalışmalar: Ülkemizde, çocuk ihmal ve istismarına ilişkin çalışmalar çok yenidir ve bu alanda sayısal veriler oldukça yetersizdir. Ancak son 15-20 yıldır, konuya ilginin artmış olduğu söylenebilir. Bu ilgi, giderek ihmal ve istismara ilişkin ülke genelinde bilgilerimizin artmasına, koruma ve önleme çalışmalarının hız kazanmasına neden olmuştur. Dünya'da çocuk istismarı %1 ile %10 arasında değişirken; ülkemizde bu rakam %10 ile %53 arasındadır. [http://csh.dergisi.org/text.php3?id=70#r8/ ]

İhmal ve istismar konusunda aile ve okulun önemi : Çocuğun en fazla vakit geçirdiği iki ortam olan aile ve okul ortamı ihmal ve istismar için çok önemlidir. Ailelerin yeterince bilgi sahibi olması ve çocuk yetiştirmede duyarlı olması, eğitimcilerin de konuyla ilgili beklenen katkıyı sağlaması ile ihmal ve istismar önemli düzeyde azalacaktır.

İhmal ve İstismarın Nedenleri: Sosyo-Ekonomik Nedenler: - İşsizlik, - Fakirlik, - Barınma sorunları, Kalabalık ev ortamları …

Yeterli–Sağlıklı Sosyal Desteğin Olmaması: - Göç ya da aile bireylerinin kaybı Boşanmaların artması Anne ve babanın çalışıyor olması sonucunda çocuğun uygunsuz bir bakıcıya bırakılması Son yıllarda genç hamileliğinin artması

Aileyle İlgili Nedenler: - Anne - babanın eğitim düzeyleri - Ailedeki ruhsal sorunlar Ailedeki sosyal becerilerin ve iletişimin zayıf olması Kardeş sayısı Çocuk yetiştirme biçimleri

Çocuğun kötüye kullanımı iki ana başlık altında toplanabilir: 1.İhmal 2.İstismar Fiziksel istismar Duygusal istismar Cinsel istismar

İHMAL

İhmal, istismara göre daha yaygındır. Çocuğun gelişimiyle birlikte ortaya çıkan fizyolojik, psikolojik veya sosyal ihtiyaçlarının karşılanmaması olarak tanımlanabilir. Çocuğun barınma, güvenlik, beslenme, eğitim vb ihtiyaçlarının karşılanmaması. İhmal, istismara göre daha yaygındır.

Bazı İhmal Örnekleri - 1 Yalnız bırakılmaması gereken yaşta olan bir çocuğun normalden uzun bir süre yalnız bırakılması, Evin içinde ya da dışarıda olası tehlikelerden çocuğun korunmaması Uygun olmayan kişilerin bakımına bırakılması Çocuğun terk edilmesi Çocuğun evden kovulması Evden kaçan bir çocuğun yeniden eve kabul edilmemesi Güvenli ya da uygun olmayan yerlerde barındırma

Bazı İhmal Örnekleri - 2 Çocuğun okula gitme yaşı geldiği halde okula kaydedilmemesi (veya kız çocuğunun okula gönderilmemesi) Ailenin okula çağrılmasına rağmen okula gitmemesi, Varsa özel eğitim veya tıbbi bakım ihtiyacının giderilmemesi, Yetersiz beslenme, Çocuğun temizlik ve bakım ihtiyaçlarının giderilmemesi Çocuğun mevsimine göre giydirilmemesi Çocuğun konuşmasına izin verilmemesi,

İSTİSMAR

İSTİSMAR Çocuk üzerinde aktif olarak gözlenebilen her türlü fiziksel, ruhsal veya sosyal açıdan zarar görmesi, sağlık ve güvenliğinin tehlikeye girmesi olarak tanımlanabilir. İstismar; fiziksel, duygusal veya cinsel olabilir

İHMAL, İSTİSMAR, KRİZ, TRAVMA, YAS FİZİKSEL İSTİSMAR

FİZİKSEL İSTİSMAR Maruz kalan kişinin bir kaza olmaksızın, anne-babası, bakımından sorumlu başka kişi veya kişiler tarafından sağlığına zarar verecek derecede fiziksel hasara uğraması, yaralanması ya da yaralanma riski taşımasıdır. Bu hasar; elle ya da bir nesneyle vurularak, itilerek, sarsılarak, yakılarak ya da ısırılarak oluşabilmektedir.

Yaygınlık Fiziksel istismar en çok 4-8 yaşlarındaki çocuklara yönelik olmaktadır ve yaşla beraber istismar oranı azalmaktadır. Anne yaşına bakıldığında 20 yaş ve altındaki annelerin çocuklarına daha sık olarak fiziksel istismarda bulundukları gözlenmektedir. Çocuklara yönelik fiziksel istismarda annelerin oranı daha yüksek iken, ergenlere yönelik olanlarda daha çok babaların sorumlu oldukları saptanmıştır

Fiziksel Belirtiler Genellikle baş kısmından aşağıda elbise altında kalan bölgelerde daha fazla olmak üzere; Morluklar, yaralar, kırıklar, yanıklar biçiminde Teşhis sürecinde; Yaralanmanın sıklığı, yaraların uzun süre iyileşmemesi, Yaralanmayla beraber çocuğun psiko-sosyal durumunda da gözlenebilir değişiklikler olması fiziksel istismara uğradığının en önemli belirtisidir.

Psiko-Sosyal Belirtiler Evden kaçma ve okula devamsızlık Düşük benlik saygısı (yetersizlik algısı) Saldırgan, yıkıcı ve yasal olmayan davranışlar Yakın ilişkiler kuramama Yoğun öfke tepkileri, saldırgan ve suça yönelik davranışlar, Zihinsel bozukluklar (öğrenme güçlüğü, unutkanlık, …) İntihar düşünceleri ve girişimleri Maddenin kötüye kullanımı, Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, Kaygı bozuklukları, kabuslar Travma sonrası stres bozukluğu görülebilmektedir.

DUYGUSAL İSTİSMAR

DUYGUSAL İSTİSMAR Çocuğun aşağılanması ya da yok sayılması gibi, onun sağlıklı duygusal gelişimini ve benlik saygısını ciddi bir biçimde etkileyen davranış kalıpları olarak’ tanımlanabilir. Duygusal istismar, en sık görülen ancak en zor tanımlanabilen istismar biçimidir. Tanımlanması çok zor ve fiziksel istismara göre daha kalıcı izler bırakmaktadır.

Bazı duygusal istismar biçimleri : Reddetme Aşağılama Umursamama Yıldırma Yoksun bırakarak cezalandırma Sıklıkla “sen dili” kullanma - Davranış bozukluklarına göz yumma

BELİRTİLERİ Genellikle diğer istismar türleriyle birlikte gözlenir Yüksek depresyon ve kaygı düzeyi, düşük benlik saygısı, Kendisine veya başkasına zarar verebilecek davranışlar Duygusal değişkenlik, uyku bozuklukları Tıbbi temeli olmayan fiziksel şikayetler Aşırı derecede utangaç, pasif ya da itaatkar olma İntihar girişimleri ya da intihardan söz etme Aşırı derecede bağımlı olma Kapasitenin altında başarı Güvensizlik, çalma davranışı vs

İHMAL, İSTİSMAR, KRİZ, TRAVMA, YAS CİNSEL İSTİSMAR

CİNSEL İSTİSMAR “Duygusal ve bilişsel olgunluğa erişmemiş çocuk veya ergenin; tam olarak anlayamadıkları, bilerek onaylamadıkları, sosyal tabuların ve aile içi kurallarının çiğnendiği eylemlere karıştırılmasıdır.” Çocuğun, bir erişkininin cinsel gereksinim ya da isteklerinin doyumu için cinsel nesne olarak kullanılması ya da kullanılmasına göz yumulmasıdır.

Yaygınlık Yaşa göre dağılımları incelendiğinde; %30'unun 2-5,  %40'ının 6-10,  %30'unun 11 - 17 yaş grubunda olduğu görülmektedir. Bir başka deyişle olguların %70'ini çocuklar oluşturmaktadır. Kızların istismara maruz kalma oranı erkeklere oranla 3kat daha fazladır. İstismarcıların %96'sı erkek, %80'i de çocuğun tanıdığı birisidir. Her ülkede cinsel istismar yaklaşık olarak %15-20lerde. Türkiye'de tahmin edilen çocukluk çağı cinsel istismarı; kızlarda 1/3 erkeklerde 1/5’tir.

İHMAL, İSTİSMAR, KRİZ, TRAVMA, YAS Yaygınlık Cinsel istismara uğramış çocukların hepsinde ilk muayenede psikiyatrik belirti görülecek diye bir genelleme yapılamaz. %40’a yakın çocukta hiçbir psikiyatrik belirti olmadığı ya da çok az belirtiler bulunduğu bildirilmiştir. Ancak izleme dayalı veriler asemptomatik çocuklarda 12-18 ay içinde sorunların başlayabileceğini ortaya koymuştur. Hatta en az belirtisi olan çocukların zamanla en fazla bozulma gösteren grupta yer aldığı belirtilmektedir. Cinsel istismar öyküsü olan çocuklar daha fazla cinsel saldırıda bulunuyorlar: Fuhuş yapan gençlerin %95’i Cezaevlerindeki kadınların %35’i küçüklüklerinde cinsel istismara uğramış kişilerdir.

CİNSEL İSTİSMARIN ETKİSİ, istismarın sıklığına, sürekliliğine, şiddetine / derecesine, türüne ve istismarcının yakınlık derecesine bağlı olarak değişmektedir.

Cinsel İstismarı Arttıran Etmenler 1- Düşük gelir düzeyi 2- Çocuğun sosyal izolasyonu 3- Üvey baba 4- Aşırı tutucu görünen babalar 5- Çocuklarına fiziksel olarak dokunamayan babalar 6- Anne yokluğu 7- Eğitimi düşük anne 8- Cinsel konularda baskıcı ve cezalandırıcı anne

Cinsel İstismara Uğrayan Çocukların Düşünceleri: Cinsel istismara uğrayan çocuk, zihinsel engelli ya da bunu anlayamayacak yaşta da olsa kendisine zarar verecek bir durum olduğunu anlarlar. Cinsel İstismara Uğrayan Çocukların Düşünceleri: “Her şey gizli kalmalı” (aile yıkılabilir, kendisi suçlanabilir) Kendini suçlama ve kendinden nefret etme. Tutsaklık veya sürekli olması halinde bu duruma adapte olmaya çalışmak (patolojik karar).

Çocuklar Yaşadıklarını Neden Söylemezler? Kendilerine inanılmayacağından, Başlarının belaya gireceğinden, İstismarcının tehditlerinden, Arkadaşları tarafından dışlanabileceklerinden, Homoseksüel olarak adlandırılabileceklerinden korkarlar. Büyüklerle (otorite figürleriyle) cinsel konuları konuşmaktan utanırlar, korkarlar. İstismarcıyı korumak isteyebilir, sevebilir ama yaptıklarını sevmezler. Nasıl anlatılacağını bilmeyebilirler. Cinsel davranışların yanlış olduğunu bilmeyebilirler. Gammaz olarak adlandırılmak istemezler. İyi çocukların cinsellikle ilgili sözcükleri kullanmasının doğru olmadığı kendilerine söylenmiştir.

Çocuklar Sonunda Nasıl Söylerler? İstismarın derecesi, sıklığı artar ve çocuğu korkutursa, Cinsel istismardan korunmayla ilgili bilgi alırsa ve kendisine yapılanın doğru olmadığını fark ederse ve söylenmesi gerektiğini öğrenirse, Çocuklar sırlarını en yakın arkadaşları ile paylaşmak isteyebilirler. Kardeşleri kendisinin ilk istismar edildiği yaşa gelmişse onları korumak maksadıyla; Ergenliğe gelmişse hamilelikten korkar ya da istismarcının baskısından kurtulmak için, Çocuk güvenebileceği ve kendisi ile yakından ilgilenen bir yetişkinle karşılaştığı zaman, Fiziksel bir yakınması (üriner enfeksiyon vb.) sonrası doktora gittiğinde.

Cinsel İstismar Tipleri İHMAL, İSTİSMAR, KRİZ, TRAVMA, YAS Cinsel İstismar Tipleri 1- Dokunmanın olmadığı istismar davranışları: Sözel olarak cinsel uyarı, teşhircilik, çocuğa pornografik yayınlar ya da bilerek cinsel içerikli davranışları izlettirme, cinsel muayeneye zorlama ve pornografik yayınlarda kullanılması 2- Dokunmanın olduğu istismar davranışları: Uzayan ve aşırı bir biçimde yakınlık içeren öpme, okşama, çocuğun yetişkinin cinsel organına dokunmaya zorlanması, bir yetişkinin çocuğun cinsel organına tıbbi bir amaç olmaksızın cinsel amaçla dokunması 3- Cinsel birleşmenin olduğu istismar davranışları: Her türlü cinsel ilişki, çocuğun fuhuşa teşvik edilmesi veya ensest.

Belirtiler - 1 Diğer istismar tiplerinde görülen psiko-sosyal belirtiler yanında; - Güvenebildiği kişilere aşırı bağımlılık - Cinsel organıyla olağandan daha fazla meşgul olma - Oyuncaklarıyla veya diğer çocuklarla cinsel içerikli oyunlar oynama Parmak emme, enüreszis, enkoprezis gibi gerileme davr. Çeşitli uyku bozuklukları (kabuslar, yatağa gitmekten korkma, çığlık atarak uyanma vb)

Belirtiler - 2 Daha önce tanıdığı bir kişiyle yalnız kalmaya aşırı tepki gösterme Evin belli bir bölümünden, belli bir kişiden ya da belli cinsiyette olan biriyle yalnız kalmaktan korkma Ortada görünen bir neden olmaksızın bir akrabanın ya da arkadaşın evine gitmeyi reddetme Yaşıyla orantılı olmayan cinsel davranışlar, oyunlar ya da konuşmalar sergileme, cinsel içerikli resimler çizme Ani huy değişikliklerinin olması

Cinsel istismara maruz kalmış öğrencilerle görüşme : Güvenli ilişki oluşturma kapsamında ; çocuğun gönüllü olarak bilgi vermesine yardımcı olma en sevdiği/ sevmediği şeylerin listesini oluşturma, bobileri, arkadaşları, oyunlar, sevdiği TV programları, bilgisayar oyunları gibi doğal konulardan konuşun size dokunmadan önce çocuğa kesinlikle dokunmayın problem çözümüne yönelik umut aşılama, güvenlik konusunda bilgi verme, çocuğun soru ve duygularına verilen tepkilerde abartılı olmama. kendiniz ve işinizi tanıtın nerede ve neden burada olduğunu bilip bilmediğini sorun çocuğa ondan başka bir çok çocukla görüştüğünüzü söyleyin burada her şeyin konuşulabildiğini ve hiçbir şeye kızmayacağınızı söyleyin her zaman çocuğun sözlerini kullanarak soru sormaya çalışın olayın olduğu yerin şemasını çizmek yardımcı olabilir

Cinsel istismara maruz kalmış öğrencilerle görüşme : Görüşme sırasında; Basit, kısa, somut, seviyesine uygun cümleler kullanılmalı, Çocuğun kullandığı kelimeler tercih edilmeli, Genel açık uçlu sorularla başlayıp daha sonra özel sorulara geçilmeli, Zamanla ilgili belirsiz tanımlamalardan kaçınılmalı, Çocuğun şaşkınlığına/anlamadığına dair sözel olmayan ifadeleri yakalanmalı, üzerinde durulmalı,

Ensest ve Cinsel İstismara Yönelik Yanlış İnanışlar

Mit: Çocuklukta cinsel istismar nadirdir. Gerçek: Ensest ya da cinsel istismar sıktır. Her 4 kadından biri ve her 10 ya da 7 erkekten biri 18 yaşına gelene kadar en az 1 kez cinsel olarak istismar edilmektedir.

Mit: Çocukların büyük çoğunluğu bir yabancı tarafından istismar edilirler. Gerçek: İstismara uğrayan çocukların %80’i bildikleri birisi tarafından istismar edilirler.

Mit: İstismarcılar, şüpheli görünürler. Gerçek: İstismarcıların büyük bir çoğunluğu görünümde diğer kişilerden farklılık göstermezler. Genellikle iyi vatandaşlardır.

Mit: Kadınlar da erkekler kadar cinsel istismarda bulunabilirler. Gerçek: Çocuklara temel bakım veren kişiler kadın olsa bile kadın ya da çocuklara karşı suç işleyenlerin %80’ini erkekler oluşturmaktadır.

Mit: Çocuklar hayal güçlerinin zenginliği nedeniyle cinsel istismarı uydururlar. Gerçek: Çocuklar bu konuda genellikle yalan söylemezler. Bu konudaki en önemli kural çocuğun söylediklerine inanmaktır.

Mit: Yaşanmış bir iki olay önemli değildir Mit: Yaşanmış bir iki olay önemli değildir. Çocuklar olup biteni çabuk unuturlar. Gerçek: Bir kez ya da birden fazla sayıda tekrarlanan cinsel istismar çocuğun ruh sağlığını önemli ölçüde olumsuz olarak etkiler.

Mit: Olayı provoke eden, şirin ve cazip kız çocukları, evden kaçan çocuklar ve ihmal edilmiş çocuklar potansiyel kurbanlardır. Gerçek: Her sosyo-ekonomik düzeyden ve kültürel gruptan gelen kız ve erkek çocuklar kurban olabilir.

Mit: İstismara genellikle yoksul ailelerde rastlanır. Gerçek: Etnik köken, gelir düzeyi ya da dini inanışına bakılmaksızın her türlü ailede istismara rastlanabilir.

Mit: Çocukların büyük çoğunluğu bunu hak ederler. Gerçek: Hiçbir çocuk cinsel olarak istismar edilmek istemez. Yaşamlarındaki erişkinlerden duygusal yakınlık beklerler.

Mit: Parklar, genel tuvaletler, karanlık sokaklar, karanlık yerler, boş inşaat sahaları tehlikeli bölgelerdir. Gerçek: Olayın olduğu yer genellikle ev, okul, ev ile okul arasındaki yol gibi çocuğun içinde bulunduğu çevredir.

İHMAL, İSTİSMAR VE SUÇA İTİLEN ÇOCUKLAR İhmal ve İstismar Edilmiş Çocuklara Yönelik Önleyici ve İyileştirici Çalışmalar İhmal ve istismar, çocukların en fazla zaman geçirdikleri AİLE, OKUL veya SOSYAL YARDIM KURUMLARI’nda görülmektedir. Önleyici veya iyileştirici çalışmalarda; bu kurumların ve kişilerin önemi büyüktür. Özellikle bu kurumlarda çalışan psikolog, psikolojik danışman veya sosyal hizmet uzmanlarına önemli görevler düşmektedir. Diğer çalışanların da çok iyi gözlemci olmaları, uzmanlara gerekli desteği sağlamaları gerekir. Okul veya sosyal yardım kurumları tarafından risk grubuna giren çocukların tespit edilmesi ve izlenmesi. (başarı durumu, devam-devamsızlık durumu, işbirliği vb)