KAFA TRAVMALARI
KAFA TRAVMASININ MEKANİZMALARI 1-Akselerasyon yaralanması: Hareketli bir cisim duran kafatasına çarparsa beyin kafatası içerisinde ileri itilmiş olur. 2-Deselerasyon yaralanması:Hızla hareket eden baş duran bir cisme çarpar. 3-Deformasyon yaralanması: Darbe nedeniyle kafatasının bütünlüğünün ve şeklinin bozulmasıdır.
KAFA TRAVMALARI NEDENLERİNE GÖRE 2’YE AYRILIR 1-Primer kafa travmaları 2-Sekonder kafa travmaları
PRİMER KAFA TRAVMALARI 1-Künt travmalar: Kapalı baş yaralanmalarına neden olur. 2-Penetran travmalar: Açık baş yaralanmalarına neden olur.
KAPALI BAŞ YARALANMALARI Künt travmanın oluşturduğu akselerasyon ve deselerasyon hareketi kafatasındaki çeşitli yapıları, beyin dokusu ve damarları etkiler. Beyin dokusunda ezilme, Yırtılmalar Kanamalar olabilir. Özellikle SUBDURAL HEMATOMA neden olur.
KÜNT TRAVMALAR Abrazyon: Sıyrık gelişmesidir. Soğuk uygulama ile hematom engellenir. Konküzyon: Beyin sarsıntısı Kontüzyon: Beyin ezilmesi Deri yada beyinde laserasyon oluşturur.
KONKÜZYON (BEYİN SARSINTISI) Kafa travması sonucu oluşan hafif ve geçici fizyolojik serebral fonksiyon bozukluğudur. *Kısa süreli bilinç kaybı *Değişik sürelerde retrograd amnezi vardır. *Baş dönmesi *Bulantı *Geçici körlük ve afazi görülebilir.
KONKÜZYON (BEYİN SARSINTISI) GEÇİREN HASTALARIN ACİL BAKIM VE TEDAVİSİ Primer tanılamadan sonra taburcu edilir. Baş ağrısı Epileptik nöbet Bilinç durumunda bozulma olursa hastaneye gelmesi konusunda uyarılır.
KONTÜZYON (BEYİN EZİLMESİ) Piamater hariç beyin dokusunun ezilmesidir. Temporal ve frontal lobların alt yüzlerinde oluşur. Çoğunlukla koma hali yada mental konfüzyonlara neden olur. Hasta hastanede tutulmalıdır. Yaşamı tehdit edici bir durum varsa cerrahi işlem uygulanır.
DİFFÜZ AKSONEL YARALANMA(DAY): Ağır künt kafa travmaları, diffüz travmalar ve beyin sapı yaralanmaları için kullanılır. * BBT ile tanı konur. * Yüksek ateş, * Hipertansiyon ve terleme yaygındır. Cerrahi tedavi uygulanamaz * Ölüm oranı yüksektir.
DERİ YADA BEYİNDE LASERASYON (BEYİN YIRTILMASI) *Kafa derisi yırtılmasıdır.Kanamaya eğilimlidir. *Genellikle direkt bası ile kanama durdurulur. *Saçlar traş edilir. *SF ile yıkanır. *Yara debride edilir. *Antibiyotik başlanır.
AÇIK BAŞ YARALANMALARI Bununla birlikte linear, çökme ve basiler kırıklar görülebilir.
LİNEAR KIRIK Kırıkların büyük kısmını oluşturur. Filmde bir çizgi görüntüsü verir. Genellikle tedavi gerektirmez. Komplikasyon olarak EPİDURAL HEMATOM gelişebilir.
ÇÖKME KIRIĞI Kafatası çökmüştür. Kapalı ve açık olarak 2’ye ayrılır Kapalı çökme kırığı: Deri sağlamdır. Açık çökme kırığı: Cilt dokusunda laserasyon vardır. Kemik parçaları durameteri yırtıp beyne batmış ise komplike çökme kırığından söz edilir. Gerekirse kemik parçaları çıkartılır. BOS kaçağı gözlenebilir. Battle bulgusu (mastoid üzerinde ekimoz), Timpanik membran arkasında kan görülebilir. İki yanlı periorbital ekimoz (panda gözü) vardır.
BASİLLER KIRIK * Frontal ve temporal kemikte gelişir. * Durameter yırtılarak burundan (Rinore) ve kulaktan (otore) BOS sıvısı gelebilir. * Panda gözü ve battle bulgusu gelişebilir.
* Otore- rinore izlenir. ACİL BAKIM TANI * BT * MR * Kafa grafisi çekilir. * Otore- rinore izlenir. ACİL BAKIM Kırığın tipi ve lokalizasyonuna göre belirlenir.
BASİT LİNEAR KIRIKTA Gözlenir, yatak istirahatine alınır. DEPRESSE KIRIKTA Kırık bölgesi debride edilir, Kemik parçaları temizlenir. Serebral ödem azaltılır. Antibiyotik başlanır.
DURANIN YIRTILDIĞI KIRIKLARDA BOS GÖZLENİR (menenjit ve ensafalit yönünden) Basiller kırıklarda yırtığın derecesine göre tedavi belirlenir Valsalva manevrası yasaklanır.Burun ve kulağa cisim sokulmamalıdır. Antibiyotik başlanır. Baş yükseltilir
BEYİN YARALANMALARI Belirti ve bulgular *Hafif konküzyonda baş dönmesi ve gözlerinin önünde noktacıkların uçuştuğundan yakınır. *Ciddi konküzyonlarda 24 saat süren bilinç kaybı, başağrısı, kusma, huzursuzluk, retrograd amnezi gelişir. Kontüzyon bulguları daha ciddidir. TANI Öykü, nörolojik muayene ve BT ile konur.
2.SEKONDER KAFA TRAVMALARI Primer kafa travmalarından sonra gelişir. Primer travmaya karşı en sık Ödem, Kanama, Serebral otoregulasyonda bozulma hidrosefali gelişmesine neden olan KİBA’dır. Hipoksemi, hiperkapni ve sistemik hipotansiyon KİBA artışına neden olur.
CİDDİ KAFA TRAVMASINDA *Hava yolu açıklığı sağlanmalıdır. *Endotrakeal entübasyon *Yeterli solunum sağlanmalı *Hiperventilasyon *O2 vermek *O2 saturasyonunu izlemek
*Yeterli dolaşımın sağlanması *Sistolik kan basıncının yükseltilmesi *Nörolojik takip *Nöromüsküler paralizinin değerlendirilmesi *Hipovoleminin ortadan kaldırılması *KIBAS bulguları kontrol altına alınmaya çalışılmalıdır.
KAFA İÇİ BASINÇ ARTTIKÇA KAFA TRAVMALARINDA KAFA İÇİ BASINÇ ARTTIKÇA *Serebral kan akımı azalır *Doku hipoksisi gelir *Serum PH’ı düşer *CO2 düzeyi artar. Böylece serebral vazodilatasyon, ve Beyin ödemi gelişir.
KİBA’YI ARTTIRAN 2 TİP ÖDEM VARDIR 1-Sitotoksik ödem:Hücresel ödem: Aktif iyon transportu, sodyum pompası ve hücresel metebolizmadaki herhangi bir bozukluk hipoksi oluşturabilir. 2-Vazojenik ödem: Serebral damarlardaki anormalliğin sebep olduğu beyin dokusundaki artışla karakterizedir.
KİBAS BULGULARI *Baş ağrısı *Bilinç düzeyinde azalma *Görme yada konuşmaya ilişkin bozukluk *Adale zayıflığı yada paralizi *Pupil değişiklikleri *Nöbetler *Kusma *Solunum değişiklikleri
KİBA’DA ACİL ÖNLEMLER * CAB’i uygulama *PO2 ve PCO2 basıncının normal sınırlarda tutulması *Başın 15-60derece yükseltilmesi *Ağrı ve ajitasyonun giderilmesi.
TEDAVİDE KİBASI DÜŞÜRMEK İÇİN Streroidler Diüretikler Ozmotik Sıvılar (Mannitol ) verilebilir. Hiperventilasyon uygulanır
KAFA TRAVMALARININ KOMPLİKASYONLARI Kafa yaralanması komplikasyonları primer kafa yaralanmalarından sonra ortaya çıkar ve sıklıkla hastanın genel durumunun hızla bozulmasına neden olur. Hemen ortya çıkabildiği gibi yıllar sonra da ortaya çakabilir.
TRAVMATİK HEMATOMLAR 3 ŞEKİLDE GERÇEKLEŞİR 1-Epidural hematom: Duramaterin dışında kafatasının altında 2-Subdural hematom: Duramaterin altında beynin dışında 3-İntraserebral hematom: Beyin dokusu içinde.
EPİDURAL HEMATOM Genellikle arteriyel kaynaklıdır. Sıklıkla linear kırıkla birlikte ve temporal bölgede görülür. Hastada bilinç kaybı, birkaç saat yada gün sonra uyanıklık ve tekrar bilinçte bozulma gelişir. Pupil dilatasyonu ve göz hareketlerinde paralizi, karşı tarafta hemiparazi, Babinski+, Koma ve deserebre olma durumu vardır. Yaşam bulguları bozulur.%50’si ex olur.
2-SUBDURAL HEMATOM Ven tırtılmaları ile, bazen travmadan 4-21 gün sonra gelişir. KİBAS bulguları verir.
EPİDURAL HEMATOM Kafatasının periostu ile duramater arasında oluşur. En sık görüldüğü yer temporal bölgedir. Ağır kafa travmalarının %1-3 ünde görülür. Sıklıkla linier kırıklarla birlikte görülür. Vakaların %85’nde kanama ARTERİYEL’dir. SUBDURAL HEMATOM Duramater ve araknoidmater arasına olan kanamalara denir. Subdural hematomlar genelde, Subdural alandaki venlerin yırtılması ile oluşur **(VENÖZ KAYNAKLIDIR) Büyük hematomlar, kafa içi basıncını arttırarak herniasyona neden olabilir ve ÖLÜMLE sonuçlanabilirler
3.İNTRASEREBRAL HEMATOM Beyin dokusu içine olan kanamalar nedeniyle gelişir. Genellikle; frontal, temporal lob ve hemisferlerin derin kısımlarında yer alır.
3-İNTRASEREBRAL HEMATOM Ölüm oranı yüksektir. Kalıcı beyin hasarını önlemek için acil girişim gerekir. Nörolojik durum kısa sürede kötüleşir ve cerrahi girişim gerekebilir
TRAVMATİK HEMATOMLAR
KAFA TRAVMALI HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ *Tıbbi öykü alınır. *İlk değerlendirme önemlidir. *Yaşam bulguları değerlendirilir.
Medüller merkez yetersizliğine bağlı olarak hipotansiyon görülebilir. KİBA’nın ani artışı ile: Bradikardi, ilerleyici hipertansiyon ve solunum bozukluğu gelişir Hipertansiyonun tek başına yada hipertermi ile beraber bulunması merkezi otonomik disfonksiyonu sonucudur.
KISA NÖROLOJİK DEĞERLENDİRMEDE Hastanın Bilinç durumu Pupillerin durumu Yaşam bulguları Ekstremitelerin duyu ve motor kontrolü Konuşma, görme, sesli ve ağrılı uyaranlara tepkisi Spontan hareketleri değerlendirilir. *****HASTA GÖZLEM ALTINDAYKEN, SEDATİF VE NARKOTİK İLAÇLAR , NÖROLOJİK BULGULARI GİZLEYECEĞİ İÇİN, KESİNLİKLE VERİLMEZ******
KISA NÖROLOJİK DEĞERLENDİRMENİN AMACI Beyin yaralanmasının şiddetini belirlemektir. Aşağıdakilerden herhangi birinin varlığı kafa travmasını düşündürmektedir. *Anizokori *Motor güçsüzlük *BOS fistülü *Nörolojik bozulma *Çökme kırıkları * Epilepsi * Huzursuzluk * Hipertermi
KAFA YARALANMALRINDAN SONRA UYGULANACAK TEDAVİ VE BAKIM ***Kafa yaralanmalarında ilk beş dakika içindeki ölüm nedenleri “ŞOK” ve “SOLUNUM YETMEZLİĞİ’dir. BUNA NEDEN BEYİN SAPININ HARAP OLMASIDIR.
KAFA YARALANMASI OLAN BİR HASTA En az 6 saat, ideal olarak 48 saat gözlem altında tutulmalıdır. Bilinç takibi yapılmalıdır. Hastanın durumu stabil olana kadar 15 dk değerlendirme yapılır. Hasta yaralanmadan sonra 24-48 saat içinde saat başı uyandırılmalıdır
Ense sertliği bulguları (nedeni, meninks iritasyonu, subaraknoid kanama dır) varsa, hastanın başı asla hareket ettirilmez. **** Yeni kafa travması geçiren bir kişinin bilinci açık olsa bile KESİNLİKLE DOLAŞTIRILMAZ!!!!!!!Q
KAFA YARALANMALARINDA TEDAVİ VE BAKIMIN TEMEL İKİ AMACI Beyin homeostazinin korunması Kafa yaralanması komplikasyonlarının önlenmesidir
HASTANIN TEDAVİ VE BAKIMI Solunum desteğinin sağlanması Serabral perfüzyonun sağlanması Sıvı-elektrolit ve beslenmesinin sağlanması Enfeksiyonun önlenmesi Hareketsizlik nedeni ile gelişebilecek komplikasyonların önlenmesi Rahatsızlığın giderilmesi ve istirahatin sağlanması Sekonder yaralanmaları önlemesini kapsar
KAFA TRAVMALI HASTANIN BAKIMI Solunumun sürdürülmesi Kan gazları değerlendirilir. Sıvı elektrolit dengesinin sürdürülmesi *AÇT, kan elektrolitleri izlenmeli ve üretral kateter takılmalıdır. *Ağrı ve rahatsızlığın giderilmesi