Kanamalara acil yaklaşım Dr.F.Mutlu KUKUL GÜVEN Acil Tıp Uzmanı CÜTF Acil Tıp AD

kanama Kan damarlarının bütünlüğünün bozulması sonucu kan dışarı akması

Damar türüne göre kanamaların sınıflandırılması Arter= atardamar Ven= toplardamar Kapiller= kılcal damar

Arter kanamaları parlak kırmızı Baloncuklar içerir Kalp atışı ile senkrondur Fışkırır tarzda Kanayan damarın yukarısına basınca durur.

Ven kanamaları Sürekli akım Koyu renkli , taşar gibi fışkırma yok

Kapiller damar kanamaları birden çok kanayan noktalar. Sızıntı şeklindedir. Bası ile durur.

Oluş yerine göre kanamanın sınıflandırılması İç kanama Dış kanama

kan kaybı hızla kontrole alınmalıdır. küçük miktarlardaki kanama bile her şeyi lekeleyerek korkutucu bir görüntü oluşturur ve Önemli bir durum varmış izlenimi verir.

Kanamanın önemini belirleyen etmenler kanamanın hızına vücutta kanın aktığı bölgeye Kanama miktarına kişinin fiziksel durumu ve yaşına

Kanamanın genel bulguları İç ezikliği,baygınlık,bilinç kaybı Baş dönmesi , kulak çınlaması ,göz kararması Nabızın hızlanması ve yüzeysel olması Solunumun hızlı ve yüzeysel olması Yüz,dudak, ve parmak ucu gibi bölgelerde solukluk ve soğukluk olması Ciltte terleme ve nemlenme olması Kan basıncının düşmesi

Kan hacmi Normal bir erişkinde yaklaşık 5- 6 lt kan vardır= yaklaşık vücut ağırlığının 1/13= 7ml/kg total kan kaybı % 10’ u geçtiğinde destek gerekir.

Kan kaybı % 50’nin üzerine çıkarsa, hastanın kurtarılma şansı azalır. Kaybedilen kan hacmi Eğer kan kaybı %20’nin üzerine çıkarsa, hastada hayati tehlike oluşturabilir. Kan kaybı % 50’nin üzerine çıkarsa, hastanın kurtarılma şansı azalır.

Müdahale gerektirmeyen kan kaybı sınırları Erişkin.........: 500-700 ml Çocuk..........: 200 -300 ml Bebek..........: 30-50 ml

Dış kanamalar Vücut dışına olan, gözle görülen kanamalar Travma çoğu zaman 6-10 dk arasında kendiliğinden durur… Kesilen bölgede kan önce hızla akar, sonra kesilen damar uçları büzülür, kanama azalır, burada pıhtı oluşmaya başlar, pıhtı büyüyüp damarı tıkayınca kanama durur. Daha kolay kontrol edilebilir

Hastane öncesi bakım Hasta ve yaralının durumu değerlendirilir. Tıbbi yardım istenir*112* Yara yada kanama değerlendirilir Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır Gerekirse bandaj ile sarılarak basınç uygulanır Kanayan bölge yukarı kaldırılır. Şok pozisyonu verilir Sık aralıklarla yaşam bulguları değerlendirilinir Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde yaralının üstü örtülür Çok sayıda yaralının bulunduğu ortamda tek bir ilk yardımcı varsa ,yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa ,uzuv kopması varsa …. Turnike uygulanır

Dış Kanama Kontrol Yöntemleri Direk Bası--- en etkili yöntem Yaranın üzerine spanç, ped vs pansuman malzemesi ile direk basınç uygulanır.

Kırık, çıkık, implante obje ve spinal yaralanmalarda kullanılmaz 2. Elevasyon Extremite yaralanmalarında direk basınç ile birlikte kullanılır. . Kırık, çıkık, implante obje ve spinal yaralanmalarda kullanılmaz

3. Artere bası * Direk basınç ve elevasyon ile kontrol edilemeyen kanamalarda yaranın hemen yakınındaki artere basınç uygulanır. * Kanamayı yavaşlatır ancak tek başına yeterli değildir. * Arter bölgeleri iyi bilinmelidir.

Bası noktaları

Önemli bası noktaları Brakial Femoral (

Brachial Pressure Point

Brachial Pressure Point

Femoral bası noktası

4 - Atelleme................: * Kanama, kırılan kemiğin sivri uçlarının kas ve damarları yırtması ile oluşmuşsa; kırılan kemiğin atellenmesi kanamayı durdurabilir veya yavaşlatır.

5. Havalı Ateller. Geniş yumuşak doku yaralanmalarında ve kırıklarda, 5. Havalı Ateller *Geniş yumuşak doku yaralanmalarında ve kırıklarda, *Yumuşak dokuda oluşan yaygın ve ciddi kanamada kanamayı kontrol için kullanılır. *Havalı atel kullanılmasındaki amaç extremiteye bir noktadan değil bütünü için basınç uygulamaktır.

6. Pnömatik antişok giysisi (PAŞG) 6. Pnömatik antişok giysisi (PAŞG) * Pelvis ve femur kırıklarında kanama ciddi ve ölümcül olabilir. * Bu tür yaralanmaların yol açacağı şokun önlenmesinde PAŞG kullanılır.

PAŞG endikasyonları 1- Pelvis ve femur kırıkları ile oluşan ciddi kanamalar, 2- Abdominal kanamaların durdurulması, 3- Pelvis ve femur kırıklarının tespiti, 4- Travma sonrası sistolik kan basıncı 100 mmHg’ nin altına düştüğü durumlarda kanama kaynağı bilinmediğinde gelişebilecek şokun önlenmesi.

1- PAŞG iki saatten fazla şişirilmiş halde bırakılmamalıdır. NOT : 1- PAŞG iki saatten fazla şişirilmiş halde bırakılmamalıdır. 2- Ancak hastane koşullarında havası yavaş yavaş indirilmelidir. 3- Uygulamadan önce ve sonra mutlaka kan basıncı takibi yapılmalıdır. 4- Kırıkların immobilizasyonunda 40 mmHg’a kadar, şokta ise hastanın sistolik kan basıncı kadar şişirilmelidir. 5- uygulamadan sonra hastanın sistolik kan basıncının % 30’dan daha fazla artmamasına dikkat edilir. Eğer böyle bir durumla karşılaşılırsa ekipmandaki hava biraz indirilir.

PAŞG kontrendikasyonları 1- Gebelik 2- Uzun süreli kalp hastalığına bağlı “Pulmoner Ödem” 3- Akut kalp yetmezliği

ÖNEMLİ: Yaraya doğrudan bası uygularken, kullandığınız pansuman malzemeleri. Oluşan kan, pıhtısını koparıp kanamayı artıracağından bunları kaldırmayın. Bunun yerine üzerine yenilerini koyun ve bastırmaya devam edin

İÇ KANAMA Vücut içine olan kanamalar Gözle görülmez İç kanama , şiddetli travma ,darbe,kırık , silahla yaralama,nedeniyle oluşabilir. Hastada şok belirtileri vardır. Solgun, soğuk ve terli bir cilt (özellikle yüzde) Zayıf ve hızlı nabız Hızlı ve yüzeyel solunum Yavaş yavaş uyku haline dönüşen tedirginlik ya da endişe

İÇ KANAMA Hematemez (kusmukla kan gelmesi). Hemoptizi (öksürükle kan gelmesi). Melena (katran gibi siyah dışkılama). Hematoşezi (rektumdan parlak kırmızı kanama). Hematüri (idrarda kanama). Ekimoz (deride kanamaya bağlı siyah ve mavi renk değişikliği). Hematom (deri altında yumuşak dokuda kan birikmesinin oluşturduğu yumuşak kitle).

Hastane öncesi bakım Hasta ve yaralının bilinci ve temel yaşam bulguları değerlendirilir. Üzeri örtülerek ayakları 30 cm kaldırılır= ŞOK pozisyonu Tıbbi yardım istenilir*112* Asla yiyecek ve içecek verilmez Hareket ettirilmez Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır

Turnike hangi durumlarda uygulanır Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa Uzuv kopması varsa Turnike kanamanın durdurulmasında en son yöntemdir.uzun süreli uygulanmada doku harabiyeti meydana gelebilir.yada uzuvun tamamen kaybına neden olabilir…

Turnike uygulama biçimi Kanayan yer ile kalp arasında bir yere ve daima tek bulunan kemik üzerine uygulanmalıdır. Turnike görünür şekilde açıkta bırakılmalıdır.sargı veya pansumanla üzeri kapatılmamalıdır. Kart belirtilmelidir Koltuk altı ve kasıktaki kanamalarda turnike uygulanmaz

Turnike uygulanmasında amaç atardamardaki kan dolaşımını engellemektir Turnike yapmak için kullanılacak sargının ince olmaması gerekir Bacakta ise en uygun yer dizin 10-15 cm yukarısıdır

Fakat şiddetli kanamalarda hayat kurtarıcı özelliğe sahiptir * Fakat şiddetli kanamalarda hayat kurtarıcı özelliğe sahiptir. Özellikle parsiyel ve tam amputasyonlu vakalarda kanamanın durdurulmasında yardımcı olur. * Turnikeye “İspanyol Askısı” da denir.

7 - Turnike.....: * Turnike, uygulandığı bölgenin altındaki dokuyu ezdiği ve yaralı extremiteye zarar verdiği için kanama kontrolünde ilk sırada uygulanması önerilmez. * Turnike uzun süre takılı bırakılırsa doku nekrozu gelişebilir.

Turnike uygulama 1- Üçgen bir bandajı 8-10 cm genişliğinde 8-10 kat oluncaya kadar katlayın. 2- Bandajı yaralı extremitenin proksimaline fakat, extremitenin oldukça distaline iki kez sarın ve bir düğüm atın.

3- Düğüm üzerine çubuk, abeslank, enjektör vb bir malzeme yerleştirin, yaralı extremiteyi sıkıştırmak için çubuğu çevirin ve kanama durunca çubuğu tespit edin. 4- Yarayı uygun pansuman malzemesiyle kapatın

önemli * Turnike için geniş bandaj kullanın. Tel, ip vb materyaller kullanmayın. * Turnike üzerine bandaj sarmayın, bu işlem turnikenin unutulması veya gözden kaçmasına yol açabilir.

* Turnikenin takıldığı saati bir plastere yazıp hastanın görülebilecek bir yerine örneğin alnına yapıştırın. * Turnike yöntemi 2 saatten fazla kullanılmamalıdır. * Turnike ilk bir saatte 20 dakikada bir 5 – 10 sn, ikinci bir saatte 10 dakikada bir 3 – 4 sn gevşetilerek, turnikenin distalindeki dokuların kanlanması sağlanmalıdır.

* Turnike mutlaka tek kemikli bölgelere uygulanmalıdır. NOT: Tansiyon aleti de turnike yerine kullanılabilir. Hatta en emin yöntemdir. Bunun için manşonun basıncı hastanın sistolik kan basıncından 20 - 50 mmHg daha fazla olmalıdır. Yaklaşık 120 - 150 mmHg.

Turnike Uygulaması

Kanamalarda acil servis yaklaşımı Direkt bası uygulama Primer sütur Cerrahi müdahale Gerekiyorsa kan replasmanı O neg hemen tip spesifik 10-15 dk tam cross match 30-60 dk

1 ünite kan transfüzyonu ile Hb 10gr/l yükselme sağlanır

Dış kanamalar İnsizyon Laserasyon Abrazyon Delici yaralanmalar Amputasyon

Laserasyon

Delici yaralanma

Amputasyon

Abrazyon

Insizyon

İç kanama

İç organ yaralanması