UYKUDA SOLUNUM BOZUKLUKLARI SINIFLAMA VE TANIMLAR Dr. Zeynep Zeren Uçar İzmir Göğüs Hastalıkları ve Cer. Eğ.ve Araş. Hastanesi Uyku Bozuklukları Merkezi

UYKU BOZUKLUKLARI SINIFLAMASI TARİHÇESİ Uyku hastalıkları ilk sınıflama → 1979 American Academy of Sleep Medicine (AASM) International Classification of Sleep Disorders-1 (ICSD-1) → 1991 Revizyon → 1997 ve 2001 AASM tarafından ICSD-2 → 2005

ICSD-2 1. İnsomniler 2. Uykuda solunum bozuklukları 3. Santral orijinli hipersomniler 4. Sirkadiyen ritm uyku bozuklukları 5. Parasomniler 6. Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları 7. İzole semptomlar 8. Diğer uyku bozuklukları

Uykuda Solunum Bozukluklukları (USB) Uyku sırasında solunum paterninde patolojik düzeydeki değişikliklere bağlı olarak gelişen ve hastalarda morbidite ve mortalitenin artmasına yol açan klinik tablolara denir.

UYKUDA SOLUNUM BOZUKLULARI SUAS OUAS UHHS Diğer B.Obstrüktif Uyku Apne Sendromu A. Santral Uyku Apne Sendronu D.Uykuya bağlı diğer solunumsal hastalıklar C. Uyku ile ilişkili Hipoventilasyon-Hipoksemik Sendromu

A. Santral uyku apne sendromu 1. Primer 2. Tıbbi sorunlara bağlı a. Cheyne-Stokes solunumu b. Yüksek irtifa c. a ve b dışında bir medikal sorun 3. İlaç ya da madde bağlı 4. İnfantın primer uyku apnesi

B. Obstrüktif uyku apne sendromu 1. Erişkin 2. Pediatrik

C.Uykuya bağlı hipoventilasyon ve hipoksemik sendromlar İdiyopatik nonobstrüktif alveolar hipoventilasyon 2.Kongenital santral alveolar hipoventilasyon 3.Tıbbi durumlara bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi a. Pulmoner parankim ve damar yapısına, b. Alt solunum yollarına, c. Nöromusküler ya da göğüs duvarı sorununa bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi

UYKU İLE İLİŞKİLİ HİPOVENTİLASYON-HİPOKSEMİK SENDROMLAR Konjenital santral alveoler hipoventilasyon Aşağı hava yolu obstrüksiyonuna bağlı uyku ile ilişkili hipoventilasyon-hipoksemi Nöromusküler ve göğüs duvarı bozukluklarına bağlı uyku ile ilişkili hipoventilasyon-hipoksemi Akciğerin parankimal ve vasküler patolojisine bağlı uyku ile ilişkili hipoventilasyon-hipoksemi İdiyopatik uyku ile ilişkili nonobstrüktif alveoler hipoventilasyon KOAH, Astım OHS, ALS, MG, spinal kord travması, kifoskolyoz, Tbc sekeli Kistik fibrozis, İnterstiyel Akc Hst, Orak Hücreli anemi

Pratik sınıflama ve ICSD-2 karşılaştırılması Önceki Sınıflama Basit horlama Üst solunum yolu rezistansı sendromu Obstrüktif uyku apne sendromu Santral uyku apne sendromu Overlap sendromu Obezite hipoventilasyon sendromu ICSD-2 (2005) Uyku bozukluklarının 7. grubu olan izole semptomlar içinde horlama olarak sınıflandırılmıştır OSAS’ın bir paterni olarak tarif edilmiştir USB’nun 2. başlığı USB’nun 1. başlığı “Tıbbi durumlara bağlı uykuda hipoventilasyon/hipoksemi” başlığı altında “Pulmoner parankimal veya vasküler patolojiye bağlı” ve “Alt solunum yolu obstrüksiyonuna bağlı” Tıbbi durumlara bağlı uykuda hipoventilasyon/hipoksemi” başlığı altında “Nöromuskuler ve göğüs duvarı hastalıklarına bağlı”

SOLUNUM KURALLARI Apne - hipopne En az 10 sn süren solunum durması Hava akım sinyalinin <%90 azalması Saturasyon kriteri yok (oro-nazal termistör) Hipopne En az 10 sn süreyle (1 veya 2) 1. Nazal basınç amplitüdünün <%30 azalması + SaO2’de <% 4 düşme veya uyanma (arousal) 2. Nazal basınç amplitüdünün <%50 azalması ve SaO2’de <% 3 düşme düşme veya uyanma (arousal) (nazal basınç kanülü)

SOLUNUM KURALLARI RERA RERA(Solunum Çabası İlişkili Arousal): Apne veya hipopne olarak tanımlanmayan solunum çabasında en az 10 sn süreli artış ile karakterize ve arousal ile sonlanan durumdur (Artmış inspiratuvar çaba ile nazal akım sinyalinde düzleşme).

SOLUNUM KURALLARI RERA

Cheyne-Stokes Solunumu (CSS) CSS, solunum amplitüdünde gittikçe artma ve azalma (kreşendo-dekreşendo) ile karakterizedir. Hiperpne ve santral apne - hipopne periyodları tekrarlayan siklik bir patern oluşturur.

Tipik Cheyne Stokes Solunumu Derin nefes alma Derin iç çekme Öksürük Harekete bağlı derin nefes

Tipik Cheyne Stokes Solunumu Derin nefes alma sonucu CO2 ↓ CO2 düzeyini arttırmak üzere ventilasyonun ↑

Tipik Cheyne Stokes Solunumu Hipoventilasyon → C02 ↑↑↑→hiperventilasyon

Tipik Cheyne Stokes Solunumu Hiperventilasyon→C02 ↓↓↓ Kısır döngü

Cheyne Stokes

PERSİSTAN Cheyne-STOKES SOLUNUMU

CHEYNE STOKES SOLUNUMU KURALI SOLUNUM KURALLARI CHEYNE STOKES SOLUNUMU KURALI 1. Solunum amplitüdünde kreşendo ve dekreşendo gösteren en az 3 adet birbirini takip eden siklus 2. Aşağıdakilerden en az birinin bulunması: Uyku saati başına en az 5 santral apne veya hipopne Kreşendo-dekreşendo siklusunun en az 10 dakikalık bir süre içinde izlenmesi

HİPOVENTILASYON KURALI SOLUNUM KURALLARI HİPOVENTILASYON KURALI PaCO2 >45mmHg Uyanıklığa göre ↑ pCO2 pCO2 uyku - pCO2 uyanıklılık= 10 mmHg

UYKU İLE İLİŞKİLİ HİPOVENTİLASYON-HİPOKSEMİK SENDROMLAR Hipoventilasyon (ICSD-2) PaCO2 >45mmHg Uyanıklığa göre ↑ pCO2 pCO2 uyku - pCO2 uyanıklılık= 10 mmHg Uyku ile ilişkili hipoksemi (ICSD-2) Uykuda Sp02 %90↓ > 5 dakika + min. Sp02 ≤ %85 Toplam uyku süresinin %30'nun ≥ Sp02'nun %90 ↓

Apne-hipopne indeksi (AHİ): Uykuda görülen apne ve hipopne sayılarının uyku süresine bölünmesi sonucu elde edilen değerdir. RDI (respiratory disturbance index): Solunum sıkıntısı indeksi (SSİ). Uyku saati başına düşen apne, hipopne ve RERA’nın toplam sayısıdır.

Uyku ile ilişkili solunum bozuklukları A. Santral uyku apne sendromu B. Obstrüktif uyku apne sendromu C. Uykuya bağlı hipoventilasyon ve hipoksemik sendromlar D. Uykuya bağlı diğer solunumsal hastalıklar

A. Santral uyku apne sendromu 1. Primer 2. Tıbbi sorunlara bağlı a. Cheyne-Stokes solunumu b. Yüksek rakım c. a ve b dışında bir medikal sorun 3. İlaç ya da maddeye bağlı 4. İnfantın primer uyku apnesi

1. Primer Santral Apne Sendromu 1. Aşağıdakilerden en az biri olmalı - aşırı gündüz uykululuğu - uykuda sık arousal veya uyanıklıklar veya insomni yakınması - nefes darlığı ile uyanma 2. Polisomnografide Santral AHI≥ 5 3. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik bozukluk veya ilaç ve madde kullanımı ile açıklanamamalı

2. Tıbbi Sorunlara Bağlı Santral Uyku Apne Sendromu Cheyne-Stokes Solunumu (CSS) CSS tanısı için aşağıdaki kriterlerden her ikisinin de bulunması gerekir: A+B A:Konjestif kalp yetmezliği veya serebral nörolojik hastalığın varolması

Cheyne-Stokes Solunumu (CSS) B:Solunumsal olayların PSG kayıtlarında aşağıdaki özelliklerin bulunması: 1. Solunum amplitüdünde kreşendo ve dekreşendo gösteren en az 3 adet birbirini takip eden siklus 2. Aşağıdakilerden en az birinin bulunması: Uyku saati başına en az 5 santral apne veya hipopne Kreşendo-dekreşendo siklusunun en az 10 dakikalık bir süre içinde izlenmesi

2. Tıbbi Sorunlara Bağlı Santral Uyku Apne Sendromu Yüksek rakım periyodik solunumu 1. Yakın zamanda en az 4000 m rakıma çıkma öyküsü 2. NREM uykuda belirgin olmak üzere, santral AHI≥ 5

2. Tıbbi Sorunlara Bağlı Santral Uyku Apne Sendromu Diğer tıbbi durumlara bağlı santral uyku apnesi 1. Tıbbi bir bozukluğa ikincil 2. Cheyne-Stokes solunumunun özellikleri yoktur 3. Beyin sapı lezyonları, kardiyak ve renal bozukluklar sonucu gelişebilir

3. İlaç ya da maddeye bağlı santral apne sendromu Hasta en az 2 ay süreyle uzun etkili opioid alıyor olmalı 2. PSG’de santral AHI≥ 5 3. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik hastalık ile açıklanamamalı

Uyku ile ilişkili solunum bozuklukları A. Santral uyku apne sendromu B. Obstrüktif uyku apne sendromu C. Uykuya bağlı hipoventilasyon ve hipoksemik sendromlar D. Uykuya bağlı diğer solunumsal hastalıklar

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu (A-B-D veya C-D) A. En az 1’i: i. Uyanık kalınması gereken dönemde uyuyakalma, gün içi uykululuk, dinlendirici olmayan uyku, insomni veya aşırı yorgunluk İi. Hastanın soluk tutma, gürültülü soluma veya boğulma hissiyle uyanması İii. Eşin gürültülü horlama, soluk durmaları veya her ikisini de bildirmesi B. Psg: i. skorlanan solunum bozuklukları (apne, hipopne veya RERA) ≥5/sa The International Classification of Sleep Disorders, Pocket Version, Diagnostic & Coding Manual, AASM, 2007.

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu (A-B-D veya C-D) C. Psg: i. skorlanan solunum bozuklukları (apne, hipopne veya RERA) ≥15/sa D. Başka bir açıklayıcı neden (uyku bozukluğu, sistemik veya nörolojik hastalık ilaç veya madde kullanımı) yok The International Classification of Sleep Disorders, Pocket Version, Diagnostic & Coding Manual, AASM, 2007.

OBSTRÜKTİF UYKU APNE SENDROMU SINIFLAMA AHİ < 5 NORMAL AHİ 5- 15 HAFİF AHİ 15- 30 ORTA AHİ > 30 AĞIR

Uyku ile ilişkili solunum bozuklukları A. Santral uyku apne sendromu B. Obstrüktif uyku apne sendromu C. Uykuya bağlı hipoventilasyon ve hipoksemik sendromlar D. Uykuya bağlı diğer solunumsal hastalıklar

C.Uykuya bağlı hipoventilasyon ve hipoksemik sendromlar İdiyopatik nonobstrüktif alveolar hipoventilasyon 2. Kongenital santral alveolar hipoventilasyon 3. Tıbbi durumlara bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi a. Pulmoner parankim ve damar yapısına, b. Alt solunum yollarına, c. Nöromusküler yada göğüs duvarı sorununa bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi

İdiyopatik nonobstrüktif alveolar hipoventilasyon PSG’de 10 sn den daha uzun süreli solunum yüzeyelleşmesi epizodları saptanır ve bu epizodlara arteriyal oksijen desatürasyonu, sık uyanıklık tepkileri veya bradi-taşikardi eşlik eder. Solunumu etkileyebilecek primer akciğer hastalığı, iskelet malformasyonu veya nöromusküler hastalık yoktur. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik hastalık ile açıklanamamalı. Sık görülmemektedir ve özellikleri iyi bilinmemektedir. Bu hastaların çoğunun bilinen bir hipoventilasyon nedeninin yeni başlayan, hafif veya subklinik hali olabileceği düşünülmektedir.

Konjenital santral hipoventilasyon sendromu Mellins ve ark. tarafından → 1970 Uyku sırasında daha fazla dramatikleşen otomatik solunum kontrolünün disfonksiyonu Ondine’nin laneti → birkaç yüz vaka mevcuttur. Tahmini insidans 1/10000- 1/200000 Hayatın genellikle ilk yıllarında ortaya çıkmakla birlikte yenidoğanda da görülebilir

C.Uykuya bağlı hipoventilasyon ve hipoksemik sendromlar İdiyopatik nonobstrüktif alveolar hipoventilasyon 2. Kongenital santral alveolar hipoventilasyon 3. Tıbbi durumlara bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi a. Pulmoner parankim ve damar yapısına, b. Alt solunum yollarına, c. Nöromusküler yada göğüs duvarı sorununa bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi

Pulmoner parankim ve damar yapısına bağlı hipoventilasyon hipoksemi Akciğer parankim hastalığı veya pulmoner vasküler hastalık Uyku sırasında arteriyal kan gazları ölçümünde şunlardan en az biri saptanmalı: PaCO2 >45mmHg Uyanıklığa göre ↑ pCO2 pCO2 uyku - pCO2 uyanıklılık= 10 mmHg Uykuda Sp02 %90↓ > 5 dakika + min. Sp02 ≤ %85 Toplam uyku süresinin %30'nun ≥ Sp02'nun %90 ↓ 3. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik hastalık ile açıklanamamalı.

C.Uykuya bağlı hipoventilasyon ve hipoksemik sendromlar Nonobstrüktif alveolar hipoventilasyon 2. İdiyopatik kongenital santral alveolar hipoventilasyon 3. Tıbbi durumlara bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi a. Pulmoner parankim ve damar yapısına, b. Alt solunum yollarına, c. Nöromusküler yada göğüs duvarı sorununa bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi

Alt solunum yollarında tıkanıklığa bağlı hipoventilasyon hipoksemi Alt solunum yollarının tıkayıcı bir hastalığı 2. Uyku sırasında arteriyal kan gazları ölçümünde şunlardan en az biri saptanmalı: PaCO2 >45mmHg Uyanıklığa göre ↑ pCO2 pCO2 uyku - pCO2 uyanıklılık= 10 mmHg Uykuda Sp02 %90↓ > 5 dakika + min. Sp02 ≤ %85 Toplam uyku süresinin %30'nun ≥ Sp02'nun %90 ↓ 3. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik hastalık ile açıklanamamalı.

C.Uykuya bağlı hipoventilasyon ve hipoksemik sendromlar Nonobstrüktif alveolar hipoventilasyon 2. İdiyopatik kongenital santral alveolar hipoventilasyon 3. Tıbbi durumlara bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi a. Pulmoner parankim ve damar yapısına, b. Alt solunum yollarına, c. Nöromusküler yada göğüs duvarı sorununa bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi

Nöromusküler yada göğüs duvarı sorununa bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi Sinir-kas hastalıkları veya göğüs duvarındaki bozukluğu 2. Uyku sırasında arteriyal kan gazları ölçümünde şunlardan en az biri saptanmalı: PaCO2 >45mmHg Uyanıklığa göre ↑ pCO2 pCO2 uyku - pCO2 uyanıklılık= 10 mmHg Uykuda Sp02 %90↓ > 5 dakika + min. Sp02 ≤ %85 Toplam uyku süresinin %30'nun ≥ Sp02'nun %90 ↓ 3. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik hastalık ile açıklanamamalı.

Diğer uyku ile ilişkili solunum bozuklukları Başka yerde sınıflandırılamayan veya tanı kriterlerini doldurmayan veya yeterli tetkik yapılamadığı için tanı konulamayan uyku ile ilişkili solunum bozuklukları için kullanılır.