HÜCRE İlk defa İngiliz fizikçi Robert HOOKE ,1665’te kendi yaptığı basit bir mikroskop ile şişe mantarından aldığı kesiti incelemiş ve boş odacıklar görmüştür. Gördüğü bu odacıklara “Hücre” anlamına gelen “ Cellula” ismini vermiştir.
HÜCRE TEORİSİ Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiştir. Hücreler canlıların en küçük yapısal ve fonksiyonel birimidir. Bağımsız oldukları halde birlikte iş görürler. Hücreler kendinden önceki hücrelerin bölünmesi ile oluşurlar. Canlıların kalıtım maddeleri hücrelerde bulunur. Canlı türlerinde bulunan ve bir türün çeşitli dokularında bulunan hücreler, şekil ve büyüklük bakımından farklılık gösterir.
En çok sevdiğim şey yüzmek
bakteri Bitki hücresi Sinir hücresi Kımızı kan hücresi Yumurta hücresi Kas hücresi
Ökaryot bir hücrede dıştan içe doğru Hücre zarı Sitoplazma Çekirdek Olmak üzere başlıca üç kısım incelenir.
Hücre zarının yapısal özellikleri Hücre zarı : %60 protein,%35 yağ ve %5 oranında da karbonhidrat içerir. Çok ince olmasından dolayı ancak elekron mikroskopu ile görülen, seçici geçirgen ve canlı bir yapıya sahiptir.
Hücre zarının özellikleri Ancak elektron mikroskobu ile görünür. Canlıdır. Esnektir saydam ve incedir. Akışkandır. Kalınlığı sabittir değişmez. Üzerinde porlar bulunur. Seçici geçirgendir.
Hücre zarının görevleri Hücreyi çepeçevre sararak dağılmaktan korur. Dokularda hücrelerin birbirini tanımasını sağlar. Hücre içerisine giren ve çıkan maddeleri kontrol eder. Hücreyi dış ortamdan ayırır. Hücreye şekil verir. Hücreyi dış etkilerden korur.
Heyt savulun ulen. Dünyayı başınıza yıkarım
Akıcı mozaik zar modeli Bu modelde hücre zarı iki sıra yağ tabakasıyla bu tabakalara gömülmüş proteinlerden oluşur. Zardaki protein ve yağ molekülleri hareket halinde oldukları için buna “ Akıcı mozaik zar modeli “ denir. Ayrıca üzerinde madde giriş çıkışına izin veren delikler ( por ) bulunur.
HÜCRE ÇEPERİ Bitki, mantar ve bakteri hücrelerinde bulunur. Hücre zarının dışında yer alır. Hücre çeperi kalın,cansız ve dayanıklıdır. Hücreyi dış etkilerden korur ve desteklik sağlar. Üzerinde geçitler vardır. Ölü (cansız) olduğundan tan geçirgendir. Bitkilerdeki selülozdan,mantarlardaki kitinden bakterilerde ise karbonhidrat yağ ve proteinden meydana gelmiştir.
SİTOPLAZMA Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran, canlı, renksiz, yarısaydam, suda çözünmeyen bir sıvıdır. İki kısımdır. a) Sıvı kısım: Su,protein,yağ,karbonhidrat,mineral,vitamin,RNA çeşitleri,nükleotidler,ATP ve enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuştur Görevi: 1) Biyokimyasal reaksiyonlar için zemin oluşturmak 2) Organellere yataklık etmek. 3) Rotasyon ve sirkülasyon hareketleri ile organellerin hareketini sağlamak. b) Organeller: Özel yapı ve görevi olan sitoplazmik cisimlerdir.
RİBOZOM Bütün hücrelerde bulunan en küçük organeldir. Protein ve rRNA'dan oluşur.Çekirdekçikte üretilir. Zarsızdır ve iki birimdir.Üst birim(büyük birim) protein,alt birimse(küçük birim) rRNA'dan oluşur. Protein ve enzim sentezler. Granüllü ER ve çekirdek zarı üzerinde,mitokondri ve kloroplastın sıvısında ve ayrıca sitoplazma da bulunabilir. Yoğun protein sentezi sırasında yan yana gelerek polizomları oluştururlar. Her canlıda ribozomların farklı olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır. Bir hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır.(Enzimlerden dolayı) Enzim salgılayan bez hücrelerinde sayısı daha fazladır.
SORU: I. RNA II. Protein III. DNA Yukarıda verilen yapılardan hangileri ribozomun yapısında bulunur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Soru: Canlılarda üretilen enzim ve hormonlar hücrenin hangi organelinde sentezlenir? A) Kromoplast B) Ribozom C) Çekirdek D) Golgi aygıtı E) Lizozom
SENTROZOM (SENTRİOLLER) Bazı su yosunu,mantar,hayvan ve insan hücrelerinde bulunur. Sentriol denilen iki alt birimden oluşur. Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleyerek zıt kutuplara çekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar. Hücre dışına uzanan kirpik,kamçı,sil gibi yapıları oluşturur. Sentrioller dikine duran dokuz çift tüpçükten oluşur.
ENDOPLAZMİK RETİKULUM Hücre zarından çekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir. Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur. Hücre içine ve dışına madde taşır.Bazı maddeleri depolar.(Ca ve protein). Çekirdek zarı ve golgiyi yapar.Hücreyi bölmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar. Üzerinde ribozom bulunanlarına granüllü ER; bulundurmayanlara da granülsüz ER denir. Granüllü ER enzim salgılayan hücrelerde, granülsüz ER yağ sentezleyen hücrelerde çoktur.
GOLGİ AYGITI Çekirdeğe yakın bulunur.Hücre zarı yapımına katılır. Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludur.Onun için süt bezi, tükrük bezi,ter bezi gibi salgı yapan hücrelerdeki sayısı diğer hücrelerdekilere oranla daha fazladır. Enzimleri paketleyerek lizozomu oluşturur.Hücre zarı yapımına katılır. Glikoprotein,lipoprotein,mukus,bağ dokusu ara maddesi ve ayrıca bitkilerde selülozlu maddeler salgılar. Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur.
ÖRNEK: Salgı epiteli hücrelerinde aşağıdaki organellerden hangisinin çok gelişmiş olması beklenir ? Golgi Aygıtı Koful Lizozom Sentrozom Ribozom
Örnek: Hücre zarının yapısındaki özel karbonhidratları sentezleyen organ el aşağıdakilerden hangisidir.? Golgi aygıtı Ribozom Kloroplast Vakuol Mitokontri
Örnek: Ürettiği maddeyi yine kendisi depolayan hücre organeli aşağıdakilerden hangisidir? Ribozom Lizozom Kloroplast Mitokondri Golgi aygıtı
SORU: Golgi aygıtının birinci görevi nedir? A) Ribozomlarda protein sentezlemek B) Depo edilmiş proteini hidrolize etmek C) Ribozomlarda sentezlenen proteini depo etmek D) Sentezlediği proteini salgılamak E) Kendini eşleyerek çoğalmak
LİZOZOM Büyük moleküllü besinleri parçalar.Kurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama dönemi biten memelilerde süt bezlerinin körelmesi,pasif kalan kasların küçülmesi,harap olmuş dokuların, yaşlı alyuvarların ve vücuda giren mikropların yok edilmesi lizozom sayesindedir. Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde çoktur.ÖRNEK:Akyuvar hücresi ve tek hücreliler. Lizozom parçalanırsa hücre kendini sindirir.Buna otoliz denir. Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur. İçerisindeki enzimler ribozomlarda üretilir. Üretilen enzimler ER ile taşınır. ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur. Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir. NOT 1 : (Bazı kitaplara göre)Hayvanlara özgüdür.Bitkilerde ise lizozom benzeri yapılara fitolizozom denir.
SORU: Lizozom organellerinin parçalanmasıyla hücrenin kendi kendini sindirmesi olayına ne ad verilir ? Hidroliz Fagositoz Otoliz Akrozom Fotoliz
SORU: Lizozomlarda aşağıdakilerin hangisi yüksek oranda bulunur? A) Klorofil B) DNA C) Ribozom D) Hormonlar E) Enzimler
KOFUL ER'dan,golgiden,hücre zarından ve lizozomdan oluşabilir. Hayvansal hücrelerde az ve küçük,bitkisel hücrelerde ise gençken küçük,yaşlandıkça büyürler. Çünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir. Hücre içi osmatik basınç ve pH'ı ayarlar. Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hücreye diklik ve direnç verir. Metabolizmanın aktiflik derecesini belirler. Eğer koful büyük ve sitoplazmada miktarı çok ise metabolizma yavaşlar.
SORU: Aşağıdaki hücrelerin hangisinde koful hacmi en fazladır ? Yaşlı bitki hücresi Genç hayvan hücresi Genç bitki hücresi Yaşlı hayvan hücresi Bakteri hücresi
Besin kofulu Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla çevrilmesiyle oluşur. Akyuvarlar mikropları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha fazla sayıda besin kofulu bulunur.
Hey adamım nefes alamıyorum.
Kontraktil (vurgan) koful Tatlı su tek hücrelilerinde bulunan daimi kofuldur. Fazla suyu dışarı atar. Boşaltım kofulu : Artık maddeleri ekzositozla dışarı atar
Soru: Aşağıdakilerin hangisinin hücrelerinde büyük kofullara rastlanır? A) Epitel B) Kan C) Amip D) Paramesyum E) Soğan zarı
PLASTİDLER Sadece bitki hücrelerinde bulunan renk maddesidir.3 tiptir. a) Kloroplast b) Kromoplast c) Lökoplast
Kloroplast Bitkiye yeşil rengini verir. Çift zarlıdır.İç zarı katmanlıdır.Bu katmanlara grana,içini dolduran sıvıya ise stroma denir. Fotosentez yaparak besin üretir. Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur. Granalar içinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez için gerekli ışığı absorbe eden klorofil vardır. Bütün bitki hücrelerinde bulunmaz.ÖRNEK:Kökte.
Soru: Aşağıdaki hangi hücre organelinde fotosentez reaksiyonu ile glikoz üretilir? A) Mitokondri B) Lökoplast C) Kloroplast D) Çekirdek E) Sitoplazma
Soru: Bir yaprak hücresinin aşağıdaki kısımlarının hangisinde hem DNA hem de RNA bulunur.? Ribozom Sitoplazma Sentrozom Lizozom Kloroplast
b) Kromoplast Bitkilerde meyve ve çiçeklerin rengini verir. Likopin(kırmızı),ksantofil(sarı) ve karoten (turuncu) olmak üzere üç çeşittir. Bitkilerde diğer renkler koful öz suyunun asit veya baz oluşuna göre renk değiştiren antokyan denen maddeler ile oluşturulur.
c) Lökoplast Renksizdir.Genelde kök,gövde ve tohumda bulunur. Nişasta,yağ ve protein depolar. Işıkla karşılaşınca kloroplastlara dönüşür
ÖRNEK: Bol nişasta depolayan patates yumrusu hücrelerinde hangi yapı bol miktarda bulunur? A) Mitokondri B) Ribozom C) Lökoplast D) Kromoplast E) Kloroplast
SORU: Hücredeki bazı organeller özümleme (sentez), bazıları da yadımlama (yıkım) yapmakla görevlidirler. Buna göre aşağıdaki ikililerden hangisi “özümleme-yadımlama” ikilisidir? A) Ribozom-Mitokondri B) Kloroplast-Lizozom C) Golgi-Ribozom D) Mitokondri-Kloroplast E) Lizozom-Golgi
Soru: Aşağıdaki hangi hücre organelinde inorganik maddeler organik maddeye dönüşebilir? A) Lizozom B) Kloroplast C) Mitokondri D) Sentrozom E) Koful
MİTOKONDRİ Çift zarlıdır.İç zar kıvrımlıdır. Kıvrımlara krista,zarların arasını ve içini dolduran sıvıya matrix denir. Oksijenli solunum yaparak enerjinin üretildiği ve depolandığı yerdir. Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hücrelerde sayısı daha fazladır. Bulundukları hücrenin de enerjiye en çok ihtiyaç olan bölümlerinde toplanırlar.
Sinirlerin sinaps bölgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma bölgelerinde çok bulunur. Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur. Kendi DNA'sı olmasına rağmen hücre DNA' sına bağımlıdır. Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan dolayı mitokondri miktarı daha azdır. Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz.
Soru: Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde hangi organelin fazla sayıda olması beklenir? A) Ribozom B) Sentrozom C) Koful D) Mitokondri E) Golgi Aygıtı
ÖRNEK: Aşağıdaki maddelerden hangisi mitokondrilerde üretilir ? A) Glikoz B) ATP C) Oksijen D) Nişasta E) Glikojen
ÖRENK: Kloroplast ile Fotosentez arasındaki ilişki Mitokondri ile aşağıdakilerden hangisi arasında kurula bilir ? Glikoz sentezi Yağ sentezi Protein sentezi ATP sentezi Glikojen sentezi
SORU: Aşağıdakilerden hangisi, mitokondri için doğru değildir? A) Kendini eşleyebilir, bölünüp çoğalabilir B) Kendine ait DNA, RNA ve ribozomları vardır C) Sayısı ve büyüklüğü hücrelere göre değişir D) Ökaryot hücrelerde bulunmaz E) Enerji tüketen hücrelerde sayıları fazladır
Soru: Gelincik çiçeği, kiraz, üzüm, erik ve vişnenin kırmızı renkli olmalarının nedeni nedir? A) Koful ve hücre özsuyunun asidik özellikte olması B) Kromoplastın kloroplasta dönüşmesi C) Koful ve hücre özsuyunun bazik özellikte olması D) Lökoplastın kromoplasta dönüşmesi E) Kloroplastın kromoplasta dönüşmesi
ÇEKİRDEK Hücre bölünmesini sağlar.Kalıtım bilgisini taşır. Hücresel olayların yönetilmesinde ve karakterlerin sonraki nesillere aktarılmasında görevlidir4 bölümdür. A) ÇEKİRDEK ZARI Çift katlı bir zardır. Üzerindeki deliklere por denir.Bunlar hücre zarındaki porlardan daha büyüktür. Hücre bölünmesi sırasında kaybolan bu zarın bölünmeden sonra yeniden yapılmasında ER ve golgi görevlidir B) ÇEKİRDEK SIVISI Homojen görünümlüdür.İçerisinde bol miktarda ATP,nükleotit,ribozom ve protein bulunur. C) ÇEKİRDEKÇİK Bol miktarda RNA ve protein bulunur.Ribozom sentezi yapılır.Bakterilerde yoktur. D) KROMATİN İPLİK Hücrede en çok bulunan maddedir. DNA'nın kendisi olup kromozomları oluşturur.Kromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur. Kalıtsal karakterleri taşır.Üreme ve büyümeyi sağlar.Hücreyi yönetir.
Soru: Çekirdeğin görevi aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Protein sentezini denetler B) Genleri taşımasıyla kalıtımı sağlar C) Büyümeyi denetler D) Enzimleri sentezler E) Bölünme ve üremeyi denetler
Soru: Aşağıdakilerin hangisi, kromozomlara ilişkin yanlış bir ifadedir? A) DNA, RNA ve proteinden yapılmıştır B) Prokaryot hücrelerde sitoplazmaya dağılmış haldedir C) Vücut hücrelerinde 2n sayıda bulunur D) Ökaryot hücrelerde çekirdek bölgesinde bulunur E) Aynı türün bireylerinin hücrelerinde sayıları farklıdır
Örnek: Bez hücrelerinde sayısı en fazla olan organel aşağıdakilerden hangisidir? A) Mitokondri B) Kromoplast C) Lizozom D) Golgi aygıtı E) Çekirdek
Soru: Ribozomal RNA aşağıdakilerden hangisinde yapılır? A) Ribozom B) Çekirdekçik C) Sitoplazma D) Koful E) Endoplazmik retikulum
SORU: Hücredeki bazı organ eller yapılarında kendilerine ait DNA’ları sayesinde bölünerek çoğalabilmektedir. Buna göre aşağıdaki organ ellerden hangileri bu özelliğe sahiptir? I- Mitokondri II-Nucleus (çekirdek) III-Ribozom IV-Kloroplast Yalnız II I ve II II ve III III ve IV I, II ve IV
SORU: I. Mitokondri II- Nükleus III- Ribozom IV- Kloroplast Hücrelerdeki bazı organel ve yapılar kendilerine ait DNA’ları sayesinde bölünerek çoğalabilmektedirler. Yukarıdakilerden hangileri bu özelliğe sahip olan yapılardandır? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve IV
SORU: I- Kloroplast II. Mitokondri III. Sentrozom IV. Çekirde Yukarıda verilen hücre organellerinin hangilerinde DNA bulunur? A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
SORU: Bir bitki hücresinde aşağıdakilerden hangisi bulunmaz? A) Canlı olan hücre zarı B) Cansız olan hücre çeperi C) Büyük koful D) Plastidler E) Sentrozom
Soru: Yapı ile görev ilişkisi aşağıdaki hangi çiftte yanlış verilmiştir? A) Çekirdek-Kalıtım B) Golgi aygıtı-Kompleks molekülleri parçalama C) Kloroplast-Glikoz sentezi D) Mitokondri-ATP sentezi E) Hücre zarı-Osmoz
Soru: Bir bitki hücresinde aşağıdakilerden hangisi bulunmaz? A) Canlı olan hücre zarı B) Cansız olan hücre çeperi C) Büyük koful D) Plastidler E) Sentrozom
SORU: I- Kloroplast II-Ribozom III-Golgi cisimciği Yukarıdaki üç organelin, hücre için en önemli ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Birim zarla çevrili olmaları B) Nükleik asit içermeleri C) Özümleme organeli olmaları D) Sadece ökaryotik hücrelerde bir arada bulunmaları E) Kedine gerekli ATP’ yi sentezleyebilmeleri
Soru: -Hem bitki hem de hayvan hücrelerinde bulunan ortak yapı aşağıdakilerden hangisidir? A) Hücre çeperi B) Plastid C) Kloroplast D) Büyük koful E) Hücre zarı
Soru: -Aşağıdaki yapıların hangisinin karşısındaki olayla ilişkisi yoktur? A) Hücre zarı-Madde taşınması B) Sentrozom-İğ ipliklerinin oluşumu C)Lökoplast-Nişasta depolama D) Lizozom-Hücre içi sindirim E) Ribozom-DNA eşlemesi
ÖRNEK: Bir hücre mikroskopla inceleniyor ÖRNEK: Bir hücre mikroskopla inceleniyor. Hangi organel çiftine beraber rastlanmaz? Mitokondri-Koful Lizozom-Kloroplast Sentrozom-Kloroplast Mitokondri-Kloroplast Ribozom-Lizozom
Soru: Aşağıdaki organellerin hangisi, karşısındaki yapıları içermez? A) Ribozom-RNA, protein B) Mitokondri-DNA, RNA, ribozom C) Çekirdekçik-RNA, protein D)Kromozom-DNA, RNA, protein E) Koful-DNA, lizozom, protein
Hücrede madde alış verişi Hücreler devamlı içinde bulundukları ortamdan madde alış verişi yaparlar. Dışarıdan besin maddeleri,su ve çeşitli mineralleri alamayan hücreler ölür. Hücre metabolizması sonucu oluşan atık ürünleride dışarı atmak zorundadır. Artık maddelerin hücrede birikmesi zehir etkisi yapar ve hücrenin ölümüne neden olur. Hücreye girip çıkan maddelerin hepsi hücre zarından geçmek zorundadır. Hücrede madde alış verişi, hücrenin enerji kullanıp kullanmamasına göre aktif ve pasif taşıma olarak adlandırılır.
Pasif taşıma: Hücrede madde alış verişinde enerji harcanmıyorsa buna pasif taşıma denir. Pasif taşımanın bazı özellikleri şunlardır. Hücreye madde giriş çıkışında enerji harcanmaz. Canlı cansız tüm hücrelerde görülür. Taşıma çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğrudur.
Aktif taşıma Bir maddenin az olduğu yerden çok olduğu yere geçmesidir. Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler aktif taşıma ile taşınır. Enzim kullanılır. Enerji harcanır. Sadece canlı hücrelerde görülür. Denge yoktur. Taşıyıcı moleküller kullanılır. ÖRNEK:İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi.Böbrekteki geri emilim.
DİFÜZYON Bir maddenin çok olduğu (yoğun olduğu) ortamdan az olduğu ortama (az yoğun ortama) doğru hareket etmesine denir. Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler difüzyona uğrar.Porlardan büyük maddeler difüzyon yapamaz. Enerji harcanmaz. Enzim kullanılmaz. Canlı ve cansız ortamda görülebilir.Canlılık delili değildir. Denge sağlanana kadar devam eder ve durur. ÖRNEK : Odaya dökülen kolonyanın her tarafa dağılması.Akciğerdeki oksijenin kana geçmesi.İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi.
DİFÜZYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1) Küçük moleküller,büyük moleküllere göre daha kolay geçerler. 2) Nötr moleküller iyonlara göre daha kolay geçer.Çünkü zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır. Negatif iyonlar biraz daha kolay geçer. 3) Yağda çözünen maddeler de çözünmeyenlere göre daha kolay geçer.(A,D,E,K vitaminleri) 4) Yağı çözen maddelerde kolay geçer.(Alkol ve eter gibi.) 5) Por sayısı ve sıcaklık arttıkça difüzyon hızı da artar. 6) İki ortam arasındaki yoğunluk farkı ne kadar çoksa difüzyonda o kadar hızlı olur. 7) Akışkanlığı fazla olan ortamlarda difüzyon hızlı olur. DİYALİZ : Suda çözünmüş maddelerden bazılarının yarı geçirgen zardan difüzyonuna denir.Böbrekleri çalışmayan insanlarda suni olarak oluşturulan bir ortamla kandaki üre temizlenir.
SORU: İnsanların besinlerle aldığı D vitamini, B vitaminine göre daha kolay hücrelere geçer. Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıklanabilir? A) Yağı çözen moleküller hücre zarından daha kolay geçer B) Küçük moleküller, hücre zarından büyük moleküllere göre daha hızlı geçer C) Yağda çözünen moleküller suda çözünenlerden daha kolay geçer D) Suda çözünen moleküller yağda çözünenlerden daha kolay geçer E) Nötr moleküller hücre zarından iyonlara göre daha kolay geçer
SORU: Bir hücre, bir maddeyi difüzyonla aldığına göre; I- Bu maddenin molekülleri zardaki porlardan küçüktür II- Maddenin dış ortamdaki yoğunluğu sitoplazmadakinden yüksektir III- İlgili madde, yağda çözünebilme özelliğine sahiptir durumlarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
OSMOZ Suyun difüzyonudur.Suyun çok olduğu yerden az olduğu yere geçmesidir.
SORU: I. Terliksi hayvanın fazla su kaybetmesi II. Terliksi hayvanın fazla tuz kaybetmesi III Fazla miktarda suyun terliksi hayvana girmesi IV. Fazla miktarda tuzun terliksi hayvana girmesi Denizde yaşayan bir paramesyum’un havuz suyuna konunca ölmesi,yukarıdaki olaylardan hangisiyle açıklanabilir? A) I ve II B) Yalnız III C) II ve III D) I ve IV E) III ve IV
HİPERTONİK ORTAM(ÇOK YOĞUN ORTAM) Bir hücre kendisinden daha yoğun bir ortama konursa su kaybederek büzülür. Bu olaya plazmoliz denir. ÖRNEK : Tuzlanan derinin su kaybederek büzülmesi.
HİPOTONİK ORTAM(AZ YOĞUN ORTAM) Bir hücre kendisinden daha az yoğun bir ortama konursa su alarak şişer.Bu olaya deplazmoliz denir. Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre şişer ve turgor durumuna geçer. Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre patlar.Buna hemoliz denir.
İZOTONİK ORTAM(DENGE ORTAM) Bir hücre izotonik bir ortama konursa hiçbir değişikliğe uğramaz.
OSMATİK BASINÇ Hücre içerisindeki çözünmüş maddenin hücre zarına yaptığı basınçtır. Yada (etki=tepkiye göre)hücre dışındaki suyun yoğunluk farkından dolayı hücre içerisine girmek için zarlara yaptığı basınçtır. Çözünmüş madde miktarı (hücrenin yoğunluğu) arttıkça osmatik basınç artar.
TURGOR BASINCI Hücre içerisindeki suyun hücre zarına (yada çepere) yaptığı basınçtır. Kofullar tarafından ayarlanır. Turgor çok artarsa su girişi durur. Turgor, otsu bitki ve yaprakların dik durmasını sağlar. Turgor, stomaların açılıp kapanmasını sağlar. Turgor, bazı nasti(ırganım) hareketlerini sağlar. Suyun hareketi daima O.B' ın fazla olduğu yere doğrudur.
ENDOSİTOZ VE EKZOSİTOZ Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin oluşturulan ceplerle içeri alınmasına endositoz; yine aynı yolla dışarı atılmasına ekzositoz denir. Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki katı maddelerin içeri alınmasına fagositoz; sıvı maddelerin içeri alınmasına pinositoz denir.
ENDOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ Enerji harcanır. Enzim kullanılır. Hücre zarı azalır.Hücrenin içeriği artar. Hücreye alınan bu büyük maddeler lizozomdaki ve besin kofulundaki hücre içi enzimlerle parçalanır. Tek hücrelilerde ve alyuvarlar da çok görülür. Canlılık delilidir. Denge yoktur. Bitki hücrelerinde ve diğer çeperi olan hücrelerde görülmez
EKZOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ Enerji harcanır. Enzim kullanılır. Hücre zarı artar.Hücrenin içeriği azalır. Canlılık delilidir. Denge yoktur. Boşaltım kofulu ve golgi yardımıyla atılır. Bitki ve hayvan hücrelerinde görülür.
NOT 3 : Tatlı sularda yaşayan bir hücrelilerde fazla suyu dışarı atan kontraktil koful bulunur.Hücre içerisindeki fazla suyun nedeni suyun osmozla içeri girmesidir. NOT 4 : Bir bitki hücresinin turgor durumuna geçmesinde a) Ortamın yoğunluğu b) Hücre içindeki madde yoğunluğu c) Çeperin selülozdan yapılmış olması etkilidir. NOT 5 : Endositoz ve ekzositozda yoğunluk farkı yoktur.Ama aktif taşıma,difüzyon ve osmozda vardır.