OFF THE RECORD BİLGİ KULLANIMI

• Bir gazetecilik terimi olan off the record , yazılmamak şartıyla anlatılan bilgiler anlamına gelmektedir. Kaynağın off the record olarak verdiği bilgiler ya hiç kullanılmıyor ya da kaynağı anlaşılamayacak şekilde kullanılıyor. • Gazeteci kaynak ilişkisinde anahtar kavram güvendir. Güvenin yok olması kaynağın yitirilmesi açsından off the record bilginin kullanımı gazetecilik etiği ve gazeteci kaynak ilişkisi bakımından oldukça önemli. • Bir gazetecinin işini yapabilmesi için kaynaklardan bilgi alması ve bunları yazabilmesi gerekmektedir. Bu nedenle of the record bilgi gazeteci için rahat bir durum değildir..

• Haber kaynakları kimi zaman kimliklerinin ortaya çıkmayacağının onlara verdiği güvenle off the record bilgiyi kötüye kullanarak yalan yanlış bilgiler verip gazeteciyi yanlış yönlendiriyor. Bu durum sürekli tekrarlandığında kaynak-gazeteci arasındaki güven ortadan kalkıyor ve kaynak terk ediliyor. • Gazeteciler off the record bilgiyi derecelendiriyor. Bu derecelendirme bir çok farklı ülkede farklı şekilde yapılıyor.

• Türkiye ve Yunanistan’da sıralama şu şekilde yapılıyor; birinci derecede of the record bilgi “şimdi kesinlikle bu bilgiyi kullanma olayı anlamak için yararlan, belki çok ileride kullanabilirsin. İkinci derecede off the record bilgi; gazetecinin haberi içinde kullanılıyor fakat bu bilgi kendi bilgisiymiş gibi ya da özel bir araştırmadan çıkarılan bir sonuç gibi veriliyor. Üçüncü derecede off the record bilgi; bu durumlarda kaynak çoğu zaman “üst düzey bir askeri yetkili” , “eski bir bakan” ya da “ güvenilir kaynaklar” olarak anılıyor. Doğrudan kaynak belirtilmeden kaynağı ima ederek kullanılabiliyor. • Off the record bilgi kullanımı konusunda gazetecilerin kurumlarından kaynaklanan baskıları yaşamaları da mümkün.

GAZETECİLERİN İZLEYİCİ KİTLESİYLE İLİŞKİSİ VE GERİBESLENME (FEEDBACK)

• Haber gazetecinin ürünü bu ürünlerin tüketicileri de okurlar, izleyiciler, dinleyicilerdir. Bu ürünün kaliteli tüketilmesi içinde üretici ve tüketici arasında sağlıklı bir iletişim kurulmalıdır. • Demokratik bir toplumda haber tüketicileri ile üreticileri arasında ki ilişkide tüketicinin şikayet ve isteklerini gazeteciye ulaştırması gazeteci doğruyu yaptığında da gazeteciyi motive edecek jestler yapılmasına olanak tanınmalıdır. • Haber üreticisi ve tüketicisi arasındaki bu tür sağlıklı bir ilişki aynı zamanda geribeslenme görevi de yapar. Gazeteci mesleki becerilerini ve ürünün kalitesini geribeslenmeyle çok daha kolay geliştirebilir ve hatalarını tekrarlamaz.

• Okurlarıyla böyle bir iletişim kuramayan gazeteciler geribeslenme ihtiyacı için meslektaşlarına, yakın arkadaşlarına ve aile bireylerine yöneliyor onların eleştirileriyle yön bulmaya çalışıyor. • Eskiye oranla gazetelerin okur mektuplarına tam sayfa ayırdığı zaman çoktan geride kaldı neredeyse hiç görülmüyor. Gazeteler asıl gelirlerini reklamdan elde etmeye başlayınca reklam verenler okurlardan daha önemli oldular. • Küçük ve ideolojik çizgisi belirli yayın organlarında çalışan gazeteciler daha şanslı sayılabilirler fakat yalnızca Türkiye ve Yunanistan’da değil Batı Avrupa’nın sol ve radikal yayın organlarında da bu tür yayınlar gittikçe etkinliklerini yitirip piyasadan kayboluyorlar.

• Bugün hala ayakta kalan ideolojik gazeteler okuyucularının militanca sahip çıkması sayesinde yaşamlarını sürdürebilmekte. Türkiye’de buna örnek sosyal demokrat çizgideki Cumhuriyet Gazetesi gösterilebilir. • İzleyicilerle ilişki açsından, radyo diğer iletişim araçlarına göre daha fazla olanak sunmakta. Anında geribeslenme sağlanmakta bu nedenle radyo en demokratik iletişim aracıdır.

• Gazeteciler gerçek anlamda geribeslenmeyi en iyi kendi kaynaklarından aldıklarını belirtiyorlar. Haber üretim sürecinin bir parçası olan kaynaklar konuyu en iyi bilen kişilerdir bu yüzden haberdeki eksikleri ve hataları kolayca görebilir olayın farklı boyutlarına gazetecinin dikkatini çekebilir. Ancak bu dikkat çekmeleri birincil tanımlayıcıların yapması, izleyici kitlesinin iletişim sürecinin “kurbanı” olma olasılığını arttıracaktır. • Tester medyanın ahlaki ve kültürel olarak son derece pasif bir izleyici kitlesi yaratmış olmasından ve bu yüzden, izleyicilerin gördüklerine tepki veremez duruma geldiklerinden söz eder. Türkiye ve Yunanistan'da da durum bu şekildedir ancak izlerkitle bir kez tepki gösterdiğinde medya üzerinde çok büyük etkileri vardır.

OTOSANSÜR VE OLASI TEPKİLERİ ÖNLEMEK

• Her gazeteci bir haberi kaleme alırken ona gelebilecek tepkileri önceden dikkate alır ve mümkünse önlemeye çalışır. Dikkate alınan bu tepkiler; okuyucular tarafından beğenilmemek, meslektaşları tarafından dışlanmak, hapse atılmak, hatta öldürülmek arasında değişiyor. • Ulusal tabular söz konusuysa, gazeteciler doğru bildikleri ama okuyucu kitlesi tarafından beğenilmeyecek konulara hiç dokunmamayı tercih ediyorlar. • Eğer beklenen tepki fazla ciddi değilse, gazeteci yazısında sözcüklerle oynayarak; kişi grup tepkisini savuşturmayı deniyor.

• Gazetecilerin anlattıklarına göre her zaman belli ölçülerde otosansürün olduğu anlaşılıyor. Otosansür, medya ortamının daha az demokratik olduğu siyasal sisteminde totoliter yanları ağır basan ülkelerde daha yoğun görülüyor. Türkiye’de ki gazetecilerin Yunanlı gazetecilerin beklediği tepkilere göre da ha korkunç. • Gazeteciler haberlerini yazarken çalıştıkları kurumun çizgisini de göz önünde bulunduruyorlar. Bu nedenle, editörden gelebilecek tepkileri düşünerek yazıyorlar yazılarını. Bu tepkinin olumsuz olması gerekmiyor övgü veya mükafat beklentisiyle de haberini biçimlendirebiliyor.

• Gazete, televizyon ya da radyoda yayınlandığı anda o haberden etkilenebilecek olan herkes yazım aşamasında gazetecinin kafasında olabiliyor ve etkiliyor. Doğruyu söyleme mesleği olarak zor ve kutsal yapanda budur.

EN İYİ HABER

• Bir gazeteci için en iyi haber vatandaşları bilgilendirmesine en fazla katkı veren haber olması beklenir. Kamu yararına yararına en fazla katkı veren haberler en iyi haber olarak düşünülür. • Türk ve Yunanlı gazetecilere sorulduğunda en iyi haberi en az üç kategoride oluşturulabileceğini söylüyorlar. Birinci kategorideki gazeteciler; Hiç önemli bir haber yapmamış olduklarını ya da böyle bir haberi anımsamadıklarını söylüyorlar araların 10 15 yıllık gazetecilerde bulunuyor. İkinci kategoride, yaptıkları haberin önemini o haber içindeki kendi rolleriyle tanımlayan gazeteciler bulunuyor. Burada gazetecinin kişisel tatmini yatıyor. Üçüncü kategoride ise, haberi sonuçlarına bakarak değerlendiren gazeteciler görülüyor. Burada yazılan haberde kamusal fayda önemli.

• 1- En İyi Haber Yok: Yunanistan ve Türkiye’de özellikle Yunanistan’da mesleklerinde uzun yıllar harcamış gazeteciler olmalarına karşın “Şimdiye kadar yaptığınız haberlerden en önemsediğinizi en beğendiğinizi anlatır mısınız?” sorusuna sessiz kalıyorlar. Beğendiğim haberlerde oldu beğenmediğimde diye yanıtlar veriyorlar. Aslında böyle yanıt verenlerden bazıları son derece önemli haberlere imza atmışlar.

• 2-Ben Merkezli En İyi Haberler: İçeriği ne olursa olsun ilk sayfada ve altında kendi isimleriyle yer alan haberler gazetecilerin en iyi tanımlamaları arasında başta yer alıyor. Gazeteciler arasında içinde bizzat yer alınan olayların haberlerini en iyi sayma eğilimi de oldukça yüksek. Önemli kişiler yapılan röportajlarda bu kategoride değerlendiriliyor. • 3-Toplum Merkezli En İyi Haber: Bu kategoride en iyi haber tanımlarını haberin sonuçlarına haberden sağlanan kamusal yarara dayandırılıyor. Bu kategorideki gazeteciler toplumu bilgilendirmeyi ve bu bilgilendirmenin sonuçlarını çok önemsiyorlar.