Tanzimat dönemi öğretici metinler

Tanzimat edebiyatında gazetelerle birlikte öğretici metinler yapı değiştirmiş, Batılı öğretici metinler edebiyatımıza kazandırılmıştır. Tanzimat döneminde Şinasi, Namık Kemal'le başlayan gazetecilik çok gelişmiş ve gazete etkili bir iletişim aracı olmuştur. Bu gazetelerde makale, fıkra, deneme, tenkit gibi öğretici metinlere de yer verilir. Ayrıca anı, günlük, mektup gibi türler Tanzimat' la birlikte önem kazanmış ve Batılı bir hüviyete bürünmüştür. Şunu da unutmamak gerekir ki bu dönemin bir çok edebi türünde öğreticilik hakimdir.

Bu dönem öğretici metinlerin genel özellikleri: Toplumsal konulara ve sorunlara yer verilmiştir. - Hürriyet, eşitlik, kanun, bilim ve teknikle ilgili Batılı kavramlar konu olarak işlenmiştir. - "Sanat, toplum içindir." anlayışı benimsenmiştir. - Öğretici metinler toplum için, toplumun anlayacağı bir dille yazılmıştır. - Tanzimat Dönemi Edebiyatı öğretici metinlerinde ikilik yani eski-yeni, yerli-Batılı çatışması temada, dilde (Arapça, Farsça kelime ve kavramlarla-yeni kavramlar) ifade biçimlerinde varlığını hissettirmiştir.

Tanzimat dönemi öğretici metinlerinde Arapça ve Farsça sözcükler kullanılmakla birlikte süssüz, gösterişsiz, secisiz bir dil kullanılmıştır. Tanzimat döneminde halkı eğitmek ve bilgilendirmek amacıyla daha çok gazeteden yararlanılmıştır, öğretici metinler de daha çok gazetelerde yayımlanmıştır. Türk dili tarihi alanında çalışmalar yapılmış, sözlük çalışmaları ilk defa bilimsel bir metodla düzenlenmiştir.

3. HATIRA (ANI) Bir kişinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları, sanat değeri taşıyan bir üslupla anlattığı yazılardır. Anıların değeri aslında, onu yazan kişiye göre değişir. Şüphesiz herkes anı yazabilir. Ancak sıradan bir kişinin yazdığı anılarla bir sanatçının ya da devlet büyüğünün yazdığı anılar aynı düzeyde değildir. Hatıra, Tanzimat döneminde edebiyatımızda görülmeye başlanan bir yazı türü değildir. Bu dönemden önceki zamanlarda da hatıralar yazılmıştır. Düzyazı eski edebiyatımızda geri planda kaldığından hatıra da pek öne çıkmamıştır.

Tanzimat döneminden itibaren öne çıkmaya başlamış, sanatçılar anılarını yazma yoluna gitmiştir. Tanzimat döneminde Akif Paşa (Tabsıra), Namık Kemal (Magosa Hatıraları), Ziya Paşa (Defter-i Amal), Muallim Naci (Ömer'in Çocukluğu) anı türünde kalem oynatmıştır. Tanzimat döneminden sonra da edebiyatımızda edebiyatçılar anılarını yazmaya devam etmişler, hatta anılarını kitaplarda toplamışlardır.

Namık Kemal - Magosa Hatıraları Ziya Paşa - Defter-i Amal Muallim Naci - Ömer'in Çocukluğu Akif Paşa - Tabsıra

4. GEZİ YAZISI Daha önceleri de var olan bu türde eserler verilmiştir. En önemlileri Seydi Ali Reis'in Mir'at-ül Memalik ve Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sidir. Bu dönemde devlet adamları ve sanatçılar yurt dışına gönderilmişlerdir. Batı'ya gönderilen bu kişiler orada gördüklerin, Avrupa şehirlerindeki gözlemlerini yazmışlardır. Ahmet Mithat Efendi- Avrupa'da Bir Cevelan, Sayyadane Bir Cevelan Namık Kemal ve Ziya Paşa'nın bu türde yazıları vardır.

5. MEKTUP Tanzimat Döneminde oldukça gelişmiştir. Sadece haber alma, hal-hatır sorma görevinin haricinde düşünce alışverişi edebi konuları değerlendirmesi tartışma görevini de üstlenmiştir. Sürgün hayatı (Namık Kemal), elçilik görevi( A. Hamit Tarhan) gibi sebeplerle mektup yazılmıştır. İlk örneğini Akif Paşa vermiştir.

Namık Kemal -Namık Kemal'in Hususi Mektupları Abdülhak Hamit Tarhan - Mektuplar Ahmet Mithat Efendi- Muallim Naci - Muhaberat ve Muhaverat Ziya Paşa- Limni ve Malta Mektupları Namık Kemal -Recaizade Mahmut Ekrem Ahdülhak Hamit Tarhan- Sami Paşazade Sezai Muallim Naci- Ahmet Mithat Efendi Muallim Naci- Beşir Fuat

ŞULE HANDAN AMANVERMEZ 11-C 202