TÜTÜN KULLANIMI ÖNE ÇIKAN SAĞLIK RİSKLERİ Dilek ASLAN, Meltem ŞENGELEN, Evren KİBAR HUTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı 17.2.2015, Batıkent Anadolu Lisesi Eğitim Programı Sunumu

İÇERİK Tütün kullanımı ve bilinmesi gerekenler Türkiye’de ve dünyada tütün kullanımı Sağlık riskleri Nargile kullanımı ile ilgili bazı bilgiler

Tütün bitkisi https://www.google.com.tr/search?q=tobacco+growing&hl=tr&rlz=1T4NDKB_trTR534TR534&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=vJFTUsSaJeKm0QWqsIDACA&ved=0CC0QsAQ&biw=1280&bih=575&dpr=1#facrc=_&imgdii=_&imgrc=rtt6UyS9xQc0MM%3A%3BMJSEwnASuoZ_wM%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.unitab.eu%252Fen%252Fallomanyok%252Fgaleriaallomanyok%252FUnitab%252Fmagyar-dohanytermesztes-24%252F%252F20.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.unitab.eu%252Fen%252Fgaleria%252Fkepek%252Fdohany-5%252Fmagyar-dohanytermesztes-24%3B1200%3B900

TÜTÜN ÜRÜNLERİ Dünyada en sık kullanılan/içilen/tüketilen tütün ürünü sigaradır. http://www.tobaccoatlas.org/products/types_of_tobacco_use/text/ bidis in South-East Asia, the chewing of tobacco in India, the smoking of kreteks in Indonesia,

SİGARA DUMANI Ana akım Yan akım Harris JE. Cigarette Smoke Components and Disease: Cigarette Smoke Is More Thana Triad of Tar, Nicotine, and Carbon Monoxide http://cancercontrol.cancer.gov/tcrb/monographs/7/m7_5.pdf.

Sigara dumanı Sigarayı içen kişi tarafından sigaradan nefes çekildikten sonra ağız ve burundan dışarıya üflenen duman (ana akım) Sigara içenler çoğunlukla bu dumanı içlerine çekerler Harris JE. Cigarette Smoke Components and Disease: Cigarette Smoke Is More Thana Triad of Tar, Nicotine, and Carbon Monoxide http://cancercontrol.cancer.gov/tcrb/monographs/7/m7_5.pdf.

Sigara dumanı Yan akım içe çekilmeyen sigaranın ucundan çıkan dumandır. Sigara dumanından pasif etkilenimin ana kaynağıdır. Harris JE. Cigarette Smoke Components and Disease: Cigarette Smoke Is More Thana Triad of Tar, Nicotine, and Carbon Monoxide http://cancercontrol.cancer.gov/tcrb/monographs/7/m7_5.pdf.

SİGARA DUMANI http://www.google.com.tr/imgres?um=1&hl=tr&sa=N&rlz=1T4ADRA_trTR462TR462&biw=1280&bih=546&tbm=isch&tbnid=FQjnhzuERwuPAM:&imgrefurl=http://electronicecig.com/2010/09/professor-brad-rodu-claims-tobacco-free-kids-partially-responsible-for-millions-of-deaths/&docid=kyusBLODvSkwhM&imgurl=http://electronicecig.com/wp-content/uploads/2010/09/whatisincig.jpg&w=1101&h=791&ei=eRR-UNeXKMbJswbxh4DgDg&zoom=1&iact=rc&dur=328&sig=110590110651101400690&page=2&tbnh=147&tbnw=201&start=12&ndsp=16&ved=1t:429,r:4,s:12,i:124&tx=106&ty=72

Sigara dumanı 7000’den fazla kimyasal içerir. Bu kimyasalların yüzlercesi zehirlidir. 70’den fazlası ise kansere neden olur. Kansere neden olanlar Zehirli metaller Zehirli gazlar http://betobaccofree.hhs.gov/about-tobacco/Smoked-Tobacco-Products/index.html

Sigara dumanı Yan akım kansere neden olan ajanlar açısından daha yoğundur, dolayısıyla ana akıma göre daha zehirli (toksik) özelliktedir. Ana akıma göre daha küçük cisimcikler (partiküller) içerir, dolayısıyla, akciğer ve vücut hücrelerine daha kolay girer. http://www.cancer.org/cancer/cancercauses/tobaccocancer/secondhand-smoke

NEDEN BAĞIMLILIK ? Tütün bağımlılığının temel nedeni NİKOTİNdir. (Hukkanen et al., 2005). http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol100E/mono100E-6.pdf

DİKKAT ! “Düşük katranlı” ya da “light” gibi formlarda pazara sunulan tütün ürünleri diğerleri gibi HASTALANDIRIR ve ÖLDÜRÜR ! Güvenli dozlar bulunmamaktadır. http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2010/consumer_booklet/pdfs/consumer.pdf

GENÇLER ve bağımlılık Nikotin bağımlılık yapan güçlü bir maddedir. Her gün 1000 yeni genç nikotin bağımlısı olmaktadır. Tütün kullanımı bağımlılığı çoğunlukla ergenlik ve gençlik döneminde meydana gelmektedir. http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2010/consumer_booklet/pdfs/consumer.pdf

DÜNYADA TÜTÜN KULLANIMI Our goal in creating the Tobacco Atlas is to make a powerful tool for action and advocacy. But in order to win the fight against the tobacco industry, we must also rally for policy makers, journalists, and the public to our cause. These aren’t audiences that read Tobacco Control, or research papers. So we have strived take the best, most recent global evidence and clearly illustrate the human and economic toll of the tobacco epidemic in the most approachable way possible – in a way that will empower the tobacco control community to educate the public and inspire new action against tobacco. And to that end we have made this fourth edition of the Atlas the most approachable, open Atlas to date.

TÜTÜN KULLANIMI; BİR SALGIN ! Dünyada her yıl 6 milyon kişi tütün kullandığı için ölmektedir. Sigara dumanından pasif etkilenim nedeniyle yılda 600 000’den fazla sayıda ölüm olmaktadır. Çoğunlukla kanser, kalp hastalığı, astım, diğer hastalıklar önde gelen ölüm nedenleridir. http://www.who.int/features/factfiles/tobacco_epidemic/tobacco_epidemic_facts/en/index.html http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs339/en/

TÜTÜN KULLANIMI; BİR SALGIN ! Durum kontrol altına alınmadığında 2030 yılında ölümlerin 8 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Dünyada sigara içicilerinin yaklaşık %80’i düşük ve orta düzey gelişmişlik düzeyine sahip ülkelerde yaşamaktadırlar. http://www.who.int/features/factfiles/tobacco_epidemic/tobacco_epidemic_facts/en/index.html http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs339/en/

TÜTÜN KULLANIMI; BİR SALGIN ! Tütün kullanımı her yıl aşağıdaki nedenlere bağlı ölümlerin toplamından daha çok sayıda insanın ölümüne neden olmaktadır: HIV/AIDS Madde kullanımı Alkol kullanımı Trafik kazaları Ateşli silah yaralanmaları http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/fact_sheets/health_effects/effects_cig_smoking/

TÜTÜN KULLANIMI; BİR SALGIN ! Her iki kullanıcısından/içicisinden birisi erken ölmektedir ! http://www.who.int/features/factfiles/tobacco_epidemic/tobacco_epidemic_facts/en/index4.html

TÜRKİYE’DE DURUM Our goal in creating the Tobacco Atlas is to make a powerful tool for action and advocacy. But in order to win the fight against the tobacco industry, we must also rally for policy makers, journalists, and the public to our cause. These aren’t audiences that read Tobacco Control, or research papers. So we have strived take the best, most recent global evidence and clearly illustrate the human and economic toll of the tobacco epidemic in the most approachable way possible – in a way that will empower the tobacco control community to educate the public and inspire new action against tobacco. And to that end we have made this fourth edition of the Atlas the most approachable, open Atlas to date.

Erişkinler (2012, GYTA) %27,1 (Toplam) %41,5 (Erkek) %13,1(Kadın) http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=4044

http://havanikoru. org. tr/dosya/Docs_Arastirmalar/KYTA_2014_Hd http://havanikoru.org.tr/dosya/Docs_Arastirmalar/KYTA_2014_Hd.pdf, p 35.

GENÇLİK TÜTÜN KULLANIMI ARAŞTIRMASI, TÜRKİYE 2003 ve 2009 yılları Erkek öğrenciler; (%9,4’den %10,2’ye yükselmiştir) Kız öğrenciler; (%3,5’den %5,3’e yükselmiştir) 2009 yılında öğrencilerin yarısı EVLERİNDE ve %80’i de KAMUYA AÇIK KAPALI ALANLARDA sigara dumanından pasif olarak etkilendiklerini belirtmişlerdir. Erguder T, Polat H, Arpad C, Khoury RN, Warren CW, Lee J, Lea V. Linking Global Youth Tobacco Survey (GYTS) data to tobacco control policy in Turkey--2003 and 2009. Cent Eur J Public Health. 2012 Mar;20(1):87-91.

SAĞLIK RİSKLERİ http://www.tobaccoatlas.org/harm/harm_from_smoking/how_tobacco_harms_you/

KRONİK HASTALIKLARI İnme Körlük-katarakt Ağız ve diş sağlığı sorunları Aort yırtılması Kalp-damar hastalıkları Zatürre Ateroskleroz KOAH Astım, diğer solunum hastalıkları Üreme sistemi sorunları (kısırlık) World Cancer Atlas, 2009. p. 110. M-POWER 2011, p 44.

KANSER (sigara içimi kanser ölümlerinin %30’undan sorumludur) Akciğer Ağız boşluğu Burun ve sinüsler Yemek borusu Gırtlak Mide Pankreas Böbrek Üreter Rahim ağzı Yumurtalık Mesane (idrar kesesi) Kolon (kalın barsak) Kan kanseri (AML) World Cancer Atlas, 2009. p. 110. M-POWER 2011, p 44.

SAĞLIK RİSKLERİ; KANSER DNA’da tahribat ! Normal koşullarda bağışıklık sistemi kanser hücreleri ile mücadele eder, ancak sigara içeriğindeki maddelerin bu kapasiteyi zayıflattığı yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur. http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2010/consumer_booklet/pdfs/consumer.pdf

KANSER http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Larynx_cancer_01.jpg/190px-Larynx_cancer_01.jpg http://mycancerhelponline.com/wp-content/uploads/2009/05/thlungcancer-table21.jpg

KANSER http://blogsofbainbridge.typepad.com/warnings/images/brazil2_larynxcancer.jpg

SAĞLIK RİSKLERİ; KALP ve DAMAR HASTALIKLARI Atar damarlarda tahribat Kan profilinde değişiklik Kalp krizi ve inme riski http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2010/consumer_booklet/pdfs/consumer.pdf

İNME

SAĞLIK RİSKLERİ; solunum sİStemİ Sigara ilk kez içildiğinde vücut bir reaksiyon verir, kişi çoğunlukla öksürür. Akciğerlerdeki savunma mekanizmaları harekete geçer. Sigara içiminin sürmesi ile birlikte, bu mekanizma bozulur. Akciğer artık bu zararlı maddelerden temizlenemez hale gelir. öksürük olur. Bu kez öksürük, sigaranın verdiği zarara yanıt verilemediği için, daha fazla mukus salgılandığı için ve akciğerlerin temizleme görevini sürdüremediği için meydana gelir. http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2010/consumer_booklet/pdfs/consumer.pdf

SAĞLIK RİSKLERİ; solunum sİStemİ KOAH http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2010/consumer_booklet/pdfs/consumer.pdf

SAĞLIK RİSKLERİ; solunum sİStemİ http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2010/consumer_booklet/pdfs/consumer.pdf

SAĞLIK RİSKLERİ; Şeker HASTALIĞI (dm) Sigara içimi şeker hastalığının kontrolünü zorlaştırır ! Tip 2 DM riski artar Sigara içen DM’li hastalar daha fazla insüline gereksinim duyarlar. http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2010/consumer_booklet/pdfs/consumer.pdf

SAĞLIK RİSKLERİ; GEBELİK http://www.tobaccoatlas.org/harm/harm_from_smoking/how_tobacco_harms_you/

GANGREN http://www.gata.edu.tr/cerrahibilimler/kalpdamar/images/gangren.jpg

DUMANSIZ TÜTÜN Ağız kanseri Dudak kanseri http://library.thinkquest.org/trio/TTQ03034/mouth_cancer_cr.jpg

SİGARA DUMANINDAN PASİF ETKİLENİM Çocukların %40’ı sigara içmeyen erkeklerin %33’ü sigara içmeyen kadınların %35’i risk altında WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2009: Implementing smoke-free environments. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241563918_eng_part2.pdf. p:21. Mattias Öberg, Maritta S Jaakkola, Alistair Woodward, Armando Peruga, Annette Prüss-Ustün. Worldwide burden of disease from exposure to second-hand smoke: a retrospective analysis of data from 192 countries. www.thelancet.com Published online November 26, 2010 DOI:10.1016/S0140-6736(10)61388-8 1

ERİŞKİNLER ÇOCUKLAR Kesin kanıt Kesin kanıt Anlamlı kanıt Koroner arter hastalığı Akciğer kanseri Kadınlarda üreme sistemi ile ilgili sorunlar Düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma Anlamlı kanıt İnme Nazal sinüs kanseri Meme kanseri Ateroskleroz KOAH Astım Erken doğum ÇOCUKLAR Kesin kanıt Orta kulak iltihabı Solunum sistemi ile ilgili öksürük, hırıltılı solunum Yetersiz akciğer işlevleri Ani bebek ölüm sendromu Alt solunum yolu hastalıkları Düşük doğum ağırlığı Anlamlı kanıt Lenfoma Lösemi Beyin tümörü Astım http://tobaccoatlas.org/secondhandsmoke.html. http://www.tobaccoatlas.org/harm/secondhand_smoking/harms/

ÜÇÜNCÜ EL SİGARA DUMANI Ortamda sigara içildiğinde, duman ve içeriği saçta, deride, halı-mobilya-oyuncak gibi yüzeylerde bulunur. Bu maddeler ortamda bulunanlar tarafından solunarak, vb. zarar verir. http://www.lung.ca/protect-protegez/tobacco-tabagisme/second-secondaire/thirdhand-tertiaire_e.php.

ÜÇÜNCÜ EL SİGARA DUMANI Daha hızlı ve sık solunum nedeniyle bebekler daha fazla risk altında ! Erişkinlere göre 20 kat fazla risk ! 1. http://www.lung.ca/protect-protegez/tobacco-tabagisme/second-secondaire/thirdhand-tertiaire_e.php. 2. Matt GE, Quintana PJ, Hovell MF, Bernert JT, Song S, Novianti N, Juarez T, Floro J, Gehrman C, Garcia M, Larson S. Households contaminated by environmental tobacco smoke: sources of infant exposures. Tob Control. 2004 Mar;13(1):29-37. 3. Winickoff JP et al. (Beliefs about the health effects of "thirdhand" smoke and home smoking bans. Pediatrics, 2009: 123(1):e74 -9.

NARGİLE Akciğer kanseri, kalp hastalığı, diğer hastalıkları yapacak toksik(zehirli) maddeler içerir. Nikotin nedeniyle bağımlılık gelişir. http://www.who.int/tobacco/global_interaction/tobreg/Waterpipe%20recommendation_Final.pdf.

NARGİLE Sigara içicileri 5-7 dakikada 8-12, 40-75ml hava/nefes çekerler ve bu süre içinde 0,5-0,6ml duman inhale ederler. Nargile içimi genellikle 20-80 dakika sürer ve bu süre zarfında her birisi 0,15-1 ml arasında değişen 50-200 nefes/hava çekimi olur. Bu nedenle nargile içiminin bir seansında kişi 100 ve daha fazla sayıda sigara dumanına eşdeğer bir zarar görür. http://www.who.int/tobacco/global_interaction/tobreg/Waterpipe%20recommendation_Final.pdf.

NARGİLE ayrıca; Solunum sistemi hastalıklarına Gebelik döneminde istenmeyen etkilere, Alerjik reaksiyonlara neden olur. http://www.who.int/tobacco/global_interaction/tobreg/Waterpipe%20recommendation_Final.pdf.

DİKKAT! Son dönemlerde..Aromatik nargile.. Bir aromatik nargile içiminde içe çekilen duman miktarı bir sigaradan içe çekilen duman miktarından çok yüksektir. Nargileden solunan duman, sigara dumanına göre, CO, ağır metaller, polisiklik aromatik hidrokarbonlar, uçucu aldehitler gibi bir çok toksik maddeyi önemli ölçüde daha fazla içermektedir. Sezer E, Kayım Pıçak Y. Tütün mücadelesi için yeni bir tehdit: Aromatik nargile. . Cumhuriyet Üniversitesi Dergisi 2011;33(1):133-43. http://dergi.cumhuriyet.edu.tr/cumucmj/article/view/669.

Soru ve katkılar…