Acil Sağlık Hizmetleri Şube Müdürlüğü Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com Acil Sağlık Hizmetleri Şube Müdürlüğü EĞİTİM BİRİMİ

Multipl Travmalı Hastaya Yaklaşım

TRAVMA TEK BİR BÖLGE ,ORGAN VEYA SİSTEMİN YARALANMASI ÇOKLU VEYA POLİ / MULTİ SİSTEMİK TRAVMA BİRDEN FAZLA YAŞAMSAL ORGAN SİSTEMİNİN YARALANMASI

Multipl Travma Birden fazla sistemi ilgilendiren travmalardır - Trafik kazaları - Yüksekten düşmeler - Ateşli silah yaralanmaları - Delici-kesici alet yaralanmaları - Afetlerde yaralanmalar

Travmalar 1- 44 yaş arası ölümlerin 1. sebebidir Türkiye'de (1/10) ölüm, (1/4) yaralı ABD’de (1/25) ölüm

Travmatik Ölümler: 1. İlk dakikalardaki ölümler (%50) 2. ‘Golden hour’: ilk birkaç saat (%30) Nedenleri: Havayolu tıkanmaları (subtotal) [A] Subdural veya epidural hematom [AB] Hemo- veya pnömotoraks [BC] Karaciğer veya dalak rüptürü [C] Pelvik ve diğer kırıklarda kan kaybı [C] uygun acil bakım ile bu hastalar sıklıkla kurtarılır 3. Geç ölümler: sepsis, MOF (%20)

Olay yerine gelen sağlık personelinin amacı? Bir an evvel bir sağlık kuruluşuna yetiştirmek midir? Hastayı yaşatmak! Hayatını tehdit eden yaralanmaları doğru öncelik sırasına göre saptamak ve derhal tedavi etmek Zarar vermeden!

MULTIPL Travma Yaklaşımı Hazırlık Triaj Birincil bakı (ABCDE) Resusitasyon İkincil bakı (tepeden tırnağa) Tanısal çalışmalar Devamlı takip / sık değerlendirme Kesin tedavi ve bakım

Hazırlık Hastane öncesi travma sistemi - Ambulans - Paramedik, İtfaye - İlk yardım ve kurtarma bilgisi Hastane travma sistemi (NEDEN?) - Bölge Travma Merkezleri - Travma timi, cerrahi kapasitesi? - Acil Servis, Acil Tıp Sistemi? Haberleşme (Uygun Hastane seçimi, vakit kaybının önlenmesi)

HAZIRLIK DÖNEMİ

Yapılacak İş!!! Hastanın Değerlendirilmesi BİRİNCİ BAKI (A-C-B-C-D-E) Tepeden ayak tırnağına kadar muayene Hasta mutlaka soyulmalıdır Hastanın ısı kaybı önlenmelidir Üzeri temiz çarşafla örtülmelidir.

BİRİNCİ BAKI (A-C-B-C-D-E) Amaç ; Ani gelişen ve yaşamı tehdit eden durumu engellemeye, ortadan kaldırmaya çalışmaktır. A (Airway) : Havayolu güvenliği C (Cervikal) : Boynun güvenliği B (Breathing) : Solunum ve ventilasyon C (Circulation): Dolaşım ve kanama kontrolü D (Disability): Kısa nörolojik değerlendirme E (Exposure) : Hastanın tamamen soyulması

Hava yolunun açılması Yabancı cisimler temizlenir Takma diş çıkarılır Kanama kontrol edilmeye çalışılır

Jaw-thrust (çene itme) Servikal yaralanma şüphesinde yapılabilir Boyun hareketsiz orta hatta iken mandibulanın her iki köşesinden çenenin öne ve yukarı itilmesidir. Hastada spinal kord yaralanma şüphesi varsa, boyun hiperekstansiyona getirilmez. Jaw-thrust manevrası uygulanır.

Airway yerleştirilmesi

A - AİRWAY + C- spine HAVA YOLU AÇIKLIĞININ SAĞLANMASI C-spine Aksi ispat edilene kadar her hastada boyun yaralanması var kabul edin.

C-Servikal coller (Philadelphia tipi boyunluk)

C - Servikal fraktür ne zaman??? Multipl travma (düşme, motorlu araç, darp) Klavikula üzeri künt travma Boyun ağrısı olan hastalar Boyun arkasında krepitasyon, deformite Bilinci kapalı hastalar Alkol, ilaç intoksikasyonu Büyük ek yaralanma, fraktürü olan hastalar

* BAK - Göğüs hareketleri - Penetran yaralanmalar - Trakea Deviasyonu - Juguler Venöz Dolgunluk * DİNLE - Hızı, Derinliği - Düzeni, Tipi - Cilt altı amfizem - Eşit katılımı * HİSSET - Krepitasyon B -Solunum

Solunum Değerlendirilmesi Yardımcı solunum kasları, iki hemitoraksın da solunuma eşit katılması Bilateral solunum sesleri ve kalp sesleri Künt ve penetran yaralanma, subkutanöz amfizem ve krepitasyon Hiperrezonans, mat ses Ses kısıklığı, alt-üst ekstremite nabız basıncı farkı.

Solunum desteğinde yapılacaklar Bilinçsizse oral airway BVM (ambu) desteği İleri Hava yolu (ETE) Puls-Oksimetreye bak

Entübasyon Endikasyonları Solunum arresti Hava yolu koruyucu reflekslerinin yokluğu Hava yolu tıkanıklığı gelişme riski var (inhalasyon yanıkları, fasiyal kırık, status epileptikus) GKS < 8 (travma hastası için GKS < 10) Maskeyle yeterli O2 sağlanamaması (O2 sat <%90) Hiperventilasyon gereken kapalı kafa travması

Ani Ölümcül Göğüs Yaralanması (Birincil Bakıda Tespit Et) Hava yolu obstrüksiyonu Tansiyon Pnömotoraks Açık Pnömotoraks Masif Hemotoraks Flail chest (yelken göğüs) Kardiyak tamponad

Tansiyon Pnömotoraks Tanı kliniktir, İğne torakostomi kapalı (tansiyon) pnömotoraks için yapılacak ilk girişimdir. Etkilenen taraftan 16G veya 18 G branül ile 2. interkostal aralık, midklaviküler hattan plevral boşluğa girilir. Basit pnömotoraksa dönüştürülür ve göğüs tüpü için zaman kazanılır.

Açık Pnömotoraks Tanı Tedavi Toraks duvarındaki açıklık trakea çapının 2/3’ünden büyükse oluşur Dispne, taşikardi Yara bölgesinde; sesler az/yok, fazla havalanma perküsyon timpan ses Tedavi Vazelinli gazlı bezle deliğin üç tarafını bantlayıp bir taraftan hava çıkışı sağlanır Delik kapatılır, Hastanede Tüp torakostomi

Masif Hemotoraks Tanı Tedavi Yara bölgesinde sesler az/yok Perküsyonla matite Boyun venlerinde düzleşme Şok bulguları Tedavi Hastanede göğüs tüpü takılır Önce volüm kaybı yerine konmalıdır

Flail Chest (Yelken göğüs) Tanı 2 veya daha fazla komşu kot 2 veya daha fazla yerden kırık Toraksta bir bölüm serbest hareket eder Paradoksal solunum Pulmoner kontüzyon eşlik eder Tedavi: Paradoksal hareket eden bölgeye baskı uygulanması O2, sıvı tedavisi, interkostal analjezi, gerekirse entübasyon ve PEEP

C (Circulation) - Dolaşım Dolaşımı değerlendir Nabzı, kan basıncını, solunum hızını kontrol et Dış kanama: kontrol et ve gazlı bezle direkt bası uygula Kardiak monitör elektrodlarını yerleştir ve hastanın kardiak ritmini belirle

Nabız Kontrolü Taşikardik ve yüzeyel nabız ! ERİŞKİNDE Femoral ÇOCUKLARDA Femoral veya karotisten BEBEKLERDE Brachial Taşikardik ve yüzeyel nabız ! Alınamayan santral nabızlar >>> CPR

KANAMA KONTROLÜ Direkt Bası

Bası Noktaları (Tek Kemikler üzerinden) KANAMA KONTROLÜ Direkt Bası Elavasyon Sargı Bası Noktaları (Tek Kemikler üzerinden)

Humerus Kırığı : 1.5 ünite ( 750 ml) Palpasyon ile alınan; Karotis nabzı : ~60 mm Hg, Femoral nabız: ~70 mm Hg, Radial nabız : ~80 mm Hg Kırıklardaki tahmini kan kayıpları Humerus Kırığı : 1.5 ünite ( 750 ml) Tibia Kırığı : 1.5 ünite ( 750 ml) Femur Kırığı : 1500 ml Pelvis Kırığı : 6 ünite ( 3000 ml )

Kristaloid/Kolloid Tedavisi Yetişkin 2 L (SF/RL) kristaloid  kan Çocuk 20 ml/kg kristaloid bolus  10 ml/kg kan < 6 yaş kemik içi infüzyon 3:1 kuralı, Hemorajik şokta; 100 mL kan kaybına 300 mL elektrolit solüsyonu Çocuklarda şok Evre IV’e kadar gizlenebilir

Sıvı Tedavisine Yanıt Sistolik Kan Basıncında artış Kapiller dolum zamanı 2 sn altına iner Kalp ritmi normale yaklaşır İdrar çıkışı artar Bilinç durumu düzelebilir Bundan sonra sıvı tedavisi idame dozunda devam eder

D (Disability) Kısa Nörolojik değerlendirme Bilinç GKS (E-M-V) Pupil çapı (anizokori) Işık refleksi Lateralizan Nörolojik Defisit (ekstremite hareketlerini kontol et)

Glasgow Koma Skalası (GKS) V5 oryente V4 konfüze V3 anlamsız kelimeler V2 anlamsız sesler V1 yanıtsız M6 emirlere uyuyor M5 ağrıya lokalize M4 ağrıya çekme M3 ağrıya dekortike M2 ağrıya deserebre M1 ağrıya yanıtsız E4 spontan açık E3 söz ile açık E2 ağrı ile açık E1 yanıtsız V (Verbal – sözel) M (Motor – motor) E (Eye – göz)

E (Exposure): Elbiselerin soyulması Vücut sıcaklığı korunur IV sıvılar ılık olmalı Oda sıcaklığı Tüm vücut palpasyon ve inspeksiyonu. Kütük çevirme ile sırt bakısı

Dikkat NG takma !!! Burun kırıkları Orta yüz kırıkları Koagülopati Orogastrik tak

Clavicula Fraktürü Kol karşı omuza konularak göğüse yapıştırılır. Kol vücuda yapışık şekilde “8” bandaj yapılır.

Ekstremiteleri Tehdit Eden Durumlar Dirsek veya diz proksimalinde damar yaralanması Büyük eklem çıkığı Sinir yaralanması ile kırık Açık kırık Kompartman sendromu. Ampütasyon

Ekstremiteleri Tehdit Eden Durumlarda Yapılacaklar Öncelikle Kanama Kontrolü Daha Sonra Steril Spançlarla Pansman Ekstremite Stabilizasyonu için uygun atellerin seçimi Uygun teknikle Stabilizasyon Spinboarda yaralının alınması Yaralının Uygun şekilde emniyet kemerleriyle Ana Sedyede Stabilizasyonu

EKSTREMiTE KIRIKLARINDA ÖNCELiK 1.Alt ekstremiteler üste göre önce, 2. Femur 3. Eklem çevresi kırıkları 4. Diğer uzun kemikler

Hasta Taşınması Olay yerinde ilk müdahale sırasında Olabildiğince erken travma tahtasına alınmalı Tüm transportlar travma tahtası ile yapılmalıdır.

Hastanın Götürüleceği Acil Servise Hasta Hakkında Telsiz ile Bilgi Verilmelidir Havayolunun durumu Solunum ve nabız Bilinç durumu İmmobilizasyon Yaralanmanın mekanizması ve olay yerindeki kan kaybı miktarı Görünen yaralanmaların anatomik yeri

ÖNEMLİ ! Travma olguları adli olgulardır. Travma hastasına yaklaşım protokolüne uygun olarak yapılan her işlemin kaydı, dakika dakika zaman belirtilerek ve eksiksiz olarak tutulmalıdır. Kayıt eksiklikleri nedeniyle gerek tıbbi gerekse adli sorunlarla sıklıkla karşılaşılmaktadır. Unutulmamalıdır ki; YAZILMAMIŞSA YAPILMAMIŞTIR

Son Söz Alanda ve Acil Serviste (AS) ciddi şekilde yaralanmış bir travma hastasının resusitasyonu birincil bakıdan daha ileriye gidemez. Havayolu, solunum, dolaşım ve nörolojik durumun hızlı stabilizasyonu hastaların hayatta kalmasının en önemli kriteridir. Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com