TİYATRO

Tiyatro nedir? Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilemesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket ve konuşmalarla anlatılmasıdır.

Tiyatro sözcüğü Yunanca'da "seyirlik yeri" anlamına gelen theatron'dan türetilmiş, dilimize İtalyanca'daki teatro sözcüğünden geçmiştir.

Tiyatro da başka sanatlar gibi dinsel törenlerden doğmuş, sonra dinden bağımsızlaşarak sanatlaşmıştır.  Kökeninde, ilkel insanın doğa olaylarını kendi bedensel hareketleriyle simgesel olarak temsil etme çabaları yatar. 

Türk Tiyatrosu Geleneksel Türk Tiyatrosu Karagöz ve Hacivat Orta Oyunu Meddah Köy Seyirlik Oyunu

Türk Tiyatrosu Modern Türk Tiyatrosu Komedi Trajedi Dram

Karagöz ve Hacivat: Taklide ve karşılıklı konuşmaya dayanan, iki boyutlu tasvirlerle bir perdede oynatılan gölge oyunudur. Karagöz oynatıcısına kurgusal ya da hayalbaz denir. Oyunda konuşmaların değişmesi baş hareketleriyle yapılır.

Karagöz ve Hacivat Karakterler: Karagöz: Hiçbir zaman düzgün bir işi olmayan, eğitim almamış bir karakterdir. Halkın sağduyusunu temsil etmektedir. Meraklı, patavatsız ve açık saçık konuşur. Bazen hile yaparak diğerlerini kandırmaya çalışır. Hacivat: Kurnaz, içten pazarlıklı bir tiptir. Eğitim almış olduğu bellidir ve her konuda iyi kötü bilgi sahibidir. Karagöz’e göre daha kültürlü, aklı başında ve güvenilir bir tiptir.

Çelebi, Tiryaki, Beberuhi, Kayserili, Kastamonulu, Laz, Kürt, Acem, Arnavut, Rumelili, Yahudi, Ermeni, Çerkez, Tuzsuz, Zenneler, Çengi diğer karakterlerdir.

Bölümleri: 1. Mukkaddime (Giriş) 2. Muhavere (Atışma) 3. Fasıl (Oyun) 4. Bitiş

Orta Oyunu: Ana karakterleri Kavuklu ve Pişekâr olan, açık alanda halkın ortasında oynanan Türk halk tiyatrosudur.  Önceleri meydan oyunu, kol oyunu gibi adlarla anılan orta oyunu son biçimini 19. yüzyılda almıştır. Orta oyunu, etrafı kalabalıklarla çevrili, palanga adı verilen geniş bir alana kurulmuş, bir metne bağlı kalınmadan oynanan bir oyundur.

Meddah: Tek bir oyuncunun çeşitli kılıklara girerek bir oyunu canlandırmasıdır. Meddah (Kıssahan), aynı zamanda bir topluluk önünde çeşitli hikâyeler anlatan ve taklit sanatı yapan kişiye de denir. Meddahın anlatısını, günlük yaşamdaki olaylar, masallar, destanlar, öyküler  ve efsaneler oluşturur.

Köy Seyirlik Oyunu: Kırsal kesimde, dar bir çevrede yaşayan insanların kendi aralarında belli zamanlarda oynadıkları sözlü ya da sözsüz oyunlardır. Bu oyunlarda taklit en önemli özelliktir ve bir eylemin veya rolün taklidi söz konusudur. Belli bir metne bağlı kalmadan doğaçlama oluşturulur.

Modern Türk Tiyatrosu Türk Edebiyatında Batılı anlamda tiyatro Tanzimat dönemiyle birlikte başlar. 1859’da Şinasi tarafından yazılan ve ilk tiyatro eseri kabul edilen “Şair Evlenmesi”dir. Yine bu dönemde Abdülhak Hamit ve Namık Kemal gibi usta sanatçılar ise çok başarılı kabul edilmeyen dram türünde eserler vermişlerdir.

Bu dönemde Ahmet Vefik Paşa, gerek Moliere’den yaptığı çeviri ve uyarlamalar gerekse Bursa’da vali iken yaptırdığı tiyatro binasıyla ülkemizde tiyatro sanatının gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Daha sonra Meşrutiyet döneminde de tiyatromuz Batı’nın taklidi olarak kalmış, asıl olarak kendini 1925’lerden sonra bulmuştur.

Batılı anlamda Türk tiyatrosunun kurucusunun Muhsin Ertuğrul (1892-1979) olduğu kabul edilmektedir. Cumhuriyet Dönemi oyun yazarlarının birkaçının isimleri şöyle sıralanabilir: Aka Gündüz, Aziz Nesin, Tarık Buğra, Haldun Taner, Turan Oflazoğlu, Melih Cevdet Anday, Sabahattin Kudret Aksal, Murathan Mungan...

Modern Tiyatro Türleri Komedi Trajedi Dram

Komedi İnsanların ve olayların gülünç yönlerini ortaya koymak, izleyenleri güldürmek ve düşündürmek amacıyla yazılmış tiyatro eseridir. Birbirini izleyen diyalog ve koro bölümlerinden oluşur.

Trajedi Seyirciye, hayatın acıklı yönlerini göstermek, ahlak, erdemi anlatmak için yazılmış manzum eserlerdir. Oyunda korolara yer verilir.

Dram Hayatı olduğu gibi acıklı ve gülünç yönleriyle sahnede göstermek için yazılan tiyatro eseridir. Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.

Modern Tiyatro Terimleri: Aktör: Erkek tiyatro sanatçısı. Aktrist: Kadın tiyatro sanatçısı. Dekor: Tiyatroda sahneyi eserin konusuna göre döşeyip hazırlamada kullanılan eşyanın genel adıdır. Diyalog: Oyun, roman, öykü gibi eserlerde iki veya daha çok kimsenin konuşması, konuşmaya dayanılarak yazılmış eser.

Modern Tiyatro Terimleri: Doğaçlama: Oyuncunun, konuya bağlı fakat metne bağlı kalmadan, içinden geldiği gibi konuşması ve davranması. Epizot: Yunan trajedisinin öğelerini oluşturan diyaloglu bölümlerin her biri. Bu bölümler modern tiyatroda perde adıyla bilinir. Jest: Tiyatro sahnesinde, sanatçıların bütün el, kol, ayak ve beden hareketleri.

Modern Tiyatro Terimleri: Koro: Hayvanların, ağaçların ya da başka varlıkların yerine sembol olarak kullanılan kadınlı erkekli şarkı grubu. Kostüm: Tiyatroda sanatçıların oyuna uygun giydikleri kıyafet. Kurgu: Bir eserin dil, biçim ve içerik olarak farklı ya da aynı cinsten parçalarını bir araya getirme.

Modern Tiyatro Terimleri: Mimik: Bir duygu ve düşüncenin kaş, göz, ağız ve yüz hareketleriyle anlatılması. Perde: Tiyatro eserinin bölümlerinin her birine perde denir. Bu bölümler sahnedeki perdenin açılmasıyla başlayıp kapanmasıyla biter. Reji: Sinema, tiyatro, radyo ve televizyon oyunlarında oyunu yönetme. Rejisör: Tiyatro  ve sinema oyunlarında oyuncuların rollerini dağıtıp oyunu düzenleyen , metni yorum, dekor, müzik gibi ögeler arasında birlik sağlamaya çalışan sanatçı, yönetmen.

Modern Tiyatro Terimleri: Replik: Sahne oyunlarında konuşanların birbirine söyledikleri sözlerden her biri. Rol: Sahne sanatlarında oyuncuların  eser kişilerini sahnede canlandırması. Sahne: 1.Perdelerin içinde kişilerin oyuna girip çıkmasıyla oluşan küçük bölümler. 2 .Eserin oynandığı yer. Suflör: Tiyatroda, kuliste durarak, oyunculara sözlerini fısıltıyla söyleyip hatırlatan yardımcı.