MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

MESLEK Sürekli bir şekilde yapılan insan ve toplumun maddi manevi ihtiyaçlarını karşılayan özellikle ilgi ve kabiliyetlere bağlı olarak öğrenilmiş bir hizmettir.

MESLEK SEÇİMİ Bu gün her meslek kişiden belirli niteliklere sahip olmasını gerektirir. Kişi kendi zeka ve kabiliyetlerine, ilgi ve eğilimlerine en uygun olan meslek alanlarına yönelmelidir.

MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER Kendi istek ve hayalleri Fiziksel özellikleri ve cinsiyet Meslek hakında bilgi düzeyi Benlik kavramı, ilgileri özel yetenekleri ve zekası Akranların etkisi ve düşünceleri Mesleki olgunluk düzeyi MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER Ailenin sosyo-ekonomik durumu Çalışma alışkanlıkları Çevrenin etkisi ve ülkenin ekonomik durumu teknolojik gelişmeler Ailenin beklentisi ve kendisi hakındaki düşünceleri Mesleğin toplumdaki yeri ve getirdiği gelir ve mesleğe olan talep Okul başarısı ve öğretmenlerin düşünceleri

Meslek Tercihinde Dikkat Edilecek Hususlar 1- Kendini Tanıma Yeteneklerini bilme İlgi alanlarını bilme Değerleri ya da kişilik özelliklerini bilme

Yetenek ( ability ) ; yetinin çevre ve eğitimin etkisiyle geliştirilmiş halidir. - Kuzgun ( 2006 ), yeteneği eğitimden yararlanma gücü olarak ele almıştır. - Yetenek gösterebileceğimiz maksimum performansın işaretçisi şeklinde düşünülebilir.

İlgi ( interest ) ; bir etkinlikten hoşlanma, hoşlanmama veya kayıtsız kalma ( fikrim yok, bilmiyorum, tanımıyorum ) anlamına gelmektedir. Crites ( 1999) , Super ile 1962 yılında mesleki ilgileri 4 farklı yönteme göre işevuruk biçimde tanımladıklarını ve değerlendirdiklerini belirtmektedir.

İfade edilen ilgiler ; bir nesne, etkinlik, görev, lise türü, alan, bölüm ya da mesleğe karşı olan ilginin sözel olarak ifade edilmesidir. Görünen-gözlenebilen ilgiler ; bireyin bir meslek ya da etkinlikle ilgili etkin bir katılımı söz konusudur. Yetenek testleriyle ölçülen ilgiler Envanterle ölçülen ilgiler

Değer ; kişisel ya da toplumsal olarak belirli şekillerde davranmakla ilgilidir. Bireyin ne istedikleriyle ya da neyi önemli ya da iyi bulduklarıyla ilgilidir. Super tarafından tanımlanan çeşitli değerler ; yeteneği kullanma, başarı, estetik, alturizm, özerklik, yaratıcılık, ekonomik ödüller, yaşam biçimi, fiziksel etkinlik, saygınlık, risk alma, sosyal etkileşim, değişiklik, çalışma koşulları, otorite, kişisel gelişim,sosyal ilişkiler, kültürel kimlik, fiziksel cesaret, beceri, ekonomik güvence

2- Meslekleri Tanıma 3-Akademik bakımdan güçlü olunan alanı/alanları bilme 4- Gelecekle ilgili planları Netleştirme

5- Dış etkenlerden arınma Aile ile uzlaşma Yakın çevrenin etkisinden kurtulma Toplumsal yargıların üstünde düşünebilme

Meslek Seçerken Sorgulanması Gereken Noktalar Mesleğin niteliği Çalışma ortamı Mesleğe hazırlanma Mesleğe girmek için aranan özellikler Mesleğe giriş ve emekli olma Meslekte ilerleme Mesleğin olumlu ve olumsuz yönleri İş bulma olanakları Kazanç durumu

HOLLAND’IN TEMEL VARSAYIMLARI Bir çok insan,benzerleri dikkate alındığında altı kişilik tipinden birine yerleştirilebilir. Bunlar; Realistik, Araştırmacı, Yaratıcı, Sosyal, Girişimci ve Düzenli tiplerdir. 2. Bu tiplerin karşılığı altı tür çevresel model vardır. 3. İnsanlar sahip oldukları beceri,yetenek, tutum ve değerleri kullanmalarına olanak sağlayan çevreleri ararlar. 4. İnsan davranışını kişilik türü ve çevrenin özellikleri arasındaki etkileşimin sonucu belirler.

MESLEK SEÇİMİ KİŞİLİĞİN İFADESİDİR. Belirli meslekleri yürüten insanlar,belirli özelliklere sahiptirler ve meslek üyeleri bu özelliklerine göre sıralandırılabilirler. Farklı tipler farklı ilgilere ve becerilere sahip insanlardan oluşur. Aynı tipteki insanlar problemlere çözüm yolları ararken aynı özelliklere,ilgilere ve becerilere sahip insanlar bir arada bulunurlar. Bu sınıflandırma sonucu şu kişilik tipleri oluşturulmuştur.

KİŞİLİK TİPLERİ Realistik Tip Araştırmacı Tip Yaratıcı Tip Sosyal Tip Girişimci Tip Düzenli Tip

REALİSTİK TİP-ÇEVRE Topluluk içinde kendini sıkılgan olarak tanımlar. Dobra dobra konuşur,nezaket kurallarından sıkılır. Yaşamı araç-gereçlerle ‘haşır-neşir’ şekilde geçer. Somut şeyleri onarmaktan hoşlanır. Oturaklı ve durağan bir yapıya sahiptir. Parasını dikkatli harcar,insanlarla çok derin ilişki kurmaz ya da insanlarla ilgili etkinliklere çok yakın değildir.

REALİSTİK TİP-ÇEVRE Realistik tip-çevre en çok Araştırmacı tip-çevre ile uyuşumludur. Bunlar elektrikle,mekanikle ilgili şeyleri tamir etmekten,teknik resim ile ilgili ders almaktan ve açık havada çalışmaktan zevk alırlar. Matematik yeteneği en belirgin yeteneğidir. Nesnelerin boşlukta dondurulduğu zaman alabilecekleri şekilleri zihinde canlandırabilirler. Matematik ,geometri ve fen bilimleri dersleri ilgilerini çeker ve bu derslerde başarılıdırlar.

ARAŞTIRMACI TİP-ÇEVRE Herşeyi ayrıntılı biçimde incelemeye alışmıştır. İhtiyatlı bir insandır. Zor karar verir;düşünce yapısı eleştirel,sorgulayıcı ve bağımsızdır. Öğrenme meraklısıdır. İçedönüktür. İç dünyasını incelemeye önem verir. Her işini sistemli yapmak ister;herşeyi ince eleyip sık dokur. En küçük ayrıntılara bile çok dikkat eder. Duygu ve düşüncelerini diğer insanlara açmaktan çok hoşlanmaz.

ARAŞTIRMACI TİP-ÇEVRE Araştırmacı tip-çevre; özellikle fizik, kimya, biyoloji ve matematik gibi bilimlere ilgi duyarlar, bilimsel dergiler okurlar. Sayısal yetenekte başarılıdırlar. Araştırmacı tipler doktorluk,eczacılık,biyologluk gibi mesleklere yönelirler.

YARATICI TİP-ÇEVRE Yaratıcı tip-çevre en çok sosyal tip-çevreye yakındır. İnsanların daha zengin duygular yaşamaları için, daha özgür olmalarını arzu ederler. Müzik,tiyatro,edebiyat,dil ilgili ve yetenekli oldukları alanlardır. Edebiyatçılar,çevirmenler bu kişilik özelliklerine sahiptir.

YARATICI TİP-ÇEVRE Düzensizdir ve düzensizliği ile insanları şaşırtır. Çok duygusaldır,nazik ve ince ruhludur. İdealisttir. İçinden kendisini dizginlemeden davranır; özgürlüğüne düşkündür ve geleneksel davranmayı sevmez. İç dünyasını anlamaya büyük önem verir. Sürekli orijinal olmaya çalışır.

SOSYAL TİP-ÇEVRE Toplum içinde sözü geçer; işbirliğine açıktır; nazik ve ince düşüncelidir. Arkadaş canlısıdır; paylaşımcı, yardımseverdir. İnsanların duygularına,onların mutluluklarına karşı duyarlıdır. İkna edebilir; toplum yaşamında sorumluluğa önem verir,insanlarla olmaktan hoşlanır. İnsanları kırmadan onlara sorumluluklarını hatırlatma becerisi gösterir.

SOSYAL TİP-ÇEVRE Sosyal tip-çevre en çok Girişimci tip-çevreye yakındır. Toplumla insanlarla ilgilenmekten,onları eğitmekten zevk alırlar. Sosyal bilimle ilgilenirler. Sözel yeteneğe sahiptirler. İnsanlara yardımcı olmak için çeşitli yerlerde gönüllü olarak çalışırlar. Bu tip insanlar öğretmen,hukukçu,politikacı, psikologluk gibi meslekleri seçebilmelidirler. Sosyal bilgiler, tarih ,coğrafya gibi dersler ilgilerini çeker.

GİRİŞİMCİ TİP-ÇEVRE Paraya düşkün,gözüpek; hırslı, gözü yükseklerdedir. İnsanlarla tartışıp onları belirli bir konuya sevk etmekten hoşlanır. İnsanlarla birlikte olmaktan hoşlanır;ortamda egemen olmayı sever;enerjiktir. İlgi ve dikkat çekici olmaktan hoşlanır;içinden geldiği gibi davranır. Kendinden emindir ve konuşmayı sever.

GİRİŞİMCİ TİP-ÇEVRE Girişimci tip-çevre en çok Gelenekçi tip-çevreye yakındır. İnsanlarla birlikte olmak isterler ve onların daha iyi koşullarda yaşamaları için çeşitli olanaklar sunmak isterler. Liderlik özelliğine sahiptirler. İnsanlarla etkileyici biçimde konuşabilirler. Avukatlar, satıcılar, yöneticiler, işletmeciler, radyo televizyon sunuculara bu tiplere uygun özellikleri sergilerler. Ticaret ve ikna ilgileri yüksektir. Matematikten de hoşlanırlar. Düzenli olmayı severler.

DÜZENLİ TİP-ÇEVRE Toplumda alışagelmiş davranış biçimlerine uygun yaşamayı severler. Kurallara çok düşkündürler; boşa zaman harcamak istemez,esnek değildir. Gerçek duygularını anlatmaz ya da istediğini tam olarak söylemekten çekinir. Eşyaları düzenli tutmayı sever;ısrarlı ve sebatkardır. Sakin durgun bir yaratılışı vardır. Hayal gücü dardır.

DÜZENLİ TİP-ÇEVRE Düzenli tip-çevre en çok Girişimci tip-çevreye benzer. Düzenli tipler; büro işlerinden ve son derece düzenli olmaktan hoşlanırlar. Bu kişiler dört işleme dayalı hesaplamalarda başarılıdırlar. Düzenli tipler; muhasebecilik,maliyecilik ve sekreterlik gibi mesleklerden hoşlanırlar.

Kaynakça ; Özyürek, R. (2011). Kariyer psikolojik danışmanlığı kuram ve uygulamaları. Erkan, S. (2006). Örnek grup rehberliği etkinlikleri Koç , B. (2006). İlgi ölçümlerinin madde sayısının azaltılması ve yaş ranjının genişletilmesine yönelik bir geçerlik-güvenirlik çalışması. Kuzgun, Y. (2009). Meslek gelişimi ve danışmanlığı Yeşilyaprak, B. (1998). Eğitsel ve mesleki rehberlik.