CÜMLENİN YAPISI

SIRALI CÜMLELER Bağımsız cümlelerin, aralarındaki anlam ilgisinden dolayı virgülle veya noktalı virgülle birbiri ardına sıralanmasıyla oluşan cümleler topluluğudur. En az iki cümleden oluşur. Sarı çiçeğin saçları yolunmuş, kana bulanmıştı. Bu, asırlardan beri böyle olagelmişti, asırlarca da böyle sürüp gidecekti.

UyarI: Sıralı cümlelerin bütün öğeleri ayrı olabildiği gibi bazıları ortak da olabilir. Mart kapıdan baktırır; kazma kürek yaktırır.( Özne ortak) Merdivenleri kardeşin yıkasın, sen de sil.( Nesne ortak)

Sıralı cümleler ikiye ayrılır: 1-) Bağımlı Sıralı Cümle: Öğe ortaklığı olan cümledir. Farklı yüklemlerin özne, nesne, tümleç gibi ortak öğeleri vardır. (Ben) Dün akşama kadar çalıştım, çok yoruldum. (Özne ortak) Her zaman planlı çalışır, başarılı olurdu. ( Zarf Tümleci ortak öge)

2-)Bağımsız Sıralı Cümle: Öğe ortaklığı olmayan sıralı cümledir 2-)Bağımsız Sıralı Cümle: Öğe ortaklığı olmayan sıralı cümledir. Cümleler arasında anlam ilgisi olduğu hâlde hiçbir öğesi ortak olmayan cümlelerdir. Biri yer, biri bakar. Sınıf temiz, öğrenciler temiz, gökyüzü temizdi.

BağlI CümleleR Aralarındaki ilgiden dolayı birbirlerine bir bağlaçla bağlanan cümlelerdir. Bağlaçlar cümle öğesi değildir. Bağlı cümle ikiye ayrılır:

“ki” li Bağlı Cümleler: Farsça "ki" bağlacıyla birbirine bağlanan bağımsız cümlelerden oluşur. Yardımcı cümle ana cümleyi genellikle nesne ve zarf göreviyle tamamlar. Ana cümle başta, yardımcı cümle sonra bulunur. Bu sıralanış, Türkçe cümle yapısına aykırıdır. “Gönlüm isterdi ki mazini dirilten sanat”

Yardımcı cümlenin başta, ana cümlenin sonda kullanıldığı cümleler de vardır. Burada da yardımcı cümle zarf görevindedir. Kırk elli adım uzaklaşmıştı ki iki iri kanadın havada çarpışmasından çıkan boğuk bir gürültü işitti.

not "ki" edatının şüphe kattığı cümleler bağlı cümle değildir. Renk mi ki üzerimde akaduran bu nehir?

Diğer Bağlaçlarla Kurulan Cümleler: "ve, veya, ya da, da, fakat, ama, lâkin, hâlbuki, ne.....ne, meğer..." bağlaçlarıyla birbirine bağlanan bağımsız cümleler topluluğudur. Hava bulutlu ve durduğumuz tepe rüzgârlı idi. Çocukluk günlerini hatırladı ve gözlerinde iki damla yaş belirdi. Okumayı bilmiyor veya numara yapıyor.