TC.ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ 19 FİİLİMSİLER SAKİNE YILDIZ 1090310328

FİİLİMSİLER http://sunuindir.blogspot.com

Fiil anlamı taşıyan ancak fiillerin özelliklerini tam olarak yansıtmayan ve cümlede isim soylu kelimeler üstlenen kelimelere fiilimsi denir.

Bilindiği gibi Türkçe’de –(i)msi eki benzeyen anlamına gelir. Buna göre fiilimside fiile benzeyen demektir. Fiiller iş, oluş, hareket bildirir. Mastar eklerini alır Fiilimsiler iş, oluş, hareket bildirmez mastar eki almazlar

Fiilimsiler üç gruba ayrılır 1. isim fiiller 2. sıfat fiiller (ortaç) 3. zarf fiiller

İSİM FİİLLER (AD-EYLEMLER) Filin adı demektir. Fiil soylu sözcüklerin sonuna –mak –mek –ış –iş –uş –üş –ma –me ekleri getirilerek yapılır. Örnek: Bir gülüşün ömre bedel Yaşamak ölmekten zor İçimde maziden kalma duygular var

İSİM FİİLER (devamı) İsim fiil ekiyle türetilen bazı sözcükler isim fiil özelliğini yitirirler. Kalıcı bir nesne veya isim olabilirler Artık bunlar isim fiil olmazlar Örnek: Kaymak, çakmak, dondurma, bağış, geviş

İSİM FİİLER (devamı) Fiilden fiil yapım eki olan –iş ile isim fiil eki olan –iş’i karıştırmamak gerekir. Anlamsal olarak fiilden fiil yapım eki bir işi karşılıklı yada birlikte anlamı verir. Fakat fiilimsi eki bu anlamı vermez. Örnek Gülüşün çok güzel (isim fiil eki) Onu öyle görünce gülüştüler (fiilden fiil yapım eki)

İSİM FİİLLER (devamı) Olumsuzluk eki olan –ma –me ile isim fiil eki olan –ma –me karıştırılmamalıdır. örnek: Artık sevmeyeceğim (olumsuzluk eki) İnsanın mesleğini sevmesi gerekir.

İSİM FİİLER (devamı) -iş ekini alan bazı kelimeler isim fiil, isim ve fiil görevinde kullanılabilir. Örnek: Yurda giriş işlemleri başladı (isim fiil) Binanın girişi çok berbattı. (isim) Hiç çekinmeden rakiplerine girişti. (fiil)

SIFAT FİİL EKLERİ (ORTAÇLAR) Fiilin sıfat dönüştürülmüş şeklidir. Fiil kök veya gövdelerine; -an –en –ası –esi –mez –maz –ar –er –dık –dik –duk -dük –ecek –acak –mış –miş ekleri getirilerek yapılır. Sıfat fiil ekleri genellikle sıfat tamlaması yapar.

SIFAT FİİLLER (devamı) Örnek: Her seven sevilenin boy aynasıdır. O öpülesi eller beni büyüttü. Dönülmez akşamın ufkundayız. Senin bu yaptığın olur iş değil. Tanıdık bir yüz çıkmadı karşımıza. Bense penceremde gelmeyecek saatleri beklerim. Mayın tarlasına düşmüş bir deliyim.

SIFAT FİİLLER (devamı) Zaman ekleriyle sıfat fiil ekleri karıştırılmamalıdır. Örnek: Hiç oturacak zamanım yok. (sıfat tamlaması olmuş bu yüzden sıfat fiil) Oğlum okuyacak ve büyük adam olacak.(fiili yüklem yapmış.zaman bildirir)

SIFAT FİİLER (devamı) Sıfat fiil ekini alan fiiller, bazen isim göreviyle kullanılırlar Örnek: Bayrama katılan öğrencilere izin verildi.(sıfat fiil) Bayrama katılanlara izin verildi.(isim) Sıfat fiiller çekim eki alarak isimleşirler.

SIFAT FİİLLER (devamı) Sıfat fiil ekleriyle çekim ekleri karıştırılmamalıdır. Örnek: Görünmez kaza (sıfat fiil) Buradan bizim ev görünmez (fiil)

ZARF FİİLLER (BAĞ FİİL-ULAÇ) Fillerin durumunu, zamanını, şeklini bildiren fiilimsilerdir. Fiil kök ve gövdelerinin üzerine –ınca –dıkca –dığında –ken –r –mez –alı –erek –madan –meksizin -ıp ekleri getirilerek yapılır. zarf fiil ekleri temel cümlenin zarf tümleci olur.

ZARF FİİLER (devamı) Ben gidince hüzünler bırakırım Gözlerim gözlerine değince felaketim olur ağlardım. Öldüğünde çok gençti. Ah vah etmenin zamanı geçeli çok oldu. Gülerek yanıma geldi. Sizin durmaksızın çalışmanız lazım. Gidipte gelmemek gelipte görmemek var.

ZARF FİİLLER (devamı) Zarf fiiller çoğunlukla bağlama göreviyle kullanılır. Örnek: Koşa koşa geldi. Zarf fiiller çekim eki almaz.

NOT1: Bir fiilde ne kadar zarf fiil varsa o kadar yan cümle olur. NOT2: Bir cümlede fiilimsi varsa o cümle girişik birleşik cümledir. NOT3: bir cümlede ki fiilimsi sayısıyla temel cümlenin yükleminin toplamı o cümledeki yargı sayısını verir.

SORULAR

ÖRNEK SORU: Fiil kök ya da gövdelerinden türeyen, tamlayıcı cümlecik kuran, çekimi olmayan kelime çeşitlerinin ortak adı nedir? (1985 FL) a) İsim-fiil b) Sıfat-fiil c) Bağ-fiil d)Fiilimsi

ÖRNEK SORU: “Okul eğitimi dışında kalan gençlerin de eğitilmeleri gerekir.” Cümlesinde “kalan” kelimesinin çeşidi nedir? (1986-FL) a) İsim-fiil b) Bağ-fiil c) Sıfat-fiil d) Yardımcı fiil

ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil yoktur ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil yoktur? (1996 FL/AÖL) a)        Günlerce düşünüp çalışarak bir program yaptık. b)        Yapılacak işleri öncelik sırasına göre dizdik. c)        Bulunduğumuz çevreyi ayrıntılarıyla tanıdık. d)        Bu arada bizi üzen olaylar oldu.

ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi vardır ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi vardır? (1996 FL/AÖL) A)      Yolda pek çok tanıdık kimseyle karşılaştık. B)       Biraz konuştuk, sonra ayrıldık. C)       Onu uzaktan gördük, ama yetişemedik. D) Okuldan çıktık, hemen eve geldik.