MADDE BAĞIMLILIĞI Nihat HASPOLAT Psk. Danş. ve Rehb. Öğretmen Kırşehir Anadolu İmamhatip Lisesi

BAĞIMLILIK YAPICI MADDE NEDİR? Bağımlılık yapıcı maddeler, beyin işlevlerini ve tüm bedensel yapıları etkileyerek zamanla organ sistemlerinde kalıcı değişikliklere yol açan, ruhsal ve davranışsal sorunlar oluşturan, yaşam için gerekli olmayan, kısa ve sahte bir iyilik hali veren maddelerdir.

MADDE BAĞIMLILIĞI NEDİR? Sahte iyilik hali veren bir maddenin belirgin bir etkiyi elde etmek için alınması sürecinde ortaya çıkan bedensel, ruhsal ya da sosyal sorunlara rağmen madde alınımının devam etmesi ve madde alma isteğinin durdurulamaması durumudur. Bireyle nesne arasında bir ilişki vardır. Eğer bu ilişki bireyin özerkliğini, özgüllüğünü, özgürlüğünü, ortadan kaldırıyor; böylece onun davranış dağarcığında var olmayan yeni tutum ve davranışlara yol açıyor, öz denetimini zayıflatıyorsa bu bir bağımlılık ilişkisidir.

SAHTE İYİ OLUŞ HALİ Bağımlılık yapan maddelerin Beyin Ödülleme Sistemi üzerindeki etkisidir. Öznel bir hoşnutluk söz konusudur. Her birey için farklı bir şiddeti vardır. Etkisi zamanla sınırlı ve geçicidir. Beyin ödülleme sisteminin doğal yolla uyarılması doğal hoşnutluk yaratmaktadır.

MADDE KULLANMAYA BAŞLAMA NEDENLERİ Özenti Arkadaş etkisi ve arkadaş baskısı Merak Kişiligimizle ilgili yanlış düşünce ve inanışlar Hayır diyememe Sorunlarını çözeceğine ilişkin yanlış düşünce ve inanışlır Ailevi sorunlar , arkadaş sorunları, okul başarısızlığı ve bunlardan kaçma, Kendini kanıtlamanın sahte yolu büyüdüğünü gösteriye çalışma

BAĞIMLILIK KRİTERLERİ (DSM-IV) (1) Maddeyi almak için çok güçlü bir istek olması Maddeyi alma davranışını denetlemede güçlük (alınan madde miktarını ayarlayamama, kullanım süresini ayarlayamama, başarısız bırakma girişimleri) Kullanılan madde azaltıldığında ya da bırakıldığında o maddeye özgü tipik bırakma belirtilerinin ortaya çıkması (yoksunluk belirtileri) Toplumsal ya da kişilerarası sorunlar yaşama İşte, okulda, evde sorumluluk alamama

BAĞIMLILIK KRİTERLERİ (DSM-IV) (2) Madde ile ilgili iyilik halini elde etmek için (rahatlama, keyif, sarhoşluk) gittikçe artan miktarlarda maddeye gereksinim duyma(tolerans gelişimi) Maddeyi elde etmek, kullanmak ve etkilerinden kurtulmak için harcanan zaman ve çabanın diğer uğraşlara yer vermeyecek şekilde giderek artması. Madde kullanımı nedeniyle ruhsal, fiziksel ya da sosyal zararlar ortaya çıkmasına rağmen madde kullanımının sürdürülmesi. Toplumsal, mesleki etkinliklerde bozulma

YOKSUNLUK(KRİZ) TOLERANS Madde kullanımı sonrasında, madde kullanımı bırakıldığında ortaya çıkan fiziksel ve ruhsal sorunların yaşanması durumudur. Paranoyak davranışlar, dayanılmaz eklem ve kas ağrıları gibi… TOLERANS Kullanılan maddenin miktarının giderek arttırılmasıdır.

MADDE KULLANANLAR NASIL TANINIR? Arkadaş çevresi değişir. Ruhsal durumunda ani değişiklikler meydana gelir. Algı zayıflaması görülür. Okul başarısı ve okula devamı azalır. Uyku düzensizliği başlar. Aileden ve evden uzaklaşması Aşırı para harcaması Dış görüntüsünün ve temizliğinin bozulması

MADDE KULLANANLAR NASIL TANINIR? Sık sıkbanyo ve tuvalete gitmek Kronik baş ağrısı Mide karın ağrıları Ciltte leke, enjeksiyon izi, yara Sinirlilik Zihinsel yetilerin azalması Konuşmalarda güçlük, dalgınlık, halsizlik Beslenme bozukluğu, gözlerde kanlanma

BAĞIMLILIK SÜRECİNİN ÖZELLİKLERİ Az miktarda, keyif amacı ile alınan madde giderek kişi için önem kazanır. Sosyal ilişkiler artık maddeyi alabilecek şekilde ayarlanır. Gittikçe maddeyi elde etmek ve kullanmak için daha fazla zaman harcanır. Bu durum kişinin çevresi ile olan ilişkisini ve iletişimini bozar.

Madde arama davranışının yoğunluğu artar Kullanım süreci içinde zamanla tolerans gelişir. Kişi sürekli olarak aynı maddeyi kullanmaya yönelir. Kişi belirtileri yatıştırmak için tekrar madde alma zorunda kalır ve bir kısır döngü içine düşer. Madde kullanan kişinin maddeyi azaltma ya da bırakma girişimleri başarısızlıkla sonuçlanır. Kişi maddeyi bırakıp tekrar başlarsa bağımlılık süreci kaldığı yerden devam eder. Kişide, kullandığı maddeyi alamadığı, azalttığı veya kullanmadığı zaman yoksunluk belirtileri ortaya çıkar.

Bağımlılık nasıl gelişir? “Belki kullanabilirim” “ Korku ve merak” “Bir kereden bir şey olmaz” “Bıraktım, bir daha başlamam” “Bir daha asla” “Artık bırakacağım” “Bırakmak zorundayım” “Ben bağımlı olmam” “İstersem bırakırım” “Bu meret bırakılmaz ki!”

HÜCRE YAŞAM LİSTESİ su YABANCI MADDE su tuz tuz ?! mineral min ?! 14

Maddelerden kendimizi korumamız için iki altın prensip

1.Prensip “doktor” “İLAÇ KULLANMA PRENSİBİ” Soru: İlacı kim verir? Cevap: Doktor.

2.Prensip “sİgara kullanmama” Bağımlılık yapan maddelerin büyük bir çoğunluğu; “TÜTÜN İÇİNE KARIŞTIRILARAK” insanlara sunulur.

BAĞIMLILIĞIN SONUÇLARI Fiziksel sonuçlar: Vücudun çeşitli organlarında meydana gelen hastalık, hasar ve zararlardır. Bağımlılık oluştuğunda bu sonuçlar kaçınılmazdır. Bu sorunların oluşumunda yaş önemli bir faktör değildir. Hangi madde kullanılmış olursa olsun tüm organlar bu durumdan etkilenecek ve çok çeşitli hasarlar ve hastalıklar ortaya çıkacaktır.

Ruhsal sonuçlar: Öncelikle bireyin kendine, gerçeklere ve dış dünyaya uyumunda sorunlar ortaya çıkar. Bunlar; Sıkıntı,bunaltı, Yaşama isteğinde azalma, Uygunsuz öfke ve saldırganlık, Davranışlarda dengesizlik, Toplumdan kendini soyutlama, Yalan söyleme, çalma, suç işleme gibi olumsuz davranışlar sergileme, Dengesiz duygusallık ve İleri boyutlarda ruhsal hastalıklar ortaya çıkabilir.

Toplumsal-sosyal sonuçlar: - Kullanım sürecinde önceleri yavaş yavaş toplumdan soyutlanma başlar. - Çevresel ilişkiler maddenin kullanıldığı ortamla sınırlı kalmaya başlar. - Diğer arkadaş ilişkileri, toplumsal etkinlikler gitgide azalır. - Gelişen olumsuz davranışlar da kişinin toplumdan dışlanmasına katkıda bulunur. - Maddeyi elde etmek,belirtilerini ve yoksunluk belirtilerini gizlemek için yapılan uğraşlar kişinin toplumsal uğraşlarını kısıtlar.

Toplumsal-sosyal sonuçlar: -Okul iş gibi sorumluluklar geri plana itilir. -Sağlık sorunları oluşur ve sonuçta üretkenlik kaybolur. -Ayrıca gelişen tüm bu olumsuzluklar kişinin destek sistemlerini de yetersiz hale getirir(aile ilişkileri kopar, arkadaşlar uzaklaşır, ekonomik yetersizlik ve iş kayıpları kişinin yaşamını sürdürmesinde zorluklara yol açar.

TEŞEKKÜRLER 