UYKU BOZUKLUKLARI SINIFLAMASI Dr. Oya İTİL DEÜTF Göğüs Hastalıkları AD İZMİR

Uyku, organizmanın çevreyle iletişiminin , çeşitli uyaranlarla geri döndürülebilir biçimde, geçici, kısmi ve periyodik olarak kesilmesidir.

International Classification of Sleep Disorders (ICSD- 2) 1.İnsomniler 2. Uykuya Bağlı Solunum Hastalıkları 3. Solunumsal hastalıklara bağlı olmayan hipersomniler 4. Uykunun Sirkadiyen Ritm Bozuklukları 5. Parasomniler 6. Uykuya bağlı hareket bozuklukları 7. İzole semptomlar,görünüş olarak normal varyantlar ve çözümlenemeyen konular 8. Diğer uyku hastalıkları

İNSOMNİ Uyku için yeterli zaman ve fırsat olmasına rağmen , uykuya başlamada, süresinde ve bütünlüğünde tekrarlayıcı güçlükler yaşanması ve bunların gündüz işlevlerinde bozulmaya yol açması olarak tanımlanmıştır.

Solunumsal Bozukluklara Bağlı Olmayan Hipersomni Narkolepsi Tıbbi duruma bağlı sınıflandırılmamış Tekrarlayıcı hipersomni Uyku süresi uzun idyopatik hipersomni Uyku süresi uzun olmayan idyopatik hipersomni Davranışsal nedenli yetersiz uyku sendromu Tıbbi duruma bağlı hipersomni İlaç veya madde kullanımına bağlı hipersomni Sınıflandırılmamış ( organik olmayan ) hipersomni Fizyolojik ( organik ) ,sınıflandırılmamış hipersomni

Uykunun Sirkadiyen Ritm Bozuklukları Gecikmiş uyku fazı tipi Erken/ öne çekilmiş uyku fazı tipi Düzensiz uyku-uyanıklık tipi Tıbbi duruma bağlı Jet Lag tipi Vardiya tipi Diğer ( sınıflandırılmamış ) Madde veya ilaca bağlı

Parasomniler Uyanma Bozuklukları ( NREM uykusundan ) Konfüzyonel uyanmalar Uykuda yürüme Uyku terörü Genellikle REM Uykusu İle İlişkili Parasomniler REM Uykusu Davranış Bozukluğu Tekrarlayıcı İzole Uyku Paralizisi Kabus Bozukluğu

Diğer Parasomniler Uykuyla ilişkili disosiyatif bozukluklar Uyku enürezisi Uykuyla ilişkili inlemeler Uykuyla ilişkili halusinasyonlar Uykuyla ilişkili yeme bozukluğu Parasomni, sınıflandırılmamış İlaç veya maddeye bağlı parasomni Tıbbi duruma bağlı parasomni

Uykuya bağlı hareket bozuklukları Huzursuz Bacaklar Sendromu Periyodik ekstremite hareketleri Uykuyla İlişkili Bacak Krampları Uykuyla İlişkili Bruksizm Uykuyla İlişkili Ritmik Hareket Bozukluğu Uykuyla İlişkili Hareket Bozukluğu, sınıflandırılmamış İlaç veya Maddeye Bağlı Tıbbi Duruma Bağlı

İzole Semptomlar,Normal Varyantlar Uzun uyuyanlar Kısa Uyuyanlar Horlama Uykuda Konuşma Hipnik Jerkler Bebekliğin selim uyku myoklonusu Hipnagojik Ayak Tremoru ve Uykuda Alternan Bacak Kası Aktivasyonu Uyku başlangıcında myoklonus Fragmente myoklonus

Diğer Uyku Bozuklukları Diğer fizyolojik uyku bozuklukları Madde kullanımına veya bilinen bir fizyolojik duruma bağlı olmayan diğer uyku bozuklukları Çevresel uyku bozuklukları

Uykuya Bağlı Solunum Hastalıkları A.Santral uyku apne sendromu: 1. Primer santral uyku apne sendromu 2. Tıbbi sorunlara bağlı diğer santral uyku apneler; a. Cheyne Stokes Solunumu b. Yüksekliğe bağlı periyodik solunum c. Bir medikal soruna bağlı santral uyku apne (a ve b dışı)

3. İlaç ve madde bağımlılığına bağlı santral uyku apne sendromu 4. İlaç ve madde bağımlılığına bağlı diğer uykuya bağlı solunum hastalıkları 5. İnfant primer uyku apnesi

B.Obstrüktif Uyku Apne Sendromu: 1. Erişkin obstrüktif uyku apne sendromu 2. Çocukluk obstrüktif uyku apne sendromu

Uykuya Bağlı Hipoventilasyon ve Hipoksemik Sendromlar 1. Uykuya bağlı idyopatik non-obstrüktif hipoventilasyon 2. Konjenital santral alveoler hipoventilasyon sendromu 3. Tıbbi durumların neden olduğu uykuya bağlı hipoventilasyon / hipoksemi

4. Akciğer parankim ve vasküler patolojilerin neden olduğu uykuya bağlı hipoventilasyon / hipoksemi 5. Alt solunum yolları obstrüksiyonunun neden olduğu uykuya bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi 6. Nöromuskuler ve göğüs duvarı rahatsızlığının neden olduğu uykuya bağlı hipoventilasyon /hipoksemi

UYKUYA BAĞLI SOLUNUM HASTALIKLARI Uyku sırasında solunumda patolojik olarak değerlendirilebilecek düzeydeki değişikliklere bağlı olarak gelişen ; bu hastalarda morbidite ve mortalitenin artmasına yol açan klinik tablolar.

Uykuya Bağlı Solunum Hastalıkları A.Santral uyku apne sendromu: 1. Primer santral uyku apne sendromu 2. Tıbbi sorunlara bağlı diğer santral uyku apneler; a. Cheyne Stokes Solunumu b. Yüksekliğe bağlı periyodik solunum c. Bir medikal soruna bağlı santral uyku apne (a ve b dışı)

AHI > 5 ve apne-hipopnelerin % 50’den fazlasının santral tipte olduğu , sık tekrarlayan arousal veya uyku bölünmeleri nedeniyle günboyu uyku hali ile karakterize bir klinik tablodur .

Hiperkapnik SUAS Hem gece hem de gündüz hiperkapnisi Solunumun kontrolü veya mekaniğinde (solunum kaslarında) kronik bir patoloji vardır. Bu tip SUAS yeni sınıflama ile ‘‘Hipoventilasyon Sendromları’’ içinde ele alınmıştır.

Non – hiperkapnik tip SUAS Gündüz hiperkapnisi olmaz. Solunum kontrolünde bir düzensizlik vardır. Solunumun kemoreflekslerinde veya solunum merkezinin refleks inhibisyonundaki dengesizlik bu duruma neden olabilir.

Cheyne-Stokes Solunumu Konjestif kalp yetmezliği Beyin lezyonları Renal yetmezlik Yüksek irtifa İdiopatik santral uyku apnesi

Cheyne-Stokes solunumu , santral uyku apne ile birlikte bir solunum hastalığı olarak % 30-80 oranında ilerlemiş konjestif kalp yetmezlikli olgularda görülür.

Polisomnografik olarak; tidal volumun kreşendo-dekroşendo tarzında değişim episodları ile birlikte santral apne ve hipopnelerin varlığı ile karakterizedir.

Sol kalp yetmezliği ile birlikte CSS olan kişilerin bu tür solunum problemi olmayan sol kalp yetmezlikli hastalara göre daha az yaşadıkları bildirilmiştir .

CSS özellikle serebrovasküler bozukluklarda ve böbrek yetmezliklerinde de karşımıza çıkabilir. CSS tipik olarak non – REM uykuda gözlenir

Periyodik Solunum “Dağ hastalığı” 7600 metre yükseklikten sonra birçok kişide gözlenir .

Santral tipte apnelerin ardından hiperpneik solunum gözlenir Santral tipte apnelerin ardından hiperpneik solunum gözlenir. Bu tip siklusların süresi genellikle 12 sn – 34 sn aralığında seyreder.

Diğer medikal durumlara bağlı Santral Uyku Apnesi

Nörolojik Bozukluklar Sensory komponent bozukluğu Konjenital santral alveoler hipoventilasyon Familial disotonomi (Riley – Day sendromu ) Shy – Drager Sendromu Servikal kordatomi

Birleştirici ve yönetici nöron defektleri Akkiz santral alveoler hipoventilasyon Ansefalit Diğer Bazı metabolik hastalıklar : Kronik azotemi , hipotiroidizm , akromegali Frenik sinir ve diyafragmayı tutan hastalıklar

İlaç ve Maddeye Bağlı Santral Uyku Apnesi Sıklıkla uzun süre uyuşturucu kullananlarda gözlenir. Kullanılan madde ventral medüllanın reseptörlerine etkiyerek solunum depresyonu yapar.

İdiyopatik (Primer) Santral Uyku Apnesi Uyku bozuklukları merkezlerine başvuran olguların % 4-10’u Uyku ve uyanıklıkta CO2’e karşı artmış periferik ve santral yanıtın eşlik ettiği hiperventilasyon eğilimi Yaş ortalamaları daha yüksek

Non – hiperkapnik tipte olup solunum yetmezliği problemleri yoktur. Yakınmaları kısmen obstrüktif uyku apneli hastaların yakınmalarına benzer.

Saf idyopatik santral apneli hastaların gündüz uykululuk hali obstrüktif uyku apnelilere göre daha azdır.

Santral apneli hastaların daha sıklıkla rastlanılan şikayetleri ‘uykusuzluk’ ‘ uykudan yorgun kalkma’ ve ‘geceleri sık uyanma’ dır. Uyanmaların bir kısmı nefes darlığı veya hava açlığı şeklinde tarif edilir. Bu tip hastaların kiloları genellikle normaldir (obstrüktif uyku apnelilerden farkı).

SANTRAL UYKU APNE SENDROMU Santral Uyku Apne Sendromu tanısı için 1999 da yayınlanan AASM kriterleri : (A+B+C) A. Aşağıdakilerden en az birisi bulunmalıdır (başka etkene bağlanamıyorsa) 1. Gündüz aşırı uyku hali 2. Gece sık arousal veya uyanma B. Polisomnografide saptanan santral apne hipopne indeksi > 5 C. Uyanıklık pCO2 < 45 mmHg

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu Uyku sırasında tekrarlayan üst solunum yolu ( ÜSY ) obstrüksiyonları episodları ve sıklıkla kan oksijen satürasyonunda azalma ile karakterize bir sendromdur.

KLİNİK SEMPTOMLAR Horlama Tanıklı apne Gündüz aşırı uyku eğilimi

Genel faktörler Yaş Cinsiyet Obesite Horlama İlaçlar Genetik

POLİSOMNOGRAFİ

TANI AASM’nin raporuna göre, OUAS tanısı için A veya B kriterleri olan bir olguda C kriterinin bulunması şarttır ( Aveya B+C ) A. Başka sebeplerle açıklanamayan gündüz aşırı uyku hali B. Başka sebeplerle açıklanamayan aşağıdaki yakınmalardan iki veya daha fazlasının varlığı

Uykuda solunum durması veya tıkanma Uykudan sık uyanma Dinlendirmeyen uyku Gündüz yorgunluğu Konsantrasyon güçlüğü C. Uyku saati başına beş veya daha fazla obstrüktif solunum olayının varlığı.

International Classification of Sleep Disorders (ICSD- 2) Uykuya Bağlı Hipoventilasyon ve Hipoksemik Sendromlar 1. Uykuya bağlı idyopatik non-obstrüktif hipoventilasyon 2. Konjenital santral alveoler hipoventilasyon sendromu 3. Tıbbi durumların neden olduğu uykuya bağlı hipoventilasyon / hipoksemi

4. Akciğer parankim ve vasküler patolojilerin neden olduğu uykuya bağlı hipoventilasyon / hipoksemi 5. Alt solunum yolları obstrüksiyonunun neden olduğu uykuya bağlı hipoventilasyon/ hipoksemi 6. Nöromuskuler ve göğüs duvarı rahatsızlığının neden olduğu uykuya bağlı hipoventilasyon /hipoksemi

Uyku ile ilişkili hipoventilasyon Uykuda PaCO2 > 45 mm Hg veya uyanıklık PaCO2 düzeyleriyle orantısız bir artış Uyku ile ilişkili hipoksemi Uykuda SaO2 < % 90 ( > 5 dk ), en az % 85 veya SaO2 < % 90 ( > total uyku süresinin % 30’u ) Casey KR, et al. Chest 2007; 131:1936-48

UYKU İLE İLİŞKİLİ NONOBSTRÜKTİF ALVEOLER HİPOVENTİLASYON, İDYOPATİK Nörolojik bir hastalık, solunum kas güçsüzlüğü veya mekanik ventilatuvar defektler olmadan kronik hiperkapni ve hipoksemi ile karakterli nedeni bilinmeyen bir bozukluktur.

Metabolik ( veya otomatik ) solunumsal kontrol sisteminde yetmezlik sonucu oluşur. Sonuçta santral solunum güdüsü azalır.

Klinik Özellikler 20-50 yaş arası erkeklerde sık Nadiren familyal olgular bildirilmiştir. Olguların çoğunda semptomların başlangıcı sinsi Tipik olarak hastalarda solunumsal semptomlar yoktur. Dispne nadir

KONJENİTAL SANTRAL ALVEOLER HİPOVENTİLASYON SENDROMU Nadir Özellikle uykuda solunumun otonomik regülasyonunda bozukluk 1970 Mellins Ondine’s curse Dünyada birkaç yüz olgu 10.000-200.000 canlı doğumda 1

2003 Amiel PHOX2B gen mutasyonları Multipl alleller Otozomal dominant

Tıbbi durumların neden olduğu uykuya bağlı Hipoventilasyon / Hipoksemi Burada çeşitli tıbbi sorunlar,anestezi alınması,ilaç kullanımı gibi faktörler solunumu olayını yavaşlatır. Hipoksemik- hiperkapnik durum oluşur.

Akciğer parankim ve vasküler patolojilerin neden olduğu UB Hipoventilasyon / Hipoksemi Kistik fibrozis İnterstisiyel pnömoniler Hipersensitivite pnömonitisi Pulmoner HT ( primer veya sekonder) Hemoglobinopatiler ( Orak hücreli anemi gibi )

Nörömuskuler ve Göğüs Duvarı rahatsızlığının neden olduğu UB Hipoventilasyon / Hipoksemi

Göğüs Duvarının Yapısal Bozuklukları Obezite-hipoventilasyon sendromu Kifoskolyoz Fibrotoraks Torakoplasti sonrası Ankilozan spondilit

NÖROMUSKULER BOZUKLUKLAR Spinal kord hasarı Toksik veya metabolik myopatiler Post-polio sendromu Charcot-Marie-Tooth Sendromu Myastenia Gravis A. Lateral Sklerozis Eaton-Lambert Sendromu Diyafram paralizisi

OBEZİTE-HİPOVENTİLASYON SENDROMU ( OHS ) ( Pickwick Sendromu ) Burwell ve arkadaşları ( 1956 ) Obezite , hipersomnolans, dispne , hiperkapnik solunum yetmezliği ve sağ kalp yüklenmesi belirtileri olan klinik tabloyu tanımlamak amacıyla Pickwick Sendromu ifadesini kullanmışlardır.

TANIM OHS, morbid obez , diurnal hipoventilasyonu ( gündüz hiperkapni , gece hiperkapnide 10 mmHg’lık artış ) , dispnesi ve hipersomnolansı olan hastaları tanımlamaktadır.

Tabloya , siyanoz ve pletorik görünüme neden olan hipoksemi , sağ kalp yetmezliği ve periferik ödeme neden olan pulmoner hipertansiyon sıklıkla eşlik etmektedir.

Alt Solunum Yolları Obstrüksiyonunun neden olduğu uykuya bağlı Hipoventilasyon / Hipoksemi

OVERLAP SENDROM ( OVS ) Solunum sistemi hastalıklarının (astım , kistik fibrozis , interstisyel pulmoner fibrosis ) OUAS’la birlikteliğini ifade eden , ancak daha çok Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı ( KOAH ) + OUAS birlikteliği olarak bilinen ve kliniği hızlı progresyon gösteren hastalık tablosudur.

Uyku Hipoventilasyon Sendromu ( UHS ) UHS tanısı için aşağıdaki kriterlerin hepsi bulunmalıdır: A+B A: Aşağıdakilerden en az birinin bulunması: Kor pulmonale Pulmoner hipertansiyon Başka bir nedenle açıklanamayan gündüz aşırı uykuya eğilim Eritrositozis Uyanıklıkta hiperkapni (PaCO2 > 45 mmHg)

B: Tüm gece boyunca alınmış PSG kayıtlarında aşağıdakilerden en az birinin bulunması: Uyku sırasında, PaCO2’de, uyanıklık değerlerine göre en az 10 mmHg yükselme. Uyku sırasında apne-hipopnelerle açıklanamayan oksijen desatürasyonu

Uykuya Bağlı Diğer Solunumsal Hastalıklar Uyku apne / Uykuya bağlı solunumsal Hastalıklar(Sınıflandırılamayanlar)

TEŞEKKÜRLER