Mustafa Akgül Bilkent Ü./INETD akgul.web.tr/yazilar/, akgul.bilkent.edu.tr blog.akgul.web.tr İnternet, Bilgi Toplumu ve Toplumsal Paylaşım

15/05/2007 Bursa Uludag Bilişim Toplulugu 2 Özet İnterneti Nasıl Algılamalı ? Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumu Sosyal Ağlar Toplumsal Paylaşım Katılım, Demokrasi ve İnternet İndeksler ve Türkiye

İnternet’in tarihçesi ’larda hayal edildi lab’te başladı 1983 saha deneyleri (NSF, Junet, Janet) 1990’lar wais, Gopher, web 1993 Mosaic, NCSA 1995 Java, ticarileşme 2000 dot.com balonu,... internet2,. web2

İnternet Nedir ? Bilim adamları için başladı E-kütüphane olarak öne çıktı Etkileşim, zaman ve mekanın önemi azaldı Bireysel gelişim olanakları artı Matbaa, gazete, radyo, tv, eglence reklam ortamı ticaret ortamı, çalışma ortamı, yaşamın her boyutu “ambiant sweden”

5 İnterneti Nasıl Algılamalı-I Ağların Ağı: 2.2+ milyar insan, 888 M makina, 613M/70 web, 220M alan adı, 100+M video, 130+M blog, trilyon sayfa Face: 845, 425 günlük, 425 mobil (aylık) Twitter: 300, 300 tweet, sorgu, 15M linkedin: 125, wp: 20M

6 İnterneti Nasıl Algılamalı- II devrimsel bir gelişme, bilim teknoji ile sarmal ilişki örgütsel yapı değişiyor ağ etkisi, ağ ekonomisi, ağ toplumu Birey öne çıkıyor: üretici ve tüketici Rakipler işbirligi yapıyor: rekabirlik

7 İnterneti Nasıl Algılamalı-III Sanayi devrimi: kol gücünün çoklanması Bilgi Devrimi: beyin gücünün çoklanması Bilgi/enformasyonun: üretilmesi, saklanması, işlenmesi, yayılması Katılım, saydamlık ortamı, tüm yaşamı değiş.; süre web2: soysal ağlar, sıradan insan söz sahibi wiki, rss web3: nesnelerin interneti; semantic web!

8 İnterneti Nasıl Algılamalı-III Sanayi devrimi: kol gücünün çoklanması Bilgi Devrimi: beyin gücünün çoklanması Bilgi/enformasyonun: üretilmesi, saklanması, işlenmesi, yayılması Katılım, saydamlık ortamı, tüm yaşamı değiş.; süre web2: soysal ağlar, sıradan insan söz sahibi wiki, rss web3: nesnelerin interneti; semantic web!

9 Bilgi Ekonomisi ve Toplumu Information soc., knowledge, knowledge based, knowledge driven, knowledge econ Bilgi üretim faktörü, zenginlik kaynağı Bilgi: bilimsel, teknoloji, ar-ge, patent, know how, inovasyon, örtük (tacit), enformasyon Bilgi işcisi: beyin işcileri, araştırmacı, eğitimli insanlar

10 Bilgi Ekonomisi/Toplumu-II Bilgiye erişebilen, kullanan, işleyen ve Bilgi Üreten! Emek ve dogal kaynak yoğundan: Bilgi yoğun ekonomi ve topluma.. Kültür : bağımsız, sorgulayan, yaratıcı, girişimci bireyler Kurumlar ve Ortam gerekir Bilgi'nin özel konumu (açlık, DEC!)

Bilgi Ekonomisi: Tekstil örneği Pamuk’a gen düzeyinde müdahale Üretim düzeyi: toprak, sulama Kumaşa nanoteknoloji... Kumaşın tasarımı Markalaşmak Moda, tasarım (zara ) Pazarlama, dağıtım, üretim

12 Sosyal Ağlar -eski sayılar Günde 250B e-posta, yılda 90 trilyon Kadinlar önde: %85 Twitter: 4.25 M → 1 ; günde 65M tweet (ay 2 Mi) Flicker da 4 milyar resim var Facebookta bin uygulama var Youtube da günde 1 milyar video izleniyor, %40 Youtube 1 dk = 20 saatlik video yukleniyor

13 Sosyal Ağlar - büyükler Facebook, twitter, linkedin Myspace (70), Google+ (65), Devianart (26) Livejournal (21), Tagged (20), Orkut (18) CafeMOM(13), Ning (12), Meetup (8) Mylife(6), MyYearBook(3), Badoo(3-) Flicker, Pinterest Stumbledupon, delicious, reddit,

14 Sosyal Ağlar - büyükler Facebook, twitter, linkedin Myspace (70), Google+ (65), Devianart (26) Livejournal (21), Tagged (20), Orkut (18) CafeMOM(13), Ning (12), Meetup (8) Mylife(6), MyYearBook(3), Badoo(3-) Flicker, Pinterest Stumbledupon, delicios, reddit,

Tencet QQ 636+Facebook 600+M Qzone 480Windows Live 330 Habbo 203Twitter 200 Gmail 180-?Vkonyakte 135 Orkut 120Bebo 117 Badoo 113Sina Weib0 100

16 Sosyal Ağlar -eski sayılar II XING: 8, XANGA: 27, flixstar: 63 Windows Live: 120, Vkonta?(Rusca): 70, 60 Stambleupon: 9, Tagged: 70 studioVZ(alman): 15, ispanyol: 5 Qzone (cince): 200, skyrock(fr): 22 Orkut: 180, Open Diary: 5, Plaxo: 15 Myspace: 130, netlog: 60, hi5: 80 Mylife: 51, myheritage: 30, mixi: 25 last.fm: 30, macar: 6, pol: 6

17 Açık Kaynak-özgür yazılımlar -imece üretim - insanlığın ortak malı - özgürlük temalı -300 K+ proje/yazilim - 3M ~ geliştirici - dağıtık -hetoren, temelde demokratik bir yapı - yansımaları open source, linux,

18 Crowd Sourcing- wikipedia - 4M (en, 26M sayfa),.15(tr) - toplam 21M~ madde, 85K aktif yazar, 400M aylık - insanlığın ortak malı - britannica vs yarisir - commons, wikinews, wikibooks, - wikiquotes, wikisources(350K), wikispecies - wikiversity, wiktionary

19 Açık Erisim -Open access - bilimsel bilginin özgürce paylaşılması - kütüphaneciler – bilim dernekleri - Türkiye'de AB'06 – bildirge yayınladık depo da 34 milyon makale - GOAP (Global Open Access Portal) - Open Access Handbook, week (5.) - DOAJ: 765K makale, 7500 dergi, 3600 tarama -ankara,gazi,hacettepe,atilim,atatürk

20 Açık Ders -Open Courseware - MIT 2000 de ocw.mit.edu - Rice, connections; - ocwconsortium.org – 250 üye - TR de Ankara, ODTÜ, Tuba-yok-40+ cons - + gazi(7), hacettepe(9), baskent(7), atilim(4), EMU(33) - ankara (10+), odtu (130) ders; bilkent 16+6 video - DOAJ: 765K makale, 7500 dergi, 3600 tarama - en:4542, es:1419, jp:264, ch:119, pl:86, cat:59 Il:38, ru:35, fr:28, endo: 1, nptel (260)

21 Open xyz - openscience.org: özgür scientific software, 505 (+kitap) - opensourcescience.com:oxford, mac-planc, cal(u,tec) - freescience.info : 2508 (kitap + ) - openculture.com: kitap, film, muzik, ++ - opendata: data.gov, maps, genome, compound,... - science commons, creative commons - openresearch.org: semantic wiki of research - open source drug discovery - open textbooks, Flat World Knowledge

22 Bilgi Eko./Toplumu İndexleri Pek çok göstergenin ağırlıklı ortalaması Ar-ge GDP, ar-ge calışanı, patent, yayın, Eğitim seviyesi, üniversite, lise bitirme oranı, gazete, kitap sayısı, Telefon, TV, Radyo, Kablo, fax Altyapı/Kurumsal, kullanım, kapasite Bilgisayar, internet yaygınlık, derinlik Özgürlükler, örgütlenme; kurumsal yapı (girişim, buluş, ar-ge, inov.)

23 Türkiye - I milyon kull., 8 M ADSL+Mob, 4 M bilgisay. %38 kullanım ( ) eurostat Alan adı: %27-33 düzenli, %58 hiç, %25? hiç duymamış? Kırsal Kadın %15 Evlerin %42'inde internet, %34 geniş bant Serbestleşme sorunlu: pazar payları, yabancı serm Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı E-devlet: 5,5M, firma: 11.5M CV

24 Türkiye - II Uluslarasi indeksler: 40/55, /192 Gender gap: 120+, insani gelişmede: UN e-gov: 59, 76, 69/192, 80/192 ITU - 57( ), 56(2007, 3.63) ITU- pricebasket: 62, 2.39 (09); sabit 1.77%, GSM 3.07%, adsl 2.34%, 9340 US$ GITR: sira: : 55/127, 61/134, 69/133 Indeks: 3.96, 3.91, 3.68 Rekabet:69/139,

25 Bilişim Sektörü için: Yatay rolu çok önemli Yatay için de gelişmesi gerekir Tutarlı politikalar gerekli-sistem yaklaşımı Bilişim-internet olmazsa olmaz koşuldur Ama, Tek başına yetmez: tutarlı ulusal... Kendi özel konumuza uygun politikalar gerekli: açık kaynak gibi

26 Katılım, Demokrasi ve İnternet Anti-global hareket interneti çok etkin... Dağıtık, küçük gruplar haberleşme... Bilgilenme, alternatif oluşturma, karar... Kitleleri harekete geçirme (ventura, oba..) Yolsuzlugu önleme, yönetime katılma... Strateji oluşturma, yayma ve ikna... “Long Tail !” - herkese erişim!!

27 Katılım, Demokrasi ve İnternet II Sosyal aglar - global Geniş kitlelere ulaşım – örgütlenme Kitleler, saydamlık, yönetime katılım, bilgiye erişim Bilgilenme, denetim ve refahtay pay istiyor Internet bir araçlar topluluğu Strateji ve örgütlenme gerek

İnternet, Bilişim ve Bilgi Toplumu28 E-democracy Extremedemocracy.com E-democracy.org Akgul.bilkent.edu.tr Berkman center, harvard law school Oxford Internet Instıtute oii.oxford.ca.uk? Cambridge, berkeley, harvard berkman

29 E-avrupa Web.eu de çıktı, 94'te hızlı başladılar !97 girdik dediler, 98'te sayısal uçurum 99'da e-avrupa “en dinamik ve rekabetçi” 2002'de biten eylem p, “herkes için bilgi T” 2001'de, e-avrupa+, e2005 İ2010: growth and inclusion ABD, jp ve korenin gerisindeler

30 E-türkiye, e-devlet Ülkenin yeniden yapılanması: e-türkiye Devletin yeniden yapılanması: e-devlet E-devlet, e-türkiye için öncü güç Bilgisayarlaşma, internet olmazsa olmaz! Ama, felsefe, insan, organizasyon önemlidir Bu bir süreçtir Bilgi toplumu bir tercih meselesi değildir!

Sansür yasası!: donkişot, devekuşu ve harakiri 8 konu: cocuk, porno,kumar,saglik intihar, ilac, müstehcen, Atatürk + bahis Erişimi engelleme Sansür dairesi: 93 URL filtreleme Digitürk-blogspot: 14 mart karar –hala..

32 Ara Özet: Bilişim ve İnternet tercih meselesi değil Bilgi Toplumu hedefi doğru hedef Sistemik ve uyumlu politikalar gerekli Açık kaynak öncelikli, ama tek değil Katılımcı, saydam, Demokratik yapılar Kendi somut planlarımızı biz geliştirmeliyiz Tek başına bilişim değil, ama bilişim şart

33 Öneriler Ulusal strateji – uygulanan -uyumlu Siyasal sahiplenme Yapılanma: müsteşarlik/bakanlık Katılımcı yapılar: özel sek, stk, uni., basin, yurttas Mecliste komisyon Somut eylem planı Izleme, gözden geçirme, araştırma Açık ortamlarda yıllık konferans

Universiteler internet araçlarını yoğun kullanmalı wiki, blog, rss, chat, liste, forum liberal/önder: öğrenci, eleman, özgür e-öğrenme; deney, destek, karma Açık erişim, açık ders malzemeleri Topluma önderlik: stk, ticaret yaratıcı, girişimci, araştırma, inovasyon kültürü sanayi işbirliği, toplumun sorun.

Universiteler opencourse consorsium academicearth.org best video lectures acik kaynak yazilimlar: 300K gnu.org, directory.fsf.org 7K sf.net, freshmeat.net acik-kaynak.org.tr

Açık Kaynak Yansımaları linux surumu, 2 milyon gelistirici Bilişimi yeniden tanımlıyor, farklı bir model Açık erişim Acik-ders malzemeleri, OCW Wikipedia, stanford felsefe sözlüğü 100$ dizüstü, her çocuga dizüstü Acik biyoloji, acik-donanim, facebook Google, facebook, twitter, amazon, yahoo...

37 e-öğrenme... işin başındayız: ne kadar hazırız? paradigma değişikliği: aktif öğrenme zenginleştirici ---> degree program dinazor, göçmen, native “mass...”, lab, öğrenme, katılım virtual classroom, atutor, moodle opencourseware, acik-ders malzeme

38 GITR- Bilgi Toplumu Indeksi 3 kategori, 9 altkategori, 68 temel gösterge Çevresel(ç), Hazırolma(H), Kullanım(K) Ç: pazar (14), siyasal/düzen.(9), altayapı(7) H: birey(9), iş dünyası(10), devlet(4) K: birey(5), iş dünyası(5), devlet(5) Türkiye: 61 < Ç: 56; 66, 56, 62 H: 69; 64, 63, 87 K: 54; 61, 48, 60

GITR -II bürokrasi 104 vergi (k)123, 78 adalet bagim 64 egitim sist k 77 okulda inet 55 firma arge 73 e-katilim 70 egitim harca 90 basin özgür 106 adaletin etkin 82 ict önceligi 101 y.tekno alımı 106 vizyonda ict 85 edevlet haz. 70 dev ict teşvik 96 iş çalışan egit 90

40 Alan Adı Kendi Alan adınız olsun Adsoyad.com.tr Com.tr biz.tr info.tr – sirketler için Gen.tr web.tr herkes, org.tr STK Gov.tr bel.tr pol.tr k12.tr Name.tr tel.tr Av.tr dr.tr (not.tr ecz.tr muhasebe.tr).tv.tr.fm.tr medya.tr

41 web önerileri: Enformasyon/hizmet önemlidir ! Flash, büyük resim, animasyondan uzak dur Platform bagımsız! Her tarayıcı, görme özü. Ana bilgi text, html olmalıdır (pdf, word.) Navigasyon... Kurumsal bütünlük İletisim bilgileri, stil üzerine okuyun, düşünün

Tarama motorları Google, scholar.google, maps.google, print.. Acik-erisim, creative commons Meta search, A9, de.li.cious, Firefox Search tools Wikipedia, free dictionary, webmaster, yahooligans Wikipedia, yahooligans, netscout

Bazı Web adresleri Wikipedia, tr.wikipedia.org Yahooligans – k12 Netscout Dizin servisleri: directory.yahoo.com Directory.google.com, opendirectory E-posta listeleri Wiki, blog, rss!

44 Sorular Teşekkür ederim akgul.web.tr/yazilar/ akgul.bilkent.edu.tr Akgul-duyuru, k12, edu-net

Bilişim... Bilgisayarlar her yerde: gömülü, cep, masa, süper, santral,... Üretim aracı Kişisel/kurumsal verimlilik aracı Kişisel haberleşme, gelişme, eğlence, kültür aracı Yeni ilaç, malzeme, oto, uçak, güvenlik, bilim Elektrik gibi temel Bilgi sistemi kurmak zordur, ekip işi, insanı ikna Süreçtir, iş birliği ister

Yatay Sektör Olarak Bilişim İnternet ve Bilgisayar: “Her eve lazım!” Elektrik ve Telefon gibi! (sorgulamayın!) Verimlilik aracı: OECD doğruladı (Arrow) Tarım, KOBI, turizm, için gerekli Bilişim'in, işletme/iş nosyonları gerekli Mühendislik, inovasyon, ar-ge, pazarlama e-ticaret, e-pazaryerleri Bilgiye erişim yurttaşlık hk. Sayısal böl.

47 Dikey Sektör Olarak Bilişim Kendi içinde: yazılım, gömülü, Call center Elektronik, Telekom ile bütün - ICT Telekom -Media-eğlence – Internet yakın. Yatırım göreceli düşük: egitim gerek İhracat: yazılım, hizmet, müteathitlik İnsan gücü planlaması: meslek (lise, YO, U) Üniversiteleri yeniden yapılandırmak gerek

İ 48 Bilişim, Verimlik, tetikleyicilik Arrow'un itirazi çözüldü İ2010: %5 GDP --> 25% büyümeyi tetik. Verimligin %40'ı sağlıyor, ABD'de %60 Bilişim ar-ge 1/3 (.us,.jp,.kr), 1/5.eu Değişimi yönetmek zor, başarısızlık var Elektrik motorlarında gecikme

/55 İnsani gelişme: / 196 Digital opportunity (05): 1 dk, 2, iceland, 3.se, 4 uk, 5 no, 6, nl, 7, ch, 8 fi, 9, lu, 10 de, 11, estonya, 12slovenya, 16 fr, 22 cy, 26 gr, 31 ro, 32 tr 33 ru (Avrupa) Dünya: 58 tr, 60 rs, 53 ro, 9 nl, 7 us, us 21,3 dk, 2 jp, 1 kr Economist 07 e-readiness: 1 dj, 2, us-se, 4 hk, 5ch, 6 sgş 7 uk, 8nl,9 australya, 10 fi, 11 au, 12no, 13 ca, 14 nz, 16 kr, 30 sili, 42 tr, 43 br,44 ar, 45 ro, 48 bg İnnovation: 46 bg, 53 br, 58 tr, 60 urdun, 54 cin, Broadband indeks. itif.org (07), 1 kr, 2 jp, 3 iceland, 4 fi, 5 nl, 6 se, 7fr, 8dk,9 no, 10 ca, 12 us, 24 pl, 27 gr, 29 mx, 30 tr Global comptetition index: (07) 59 tr, 1 ch, 2 fi, 3 se, 4 dk, 5 sg, 6 us, 7 jp, 8 de, 9 nl, 1o uk, 12 no, 26 ma, 66 br