ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HAVA YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ENDÜSTRİYEL KAYNAKLI HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 02-03 Şubat 2010 ANTALYA DERYA SARIOĞLU Y. KİMYAGER

KİMYA ENDÜSTRİSİ

* SKHKKY GEREĞİNCE EMİSYON İZNİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ, SUNUMUN İÇERİĞİ SKHKKY EK-8.4 “KİMYASAL ÜRÜNLER, TIBBİ İLAÇLAR, MİNERAL YAPILARIN RAFİNESİ VE İŞLENMESİ” BAŞLIĞI ALTINDA YER ALAN KİMYA TESİSLERİNİN, * SKHKKY GEREĞİNCE EMİSYON İZNİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ, * DEĞERLENDİRME SIRASINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR, * EMİSYON ÖLÇÜM RAPORLARI HAKKINDA,

KİMYASAL DÖNÜŞÜM YOLUYLA ENDÜSTRİYEL ÜRETİMİN YAPILDIĞI TESİSLER TESİSLERİ ÖZETLEYECEK OLURSAK; KİMYASAL DÖNÜŞÜM YOLUYLA ENDÜSTRİYEL ÜRETİMİN YAPILDIĞI TESİSLER BİTKİ KORUMA VEYA HAŞERE MÜCADELE İLAÇLARI ÜRETEN TESİSLER TIBBİ İLAÇLAR VE İLAÇ ARA MADDELERİNİN ÜRETİLDİĞİ TESİSLER

TESİSLERİ ÖZETLEYECEK OLURSAK; (devam) PETROL VE PETROL ÜRÜNLERİNİN DESTİLASYON VE RAFİNASYON TESİSLERİ PETROL ÜRÜNLERİNDEN MİNERAL YAĞ, YAĞLAMA SIVILARI, YAĞLAMA YAĞLARI VEYA MİNERAL İŞLEME YAĞLARI GİBİ YAĞLAMA MADDELERİNİN ÜRETİLDİĞİ TESİSLER KURUM VE KARBON SİYAHI ÜRETEN TESİSLER

TESİSLERİ ÖZETLEYECEK OLURSAK; (devam) KARBON ÜRETEN TESİSLER VEYA YAKMA YOLU İLE ELEKTROTLAR, ELEKTRİK KULLANICILARI VEYA AYGIT PARÇALARI V.B. İÇİN ELEKTROGRAFİT ÜRETEN TESİSLER KAPASİTESİ 25 KG/SAAT VEYA ÜZERİNDEKİ DOĞAL VE/VEYA SENTETİK REÇİNELERİN ERGİTİLDİĞİ TESİSLER ÜRETİM KAPASİTESİ 1 TON/GÜN VEYA ÜZERİNDE OLAN VERNİK, CİLA VE BASKIDA KULLANILAN BOYA ÜRETİLEN TESİSLER

YÖNETMELİĞİN TEKNİK DEĞERLENDİRME ESASLARI HAVA KALİTESİNİN KORUNMASI TÜM KİRLETİCİ EMİSYONLARIN KONTROL ALTINA ALINMASI BACA KAYNAKLI BACA DIŞI KAYNAKLI -KONSANTRASYONLAR İÇİN SINIR DEĞER -KÜTLESEL DEBİLER İÇİN EŞİK DEĞERLER -BACA GAZI HIZI VE YÜKSEKLİKLERİ İÇİN ALT SINIR DEĞERLER SÜREKLİ ÖLÇÜM CİHAZLARI -TOZ TUTMA VE TOPLAMA SİSTEMLERİ -GAZ ARITMA SİSTEMLERİ VB.. -KAÇAK EMİSYONLARIN MÜMKÜN OLDUĞUNCA AZALTILMASI( EMİSYONLARIN TOPLANARAK BACA MARİFETİYLE ATMOSFERE VERİLMESİ VB. ) -KÜTLESEL DEBİLER İÇİN EŞİK DEĞERLER -AÇIKTA DEPOLAMA İÇİN KONTROL ÖNLEMLERİ -TESİS İÇİ YOLLAR -VB… HAVA KALİTESİ SINIR DEĞERLERİ 7

KİMYA TESİSLERİNDE; 1- Yakma sistemi bulunması halinde; -Söz konusu yakma tesisinin proses mi yoksa yakma tesisi mi olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. -Yakma tesisi olması halinde; kullandığı yakıt ve yakma tesisinin sistemine bağlı olarak SKHKKY Ek-5.A “YAKMA TESİSLERİ” bölümünde yer alan hüküm ve esaslara göre değerlendirilmelidir. Proses bacası olması halinde; Tesisin üretimi gereği SKHKKY Ek-5’de ilgili bölüm ve Ek-1 gereğince değerlendirilmelidir.

SKHKKY EK-5’DE ÖZEL EMİSYON STANDARTLARI OLAN KİMYA TESİSLERİ; SEKİZİNCİ GRUP TESİSLER “ASİT ÜRETİM TESİSLERİ” * HİDROKLORİK ASİT ÜRETİM TESİSLERİ * NİTRİKASİT ÜRETİM TESİSLERİ * KÜKÜRTDİOKSİT, KÜKÜRTTRİOKSİT VE SÜLFİRİK ASİT ÜRETİM TESİSLERİ

SKHKKY EK-5’DE ÖZEL EMİSYON STANDARTLARI OLAN KİMYA TESİSLERİ; (devam) ONUNCU GRUP TESİSLER * KARPİT ÜRETİM TESİSLERİ * KLOR ÜRETİM TESİSLERİ * FLORÜR ÜRETİM TESİSLERİ * HİDROFLORİK ASİT ÜRETEN TESİSLER * KÜKÜRT ÜRETİM TESİSLERİ

- ONİKİNCİ GRUP TESİSLER SKHKKY EK-5’DE ÖZEL EMİSYON STANDARTLARI OLAN KİMYA TESİSLERİ; (devam) - ONİKİNCİ GRUP TESİSLER * PETROL RAFİNERİLERİ VE DEPOLAMA TESİSLERİ * KATALİTİK KRAKİNG TESİSLERİ ONYEDİNCİ GRUP TESİSLER * KİMYASAL GÜBRE ÜRETİM TESİSLERİ ONSEKİZİNCİ GRUP TESİSLER * AMONYAK ÜRETİM TESİSLERİ

YİRMİALTINCI GRUP TESİSLER SKHKKY EK-5’DE ÖZEL EMİSYON STANDARTLARI OLAN KİMYA TESİSLERİ; (devam) YİRMİNCİ GRUP TESİSLER * BİTKİ KORUMA AKTİF MADDELERİ VEYA PESTİSİTLERİN ÜRETİLDİĞİ, ÖĞÜTÜLDÜĞÜ VE PAKETLENDİĞİ TESİSLER YİRMİALTINCI GRUP TESİSLER * DİĞER TESİSLER

1) Hidroklorik Asit Üretim tesisleri Atık gazlardaki HCl emisyonu 10 mg/Nm3 değerini aşmamalıdır.

ASİT ÜRETİM TESİSLERİ 2) Nitrikasit Üretim Tesisleri 2.1) Azot monoksit emisyonları; Diyagram 3’de, Eğri 1’den elde edilen sınır konsantrasyon değerlerini aşmamalıdır. Meteorolojik şartlarla soğutma suyu sıcaklığında artış nedenlerinden atık gazlardaki Nox emisyonu, yıllık işletme süresinin %5’ini geçmemek kaydıyla Diyagram 3, Eğri 2’den elde edilen sınır değerlerine ulaşabilir. 2.2) Yüksek konsantreli (derişik) nitrik asit üretilen tesislerde Diyagram 4’den elde edilen sınır değerleri kullanılır. 2.3) Nitrik asit üreten tesislerin atık gazları Ek-4’e göre renksiz bir biçimde atmosfere verilmelidir. Bacadan atılan NOx emisyonların kullanımı veya zararsız hale getirilmesi mümkünse atık gazın rengi alkolik absorbsiyon yoluyla giderilmelidir. Katalitik redüksiyon metodu ile NOx emisyonları organik yanıcı maddelerdeki toplam karbonla birlikte 200 mg/Nm3 mertebesine düşürülebilir. Eğer, baca gazındaki NO2 konsantrasyonu aşağıdaki formül ile belirlenen değeri geçmiyorsa, genel olarak atık gazlar renksiz kabul edilebilir. d (cm) = en büyük baca kesiti iç yarıçapı 2.4) Tesisler sürekli kaydedicili bir ölçü cihazı ile donatılmalıdır. 6100.2,05/d = mg/Nm3

ASİT ÜRETİM TESİSLERİ (devam) 3) Kükürtdioksit, Kükürttrioksit ve Sülfürik Asit Üretim Tesisleri: Bakır cevherinden bakır metali üretiminin yapıldığı tesislerde sülfürik asit üretimi de yapılması durumunda; 3.1) Absorbsiyon veya sıvılaştırılma metodu ile %100 mertebeli kükürt dioksit üreten tesislerde son gaz alkali yıkama tesisine veya sülfürik asit tesisine gönderilir. Alkalik yıkama metodunda baca gazındaki SO2 emisyonu 30 mg/Nm3 değerini, sülfürik asit üretiminde ise paragraf (2)’de verilen değeri aşmamalıdır. 3.2) Kullanım gazında hacimsel SO2 oranının %8 ve üzerinde olduğu kükürttrioksit ve sülfürik asit üretilen tesislerde dönüşüm derecesi en az %99,5, işletmede arızalar meydana gelmesi esnasında ise, dönüşüm derecesi en az %99, kullanım gazındaki hacimsel SO2 miktarının %6-%8 arasında olduğu tesislerde ise dönüşüm derecesi %99’da tutulmalıdır. Burada ton başına sülfürik asit üretiminde SO3 emisyonu 0,4 kg’ı geçmemelidir.

ASİT ÜRETİM TESİSLERİ (devam) 3) Kükürtdioksit, Kükürttrioksit ve Sülfürik Asit Üretim Tesisleri (devam): 3.3) Kullanım gazında hacimsel SO2 oranının %6’dan düşük olduğu kükürttrioksit ve sülfürik asit üretilen tesislerde veya üretim kapasitesinin 100 ton/saat’in altında olduğu ıslak katalizörlü tesislerde dönüşüm oranı en az %97,5’de tutulmalıdır. Burada üretilen ton H2SO4 başına SO3 emisyonu 0,6 kg’ı geçemez. 3.4) Aerosol biçimindeki emisyonlar, aerosol ayırıcılar yardımı ile azaltılmalıdır. 3.5) Bu tesislerdeki SO2 emisyonu ton başına sülfürik asit üretimi için 5 kg’ı geçmemelidir. 3.6) Kükürt trioksit SO3 emisyonu; sabit gaz şartlarında 60 mg/Nm3 ve diğer durumlarda 120 mg/Nm3 ü aşamaz.

ASİT ÜRETİM TESİSLERİ (devam)

ASİT ÜRETİM TESİSLERİ (devam)

2) Klor Üretim Tesisleri ONUNCU GRUP TESİSLER 1) Karpit Üretim Tesisleri (Karpit: (CaC2) Kok kömürü ve kireç'in 3000 derecelik fırınlarda tepkimesi ile elde edilir, su ile tepkimeye girince asetilen gazı verir. Muz, portakal, mandalina gibi meyvelerin sarartılması amacıyla da kullanılır.) 1.1) Atık gazlardaki toz biçimindeki emisyonlar 50 mg/Nm3 değerini aşmamalıdır. 1.2) Atık gazlarda bulunan karbon monoksit gazı değerlendirilmeli veya yakılmalıdır. 1.3) Tesis teknolojisi ve emisyonların azaltılmasıyla ilgili çalışmalarda Türk Standartlarına ve mevcut en iyi tekniklere uyulmalıdır. 2) Klor Üretim Tesisleri 2.1) Atık gazlardaki Cl2 emisyonu normal işletme şartlarında 3 mg/Nm3 değerini, kısa süreli arızalarda ise 6 mg/Nm3’ü aşmamalıdır. Sıvı klor üretim tesislerinde ise Cl2 emisyonu 6 mg/Nm3 sınır değerini aşmamalıdır. 2.2) Klor Amalgam Yönteminin uygulandığı tesislerde havalandırma havasında civa emisyonu üretilen ton klor başına 3 gram sınır değerini aşmamalıdır. 2.3) Tesis teknolojisi ve klor emisyonlarının azaltılmasıyla ilgili çalışmalarda Türk Standartlarına ve mevcut en iyi tekniklere uyulmalıdır.

3) Florür Üretim Tesisleri ONUNCU GRUP TESİSLER (devam) 3) Florür Üretim Tesisleri 3.1) Hidrojen florür kütlesel debilerinin 150 kg/saat ve üzerinde olduğu tesislerde, florlu hidrojenin atık gazlarla olan emisyonu, Diyagram 5’den elde edilen sınır değerlerini aşmamalıdır. 3.2) Ek-1’de verilen ilgili esaslara uyulmalıdır. 4) Hidroflorik Asit Üreten Tesisler 4.1) Hidrojen florür debisinin 150 kg/saat ve üzerinde olduğu asit üretim, doldurma ve artık hazırlama tesislerinde, atık gazlardaki florlu hidrojen emisyonu Diyagram 5’ten elde edilen sınır değerleri aşmamalıdır. 4.2) Ek-1’de verilen ilgili esaslara uyulmalıdır. 5) Kükürt Üretim Tesisleri (Claus Tesisleri) 5.1) Claus tesislerinde dönüşüm derecesi en az %98 olacaktır. Claus tesisleri proses gazı kromotografi ile kontrol edilmelidir. 5.2) Kükürtlü hidrojen ihtiva eden atık gazlar, bir son yanma bölümüne gönderilmelidir. Son yanma bölümünden atık gaz çıkış sıcaklığı en az 8000C olacaktır. Atık gazlardaki kükürtlü hidrojen emisyonu 10 mg/Nm3 değerini geçmemelidir. 5.3) (5.1) ve (5.2)’nin dışında, doğal gazla çalışan Claus tesislerinde dönüşüm derecesi en az %97 olmalıdır. Son yanma bölümünden atılan atık gazlardaki kükürtlü hidrojen emisyonu sınırlandırılmalıdır. 5.4) Son yanma uygulanması durumunda kükürtdioksit emisyonu 1 ton/saat ve üzerinde bekleniyorsa, son yanmaya girmeden önce kükürtlü hidrojen elementel kükürt veya sülfirik asite dönüştürme gibi ilave metodlarla azaltılmalı veya son yanmadan çıkan atık gazdan kükürt ayrıştırılmalıdır.

ONUNCU GRUP TESİSLER (devam)

ONİKİNCİ GRUP TESİSLER Ham petrolün, içindeki kimyasal madde kaynaklarının, BİTÜM ya da yağlama yağları gibi çok sayıda değerli bileşenin ziyan olmaması açısından petrol rafinajı yapılmaktadır. Ham petrol, gaz halindeki bir fraksiyon ile benzin, gazyağı, motorin, fuel oil Cbrülör yakıtı), bitüm ve yağlama yağı gibi sıvı ürünlere ayrılır. Büyük rafinerilerde, birkaç yüz bin tonluk ham petrol depolayabilecek tanklar bulunur. Rafinerilerde, ham petrolü işleyen tesislerin yanı sıra, güç ve buhar sağlayan tesisler ile bakım ve laboratuvar donanımları da bulunur. Rafineri işlemlerinin önemli bir işlevi de, plastikler, kauçuklar, çözücüler ve öteki petrokimyasal ürünler verecek kimyasal süreçlere ham madde sağlamasıdır. PETROL RAFİNERİLERİ

ONİKİNCİ GRUP TESİSLER Proses tesislerinden, katalizörlerin rejenerasyonu, bakım ve temizleme işlemlerinden meydana gelen emisyonlar yakılma yoluyla ortadan kaldırılmalı veya aynı etkinlikteki yıkama veya yoğuşturma yoluyla ayrıştırılmalıdır. H2S ihtiva eden gazlar Ek-4’e göre bacadan atılmadan önce kükürtlü hidrojen emisyonları kimyasal dönüşüm uygulanarak veya yakılarak bertaraf edilmeli ve konsantrasyonları 10 mg/m3 sınırını sağlamalıdır. Hacimsel yüzde olarak %0,4 ve üzerinde kükürtlü hidrojen ihtiva eden gazlar, kükürtlü hidrojen debisi 2 ton/gün üzerinde ise, Claus tesisi ilaveli amin yıkama ve benzeri metodlarla değerlendirilmelidir. Proses suyu, önce gazı alındıktan sonra açık bir sisteme gönderilmelidir. Gazlar yıkama ve yakma yoluyla ortadan kaldırılabilir. Yakma durumunda yanma gazları Ek-4’e göre atmosfere atılmalıdır. Kirli atık proses suları, kapalı su tasfiye sistemlerinde temizlenmelidir. Arıtma tesisinde biriken tortuların yanma odasında yakılmasında oluşan ve 9000C sıcaklıkta meydana gelen gazlar, son yakma bölümünden geçirilerek yakılmalıdır.

ONİKİNCİ GRUP TESİSLER Arıtma tesisinde biriken tortuların yanma odasında yakılmasında oluşan ve 9000C sıcaklıkta meydana gelen gazlar, son yakma bölümünden geçirilerek yakılmalıdır. Petrokimyasal işleme proseslerinin bulunmadığı rafinerilerden çıkan organik gaz ve buhar emisyonları işlenen ham petrolün % 0,04’ünü geçemez. Baca dışı kaynaklı uçucu organik emisyonların kütlesel debisinin hesaplanmasında Ek-12.a’da yer alan esaslara uyulmalıdır. Bu tesisler için Ek-1, Ek 2 ve Ek 5.Y’de yer alan hüküm ve sınır değerlere de uyulmalıdır. Sistem teknolojisi ve gaz biçimindeki emisyonların önlenmesiyle ilgili çalışmalarda Türk Standartlarına ve uluslararası standartlara uyulmalıdır.

NO ve NO2 (NO2 cinsinden) : 800 mg/Nm3, ONİKİNCİ GRUP TESİSLER 2) Kataliting Kraking Tesisleri; Söz konusu tesislerde: Büyük molekülleri, KATALİZÖR eşliğinde (katalitik kraking), küçük moleküllere parçalama yöntemiyle üretim yapılır. Katalitik Kraking için akışkan yataklı prosedür kullanılan tesislerde meydana gelen atık gazdaki emisyonlar kataliz rejenere edildiğinde, aşağıdaki konsantrasyonlarını aşmamalıdır. Partikül madde : 75 mg/Nm3, NO ve NO2 (NO2 cinsinden) : 800 mg/Nm3, SO2 ve SO3 (SO2 cinsinden) : 1700 mg/Nm3, Proses teknik tedbirlerini uygulama yoluyla azotoksitleri ve kükürtoksitleri emisyonlarını azaltmak için gerekli tüm tedbirler alınmalıdır. Hava kalitesi sınır değerlerinin aşılması durumunda tesisten kaynaklanan azot oksit ve kükürt dioksit emisyonlarının kütlesel debi değerleri 6 ncı maddede yer alan hükümler çerçevesinde azaltılır. Bu tesisler için Ek-1 ve Ek 2’de yer alan hüküm ve sınır değerlere de uyulmalıdır.

Amonyum Sülfat Tesisi; KİMYASAL GÜBRE ÜRETİM TESİSLERİ Ek-8.4.1.e”Fosforlu, potasyumlu veya azotlu gübrelerin üretildiği tesisler.(Organik Gübre Üretimi hariçtir)” bölümünde yer almaktadır. A Grubu emisyon iznine tabidirler . Amonyum Sülfat Tesisi;

Atık gazlardaki NH3 emisyonu da; 50 mg/Nm3 değerini aşmamalıdır. KİMYASAL GÜBRE ÜRETİM TESİSLERİ 1) Azot oksitleri emisyonlarında asit üretim tesisleri (2) fıkrasındaki esaslara uyulacaktır. 2) Kükürtdioksit, kükürt trioksit emisyonlarında asit üretim tesisleri (3) fıkrasındaki esaslara uyulmalıdır. 3) Amonyak ihtiva eden gazlar yıkanır. Yıkama çözeltisi prosese geri döndürülür veya atık su kanalına verilir. Atık su kanalına verildiği alıcı hava ortamdaki amonyak konsantrasyonu 30 mg/Nm3 değerini aşmamalıdır. Atık gazlardaki NH3 emisyonu da; 50 mg/Nm3 değerini aşmamalıdır. DAP/NPK Tesisi;

KİMYASAL GÜBRE ÜRETİM TESİSLERİ 4) Atık gazlardaki F- üzerinden verilen gaz biçimindeki flor bileşikleri konsantrasyonu 10 mg/Nm3 değerini aşmamalıdır. Bu konuda Ek-1’in (h ) bendi uygulanmaz. 5) Atık gazlardaki toz emisyonları 100 mg/Nm3 değerini aşmamalıdır. 6) Gübre komplekslerindeki yakma ve gazlaştırma tesislerinde Ek-5’in ilgili gruplarındaki hüküm ve sınırlar geçerlidir. 7) Yukarıda belirtilen hususlar dışında Ek-1’in ilgili esasları geçerlidir. F.ASİT Tesisi;

Amonyak Üretim Tesisleri 1/1/2012 tarihinden itibaren; ONSEKİZİNCİ GRUP TESİSLER Amonyak Üretim Tesisleri 1/1/2012 tarihinden itibaren; Amonyak emisyonları için: 200 mg/Nm3 (5 kg/saat veya üzerindeki emisyon debileri için) değerini aşamaz. Ek-1’in ilgili esaslarına uymalıdır.

YİRMİNCİ GRUP TESİSLER Bitki Koruma Aktif Maddeleri veya Pestisitlerin Üretildiği, Öğütüldüğü ve Paketlendiği Tesisler: Azinfosetil, karbofuran, dinitro-o-kresol, paration-metil gibi yavaş çözünen ve kolayca biriken veya yüksek toksitesi olan aktif maddeler ile bitki koruyucu aktif maddelerin veya pestisidlerin üretildiği tesislerde Toz emisyonları : 5 mg/Nm3 (25 g/saat ve üzerinde ise) değerini aşmamalıdır. Ek-1’deki ilgili esaslara uyulmalıdır.

Ek-1’deki ilgili esaslara uyulacaktır. YİRMİALTINCI GRUP TESİSLER İzne Tabi Tesisler Listesinde yer alan ancak Kirletici Vasfı Yüksek Tesisler Listesinde yer almayan tesislerde; Atık gazlarda bulunan toz şeklindeki emisyon, özel toz emisyonu değilse Ek-1, Diyagram 1’de yer alan sınır değerini aşmamalıdır. Tesisten kaynaklanan özel toz emisyonları Ek-1’de yer alan özel toz sınır değerleri aşmamalıdır. Atık gazlarda bulunan organik bileşiklerin buhar ve gaz biçimindeki emisyonları Ek-1’de yer alan sınır değerleri aşmamalıdır. Ek-1’deki ilgili esaslara uyulacaktır. Baca gazı hızı ve yüksekliği Ek-4’e uygun olmalıdır.

Kimya tesisinin prosesi, kullanılan hammadde, üretim KİMYA TESİSLERİNİN EK-1 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Kimya tesisinin prosesi, kullanılan hammadde, üretim sırasında oluşan reaksiyonlar vb… dikkate alınarak Ek-1 kapsamında değerlendirilmektedir. Bu kapsamda; emisyon izin dosyasında; tesiste bulunan emisyon kaynakları ve bu kaynakların ne amaçla kullanıldığına ilişkin açıklayıcı bilgilerin yer alması gerekmektedir. Söz konusu tesis bacasında oluşan; - Uçucu organik bileşiklerinin, - Özel toz emisyonlarının, - Kanser yapıcı maddelerin, ayrı ayrı ölçülerek değerlendirilmesi yapılmalıdır.

KİMYA TESİSLERİNİN EK-1 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZEL TOZ EMİSYONLARI; 3 ayrı sınıf altında toplanmaktadır. (Tablo 1.1.) Her sınıf için emisyon sınır değeri belirlenmiştir. I. Sınıfa giren toz emisyonları : 20 mg/Nm3 (0,1 kg/saat ve üzeri emisyon debileri için) II. Sınıfa giren toz emisyonları : 50 mg/Nm3 (1 kg/saat ve üzeri emisyon debileri için) III. Sınıfa giren toz emisyonları : 75 mg/Nm3 (3 kg/saat ve üzeri emisyon debileri için) I. ve II. Sınıfa giren özel toz emisyonları bir arada bulunması halinde toplam emisyon konsantrasyonu: 50 mg/Nm3 I. ve III. Sınıfa giren veya II. ve III. Sınıfa giren özel toz emisyonları bir arada bulunması durumunda ve I., II. ve III. Sınıfa giren özel toz emisyonları bir arada bulunması halinde toplam emisyon konsantrasyonu: 75 mg/Nm3 NOT: 1- Aynı sınıfta birden fazla madde bulunması durumunda bunları toplam konsantrasyonları sınır değerleri aşamaz. 2- Öncelikle her sınıf için ayrı ayrı verilen sınır değerler aşılmamalıdır. 3- Toz emisyonunda özel maddeler tablosunda yer almayan maddeler etkilerine göre en yakın sınıfa dahil edilir.

ATIK GAZLARDA GAZ VE BUHAR EMİSYONLARI; KİMYA TESİSLERİNİN EK-1 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ ATIK GAZLARDA GAZ VE BUHAR EMİSYONLARI; 3 ayrı sınıf altında toplanmaktadır. (Tablo 1.2.) Her sınıf için emisyon sınır değeri belirlenmiştir. I. Sınıfa giren toz emisyonları : 20 mg/Nm3 (0,1 kg/saat ve üzeri emisyon debileri için) II. Sınıfa giren toz emisyonları : 150 mg/Nm3 (3 kg/saat ve üzeri emisyon debileri için) III. Sınıfa giren toz emisyonları : 300 mg/Nm3 (6 kg/saat ve üzeri emisyon debileri için) I. ve II. Sınıfa giren organik buhar ve gazların bir arada bulunması halinde toplam emisyon konsantrasyonu: 150 mg/Nm3 I. ve III. Sınıfa giren veya II. ve III. Sınıfa giren organik buhar ve gazların bir arada bulunması durumunda ve I., II. ve III. Sınıfa giren organik buhar ve gazların bir arada bulunması halinde toplam emisyon konsantrasyonu: 300 mg/Nm3

İNORGANİK KLOR EMİSYONU; KİMYA TESİSLERİNİN EK-1 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ İNORGANİK KLOR EMİSYONU; Gaz biçimindeki klor ve inorganik klor bileşiklerinin emisyonları: 30 mg/Nm3 (0,3 kg/saat ve üzeri emisyon debileri için) İNORGANİK FLOR EMİSYONU; Gaz biçimindeki klor ve inorganik klor bileşiklerinin emisyonları: 5 mg/Nm3 (0,15 kg/saat ve üzeri emisyon debileri için) NOT: 1- Aynı sınıfta birden fazla madde bulunması durumunda bunların toplamı emisyonları sınır değerleri aşamaz. 2- Öncelikle her sınıf için ayrı ayrı verilen sınır değerler aşılmamalıdır. 3- Organik buhar ve gazlar tablosunda yer almayan maddeler etkilerine göre en yakın sınıfa dahil edilir. 4- Aynı işletmede çok sayıda bacadan atılan atık gaz akımları varsa, aynı sınıftan olan emisyonlar toplanarak değerlendirilir. Bacalar birbirlerinin etki alanları dışında ise her bir baca tek başına değerlendirilir.

KİMYA TESİSLERİNİN EK-1 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ KANSER YAPICI MADDELER; 3 ayrı sınıf altında toplanmaktadır. (Tablo 1.1.) Her sınıf için emisyon sınır değeri belirlenmiştir. I. Sınıfa giren toz emisyonları : 0,1 mg/Nm3 (0,5 g/saat ve üzeri emisyon debileri için) II. Sınıfa giren toz emisyonları : 1 mg/Nm3 (5 g/saat ve üzeri emisyon debileri için) III. Sınıfa giren toz emisyonları : 5 mg/Nm3 (25 g/saat ve üzeri emisyon debileri için) I. ve II. Sınıfa giren özel toz emisyonları bir arada bulunması halinde toplam emisyon konsantrasyonu: 1 mg/Nm3 I. ve III. Sınıfa giren veya II. ve III. Sınıfa giren özel toz emisyonları bir arada bulunması durumunda ve I., II. ve III. Sınıfa giren özel toz emisyonları bir arada bulunması halinde Toplam emisyon konsantrasyonu: 5 mg/Nm3 NOT: 1- Aynı sınıfta birden fazla madde bulunması durumunda bunları toplam konsantrasyonları sınır değerleri aşamaz. 2- Öncelikle her sınıf için ayrı ayrı verilen sınır değerler aşılmamalıdır. 3- Kanser yapıcı maddeler tablosunda yer almayan maddeler etkilerine göre en yakın sınıfa dahil edilir.

KİMYA TESİSLERİNİN EK-1 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Aşırı derecede tehlikeli maddeler: Söz konusu maddeler ortamda kalıcı ve birikim etkisi gösterdiğinden,baca gazındaki emisyon konsantrasyonu aşağıdaki sınır değerlere uygun olmalıdır ve verilen sınır değerleri sağlayacak gerekli her türlü önlem alınmalıdır. Poliklor dibenzodioksinler (PCDD) ve Poliklordibenzofuranlar (PCDF) : 0,1 ng/Nm3 Polibrom dibenzodioksinler Polibrom dibenzofuran Poliklor bifeniller 0,1 ng/Nm3 Polihalojen dibenzodioksinler Polihalojen dibenzofuranlar

KİMYA TESİSLERİNİN EK-4 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ YAKMA TESİSLERİNE AİT BACALARDA BACA GAZI HIZI; Baca gazı hızı en az: 4 m/s Baca gazı hızı en az : 3 m/s olmalıdır. Baca gazı hızı en az : 2 m/s olmalıdır. Baca gazı hızı : 2 m/s’nin altında olabilir. Anma ısıl gücü 500 kW’ın üzerinde ise; Tesisin üretimi ve dizaynı gereği; baca çapının daraltılamadığı ve cebri çekişin uygulanamadığı hallerde; 300 kW ≤ Anma ısıl gücü ≤ 500 kW ise; Anma ısıl gücü 300 kW’ın altında ise;

KİMYA TESİSLERİNİN EK-4 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ ÜRETİM ŞEKLİNDEN KAYNAKLANAN BACALARDA BACA GAZI HIZI; Baca gazı hızı en az : 4 m/s olmalıdır. Baca gazı hızı en az : 2 m/s olmalıdır. Cebri çekişin uygulanabildiği hallerde; Tesisin üretim şekli ve üretim prosesi gereği; baca çapının daraltılamadığı ve cebri çekişin uygulanamadığı ve bu durumun bilim kuruluşundan alınacak bir raporla onaylandığı hallerde;

KİMYA TESİSLERİNİN EK-4 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Atık gazlar serbest hava akımı tarafından, engellenmeden taşınabilecek biçimde dikey çıkışla atmosfere verilmelidir. Bacaların atmosfere açıldığı noktaların atmosfer koşullarından etkilenmemesi için bacalara şapka konulmasının teknik bir zorunluluk olmaması durumunda, bacaya monte edilecek şapkanın bacanın bitiminden bir baca çapı kadar yükseklikte olması ve atık gazların serbest hava akımı tarafından engellenmeden taşınması sağlanmalıdır. NOTLAR;

KİMYA TESİSLERİNİN EK-4 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ KÜÇÜK ÖLÇEKLİ TESİSLERDE ASGARİ BACA YÜKSEKLİĞİ (Anma ısıl gücü 500 kW’ın altında olan tesisler;) ORTA ÖLÇEKLİ TESİSLERDE ASGARİ BACA YÜKSEKLİĞİ (Anma ısıl gücü 500 kW ile 1,2 MW arasında olan tesisler;) Baca yüksekliği (çatının en yüksek noktasından) en az; 0,5 m Baca çatının tepe noktasına çok yakın değilse; Baca yüksekliği (çatı tabanından) en az 1 m olmalıdır. noktasından) en az; 1,5 m olmalıdır. Anma ısıl gücü 50 kW’ın altında ise; Düz veya eğim açısı 20 derecenin altında olan eğik çatılarda baca yüksekliği çatı eğimini 20 derece olarak kabul edilerek hesaplanan eğik çatının en yüksek noktasından itibaren; Baca yüksekliği en az 1,5 m olmalıdır. Baca yüksekliği (çatının en yüksek noktasından) en az; 2 m olmalıdır. Eğik çatı; Eğik çatı; Düz çatı; Düz çatı;

KİMYA TESİSLERİNİN EK-4 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ BÜYÜK ÖLÇEKLİ TESİSLERDE ASGARİ BACA YÜKSEKLİĞİ (Anma ısıl gücü 1,2 MW ve üzerinde olan tesisler;) Bacanın yerden yüksekliği ABAK kullanılarak belirlenir. Çatı üzerinden yüksekliği en az 3 m olmalıdır. H’ (m) : Abak kullanılarak belirlenen baca yüksekliği, d (m) : Baca iç çapı veya baca kesiti alanı eş değer çapı, t (°C) : Baca girişindeki atık gazın sıcaklığı, R (Nm3/h) : Nemsiz durumdaki atık baca gazının normal şartlardaki hacimsel debisi, Q (kg/h) : Kütlesel debi, S : Faktör H (m) : Düzeltilmiş baca yüksekliği H = H’ + J J’ : 10 H’ yarı çapındaki engebeli arazinin tesis zemininden ortalama yüksekliği veya imar planına göre tespit edilmiş azami baca yüksekliklerinin 10 H’ yarı çapı bölge içindeki tesisi zeminine göre yükseklik ortalaması

KİMYA TESİSLERİNİN EK-4 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ ISIL GÜCÜ OLMAYAN TESİSLERDE ASGARİ BACA YÜKSEKLİĞİ Çatının en yüksek noktasından itibaren 1,5 m olmalıdır. Ancak; Üretim prosesi bacası olmayan, ortam tozsuzlaştırma/gazlaştırma ve malzeme geri kazanım amaçlı olarak iç ortam havasını toz tutma/gaz arıtma sisteminden filtre ederek atmosfere veren bacaların, dikey çıkışlı olmasına, bacanın ait olduğu bina yüksekliği ve atmosfere verilen emisyonların dağılım koşulları dikkate alınarak, yetkili mercii tarafından karar verilir. (stokholler, silolar, nakil hatları, pnömatik sevk sistemlerineait bacalar ) Bu bacalarda Ek-4.b.4 uygulanmaz. Bu bacalar hakkında emisyon ölçüm raporunda ve Valilik tespit raporunda ayrıntılı bilgi verilmesi gerekmektedir.

KİMYA TESİSLERİNİN EK-4 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ R değerinin Q/S değerini kesmediği ve Abaktan baca yüksekliğinin belirlenemediği durumlarda H’ değeri 10 m alınır. Çatı eğimi 20° nin altında ise baca yüksekliği hesabı 20° lik eğim kabul edilerek yapılır. Benzer tür emisyon yayan ve yaklaşık aynı yükseklikteki bacalar arasındaki yatay mesafe, baca yüksekliğinin 1,4 katından az ise ve emisyonların birbiri üzerine binmemesi için farklı yüksekliklerde baca kullanılması zorunlu görülmüyorsa; yeni tesislerde tek baca kullanılır. S değerleri yeni tesisler ve eski tesisler için farlı değerler olarak SKHKK Yönetmeliğinde yer almaktadır. NOTLAR

KİMYA TESİSLERİNİN EK-3 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Yakma tesislerinin ısıl gücüne ve kullandığı yakıta bağlı olarak; Bacada ölçülen emisyonların kütlesel debi değerine bağlı olarak; SKHKKY Ek-3.d.2 gereğince; Isıl kapasitesi 100 GJ/saat (27778 kW) ve üstünde olan katı yakıt ve fuel-oil ile çalışan yakma sistemleri toz emisyonu ve Hacimsel debi ; SKHKKY Ek-3.d.4 gereğince; Isıl kapasitesi 36 GJ/saat (10 MW) ve Üstünde olan sıvı ve katı yakıtlı yakma sistemleri yanma kontrolü için yazıcılı bir baca gazı analiz cihazı CO ve (O2 veya CO2 ); Ölçümü yapan yazıcılı ve kaydedicili bir baca gazı Ölçüm Cihazıyla donatılmalıdır. SKHKKY Ek-3.d.3’de verilen kütlesel debi Eşik Değerlerini aşması halinde aşan Parametrenin ve hacimsel debi; SKHKKY Ek-3.d.2 gereğince; Toz emisyonu değeri 10 kg/saat’i; I. Sınıf özel toz emisyonu değeri 2 kg/saat’i ; II. Sınıf özel toz emisyonu değeri 5 kg/saat’i; Toz emisyonu ve hacimsel debi; ölçümü yapan yazıcılı ve kaydedicili bir Baca gazı ölçüm cihazıyla donatılmalıdır.

KİMYA TESİSLERİNİN EK-3 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Birden fazla yakma sisteminin bir bacaya bağlanması durumunda baca başına düşen toplam ısıl kapasite kullanılacaktır. Ölçüm Değerleri 5 yıl muhafaza edilmelidir. Ek-5’in ilgili maddesi gereğince tesis için; sürekli ölçüm cihazı takılmasının gerekmesi halinde tesisten kaynaklanan kütlesel debinin belirlenebilmesi için hacimsel debinin de sürekli ölçülmesi gerekir. NOTLAR;

KİMYA TESİSLERİNİN EK-3 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Bir tesisin işletme şartlarının değişmesi, atık gaz temizleme tesislerindeki arızalar ve benzeri nedenlerden kaynaklanan emisyonun belirlenen sınır değerlerini kısa süreler için bile aşmamasını sağlamak amacı ile yakma sistemi ısıl kapasiteleri ve emisyon kütle debileri SKHKKY Ek-3’de verilen eşik değerlerin altında da sürekli toz emisyon ölçümleri yapılması yetkili merci tarafından istenebilir. Bu yazıcılı ölçüm cihazlarının kalibrasyonun yapılması ve ölçüm sonuçlarının düzenli olarak kayıt altında tutulması gerekmektedir. NOTLAR;

KİMYA TESİSLERİNİN EK-3 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Sürekli ölçümler çerçevesinde, sonuçların değerlendirilmesi, 1 (bir) yıl içindeki işletim saatleri açısından aşağıdakilerin karşılandığını gösteriyorsa, Hiç bir takvim ayındaki emisyon ölçümlerinin ortalaması emisyon sınır değerlerini geçmiyorsa, Kükürt dioksit ve toz için: 48 saatlik tüm ortalama değerlerin %97'si, emisyon sınır değerlerinin %110'unu geçmiyorsa, Azot oksitler için: 48 saatlik tüm ortalama değerlerin %95'i, emisyon sınır değerlerinin %110'unu geçmiyorsa, emisyon sınır değerlerine uyulduğu kabul edilir.

KİMYA TESİSLERİNİN EK-2 KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Tesisin tümünden kaynaklanan emisyonların kütlesel debi değerleri ETKHKKY Ek-2’deki değerleri aşması halinde aşan parametre için tesis etrafında hava kalitesi ölçümü yapılır. Ölçüm sonuçları SKHKK Yönetmeliği Ek-2’de yer alan YILLARA GÖRE VERİLEN sınır değerleri aşmaması gerekmektedir.

ÇEVRE KANUNU KAPSAMINDA YAPTIRIMLAR İZNE TABİ TESİSLER İZNE TABİ OLMAYAN TESİSLER EMİSYON İZNİ OLAN EMİSYON İZNİ OLMAYAN Yönetmelikte Belirtilen Standartlara Aykırı Emisyona Neden Olanlara İzin Belgesinde ve Yön. Öngörülen Önlemler Alınmadan Faaliyet Gösteriliyorsa Emisyon Miktarları Yönetmelikte Belirlenen Değerleri Aşıyorsa İzinsiz Faaliyet Gösteren Tesisler Emisyon Miktarları Yönetmelikte Belirlenen Değerleri Aşıyorsa İdari Para İdari Para +TCK İdari Para İdari Para +TCK İdari Para +TCK

KİMYA TESİSLERİNE AİT EMİSYON ÖLÇÜM RAPORLARI HAKKINDA; Emisyon ölçüm raporu hazırlamadan önce Kimya tesisinin prosesi, ürün, yan ürünler, reaksiyonlar hakkında yeterli bilgiye sahip olmak gerekir. Söz konusu tesisin mevzuattaki yeri yükümlülükleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmak gerekir. Bu şekilde; tesiste oluşacak emisyon kaynakları kirleticiler açısından mevcut mevzuatla mukayese edilmesi daha doğru ve anlaşılır yapılabilir. Örneğin; kimya tesisin prosesi, üretimi, yan ürünler ham madde vb.. bilinmezse Ek-8’deki yerinin belirlenmesi de doğru yapılamaz.

KİMYA TESİSLERİNE AİT EMİSYON ÖLÇÜM RAPORLARI HAKKINDA; Faaliyetin açık bir şekilde anlatımı bölümünde; üretim prosesinin detaylı, (ham maddeler, ürün ve yan ürünler, oluşma sıcaklıkları, yakma sistemi, gereli ise reaksiyonlar) açılayıcı olarak verilmesi gerekir. Tesiste bulunan emisyon kaynakları ve bu kaynakların ne amaçla kullanıldığına ilişkin açıklayıcı bilgilerin yer alması gerekmektedir. Bu şekilde; tesise ait emisyon izin dosyasının değerlendirilmesi daha kolaylaşacaktır ve çelişkiler ortadan kalkacaktır.

PROSES BACASINDA YAKITA GÖRE SINIR DEĞER ALINMIŞ

KİMYA TESİSLERİNE AİT EMİSYON ÖLÇÜM RAPORLARI HAKKINDA; Atmosfere emisyon çıkışının kontrolsüz olduğu durumlarda emisyon ölçüm raporunda gerekli bilginin yer almaması, Ölçüm sonuçları ETKHKKY Ek-1 kapsamında değerlendirilmesi yapılırken limit değerlerin doğru alınması gerekmektedir. Uçucu organik bileşiklerinin sınıf analizi yapılarak verilmesi gerekmektedir. Emisyon kaynağı bacasında ölçümü yapılan toz emisyonunun özel toz olup olmadığı belirlenmeli ve özel toz ise sınıf tespiti yapılmalıdır.

I. , II. ve III. Sınıf organik buhar ve gazların olduğu belirtilmiş sınır değer 300 mg/Nm3 olarak verilmiş.

Teşekkür ederim. dsahin@cevreorman.gov.tr