USLE P FAKTÖRÜ DR. GÜNAY ERPUL

P Faktörü Eğime paralel şeritler üzerinde tarım: Almaşık ekim sistemi ve eşit genişlikteki şeritler üzerinde tarımı içerir. Ürün ekimi eşyükselti eğrilerine paralel yapılır ve şeritler ile almaşık olarak yeiştirilir (buğdaygil – baklagil – ticari ürünler – ot vs). Konturlar ile oluşturulan sırtlar veya tepecikler yüzey akışları yavaşlatır ve sedimentleri tutarlar. Ayrıca, sistemde kullanılan şerit otlaklar da aynı koruma işlemlerini (yüzey akış hız düşürülmesi ve akış içerisindeki toprak parçacıklarının tutulması) sağlarlar.

P Faktörü Teras: Eş yükselti eğrilerine paralel veya uyumlu olarak yüzey akışları tutmak veya hızlarını yavaşlatarak oyuntu erozyonunu önlemek amacıyla inşa edilen bir toprak seti (yığntısı) dir. Bir eğim boyunca uzunluğa bağlı olarak birçok teras inşa edilebilir.

P Faktörü TERASLAMA %s P 1 - 2 0,12 3 - 8 0,10 9 - 12 13 - 16 0,14 17 - 20 0,16 21 - 25 0,18

P Faktörü A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A1 35 0,13 3,60 1,00 = 16,38 ÖRNEK - 1 Orta Anadolu koşullarında 200 m uzunluğunda ve %10 diklikteki bir parselde kuru tarım yapılmaktadır. Aşağıdaki senaryolar için USLE’yi çözünüz (R = 35; K = 0,13)? Eğim-aşağı-eğim-yukarı sürüldükten sonra nadasa bırakılan 200m’lik eğimde toprak kayıplarını hesaplayınız (A1)? A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A1 35 0,13 3,60 1,00 = 16,38

P Faktörü A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A2 35 0,13 3,60 1,00 0,70 ÖRNEK - 1 Eğime dik sürüm yapıldıktan sonra nadasa bırakılan 200m’lik eğimde toprak kayıplarını hesaplayınız (A2)? A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A2 35 0,13 3,60 1,00 0,70 = 11,47

P Faktörü A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A3 35 0,13 3,60 0,7 0,35 = 4,02 ÖRNEK - 1 Eğime dik sürüm yapıldıktan sonra toprak kayıplarının izin verilebilir sınırın (2 ton ha-1 yıl-1) çok üzerinde olduğu hesaplanmıştır. Bu nedenle, buğday (C = 0,40) – nadas (C = 1) almaşık ekiminin eş yükselti eğrilerine paralel 50 m’lik şeritler üzerinde uygulanmasına karar verilmiştir (A3) (Cb – Cn – Cb – Cn) (%50 buğday - %50 nadas)? A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A3 35 0,13 3,60 0,7 0,35 = 4,02

P Faktörü A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A4 35 0,13 3,60 0,7 0,12 = 1,38 ÖRNEK - 1 4,02 ton ha-1 yıl-1 olan toprak kayıpları tatminkar değildir; eğimi teras ile kırmak gerekliliği ortaya çıkmıştır (A4)? 50 metre aralıklarla 4 adet teras inşa edilecektir. A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A4 35 0,13 3,60 0,7 0,12 = 1,38

P Faktörü ÖRNEK - 1 Tek başına kullandığında dahi, teraslama toprak kayıplarını izin verilebilir sınırın (2 ton ha-1 yıl-1) altına düşürmede başarı olmuştur. Ancak teraslama ile su koruması da olacağından, %75 - %25 oranlarda olmak üzere, buğday (C = 0,40) – nadas (C = 1) almaşık ekiminin teraslar üzerinde etkili bir şekilde kullanılabileceğine karar verilmiştir (A5)?

P Faktörü A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A5 35 0,13 3,60 0,55 0,12 = 1,08 ÖRNEK - 1 A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A5 35 0,13 3,60 0,55 0,12 = 1,08 Sonuç: teraslar üzerinde yapılan %75 - %25 oranlarındaki buğday (C = 0,40) – nadas (C = 1) almaşık ekiminin hem toprak kayıplarını önlemede hem de su hasatı yapmada orta anadolu koşullarda başarı ile uygulanabileceğini göstermiştir.

P Faktörü ÖRNEK - 2 Orta Anadolu koşullarında 300 m uzunluğunda ve %15 diklikteki bir parselde kuru tarım yapılmaktadır. Bir önceki yılın kuraklığından dolayı su kısıtı ortaya çıkmış ve nadas kaçınılmaz olmuştur. Hem toprak profilinde daha fazla su biriktirebilmek hem de toprak kayıplarını önlemek amacıyla, teras kanalı herhangi bir çıkış ağzına verilmeyen, kapalı bir teras sistemi kurmanın yararlı olacağına inanılmıştır. Yüzey akışların teraslar arası havzada biriktirildiği su hasatı hedeflenmiştir (R = 50; K = 0,30).

P Faktörü A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A1 50 0,30 8,00 1,00 0,14 = 16,8 ÖRNEK - 2 Doğrudan %15 eğim için öngörülen çizelge-P değerini (ki eş yükselti eğrilerine paralel sürümü de kapsamaktadır) kullanarak toprak kayıplarını hesaplayınız (A1)? A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A1 50 0,30 8,00 1,00 0,14 = 16,8

P Faktörü ÖRNEK - 2 Her ne kadar teraslama toprak kayıplarını azaltmada etkili bir koruma yöntemi ise de, bitkisel koruma yöntemleri kullanılmaksızın teraslama istenilen toprak kayıplarına ulaşmada yetersiz kalmaktadır.

P Faktörü A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A2 50 0,30 8,00 0,40 0,14 = 6,72 ÖRNEK - 2 Bu arazide teraslar üzerinde buğdaygil tarımı yapıldığını düşünerek toprak kayıplarını hesaplayınız (A2)? A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A2 50 0,30 8,00 0,40 0,14 = 6,72

P Faktörü A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A3 50 0,30 8,00 0,25 0,14 = 4,2 ÖRNEK - 2 Bu arazide teraslar üzerinde buğdaygil-baklagil (C = 0,10) almaşık tarımının yapıldığını düşünerek toprak kayıplarını hesaplayınız (%50 - %50)(A3)? A R K LS C P ton ha-1 yıl-1 A3 50 0,30 8,00 0,25 0,14 = 4,2

P Faktörü Teras yatay aralığı Teras aralığı TERASLAMA Dik geri eğimli teras Geniş tabanlı teras

TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI P Faktörü TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI Yapılan kazı – dolgu işleminin hangi yönde yapıldığına bağlıdır: eğim aşağısında kazı – yukarı eğimde dolgu eğim yukarısında kazı – aşağı eğimde dolgu

TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI, se P Faktörü TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI, se Kazı Dolgu Teraslar arası yatay aralık Teras etkili eğimi uzunluğu, l x s s: teras öncesi arazi eğimi (%)

TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI, se P Faktörü TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI, se eğim aşağısında kazı – yukarı eğimde dolgu

TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI, se P Faktörü TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI, se Kazı Dolgu Teraslar arası yatay aralık Teras etkili eğimi uzunluğu, l x s s: teras öncesi arazi eğimi (%)

TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI, se P Faktörü TERAS ETKİLİ EĞİMİNİN HESAPLANMASI, se eğim yukarısında kazı – aşağı eğimde dolgu