AccessIT AB Projesi Çerçevesinde Geliştirilen Elektronik Sistemler Doç. Dr. Özgür Külcü Hacettepe Üniversitesi kulcu@hacettepe.edu.tr

D

AccessIT Projesi Açık Arşiv Sistemi AccessIT Projesi Çerçevesi MIT ve HP laboratuarlarında geliştirilen son Dspace Açık Arşiv Sisteminin son sürümü 1.6.1. tümüyle Türkçe destekli olacak şekilde geliştirilmiştir. Açık arşiv sistemi için bulut etiketleme (cloud taging) geliştirilmiş ve RSS desteği eklenmiştir.

AccessIT Projesi Açık Arşiv Sistemi Geliştirilen Açık Arşiv Sisteminde birden faklı koleksiyon alanı oluşturulabilmekte ve böylece faklı müze, arşiv ya da kütüphane koleksiyonların sistem içerisinde ayrı ayrı tutulması mümkün sağlanabilmektedir. Koleksiyonlara erişim temel erişim noktalarından olabileceği gibi yeni alanlar da eklenebilmektedir.

Açık arşiv sistemine üye olanlar yeni kaynak ekleyebilmekte, tüm içeriği ya da kendi ekledikleri içeriğe erişebilmektedir. Geliştirilen elektronik arşiv sistemi elektronik metin, imaj, video, slayt vb. farklı dosya türlerini desteklemektedir. Dpace Elektronik Arşiv Sistemi pek çok ülkenin ulusal dijital arşivlerinin (kültürel miras kapsamındaki elektronik ortamda müze, kütüphane, arşiv ve Web kaynaklarının derlendiği platformlar) alt yapısını oluşturduğu gibi (Dspace dünyada en yaygın kullanılan açık kodlu elektron arşiv sistemidir), AB ve çevresindeki ülkelerin dijital arşiv platformu olan EUROPEANA Dspace tabanlı geliştirilmiştir.

yen Açık arşiv sistemi içerisinde kaynaklara erişim kaynağın kapsadığı dönem ya da belirli bir zaman aralığında gerçekleşebilmektedir. Yine kategori ya da koleksiyonlar, yazar, eser adları ya da konu alanları kaynaklara erişim için kullanılabilmektedir. Kullanıcılar ayrıca sistem içerisinde kendi profillerini düzenleyebilmektedirler

Kaynakların başlık, yazar, anahtar kelimeler, yükleme tarihi, yayıncı, özet bilgileri, Web adresi ve hangi koleksiyonun parçası olduğu erişim bilgileri arasında yer almaktadır

Sisteme yeni kaynak yükleme üyeler tarafından herhangi bir İnternet noktasında sisteme erişimle gerçekleşebilmektedir. Sistem kaynakların tanımlanmasında Dublin Core tanımlama kriterlerini kullanmaktadır. Sisteme kaynak bilgileri yüklenirken, kaynakların telif hakları ve kullanım hakkını bulunduran kuruluşlara ait bilgilerin ve kullanım koşullarının eksiksiz doldurulması gerekmektedir .

Yayın hakkını elinde bulunduran kütüphane, arşiv ya da müzenin belirlediği erişim kısıtlamaları çerçevesinde video, elektronik ortamda metin ya da resim dosyalarının bütününe, özet ya da sadece tanımlama ve asıl kaynağın bulundurulduğu kuruluş bilgilerine erişmek mümkün olabilmektedir.

AccessIT Türk Takımı Eğitim Modülü AccessIT Türk Takımı dijitalleştirme ve dijital içerik yönetimi üzerine Moodle tabanlı bir uzaktan eğitim programı geliştirmiştir. Uzaktan eğitim ülkemizde kütüphane, arşiv ve müzelerde çalışan toplam 540 kişiye Ocak 2011’de başlatılması öngörülen 3,9 ve tamamı alınmak istenirse 12 ayrı dersten oluşacak 3 ayrı düzeyde verilecektir. Eğitim programını başarıyla tamamlayanlara AB onaylı dijitalleştirme ve dijital içerik yönetimi sertifikasına sahip olacaklardır.

SERTİFİKA PROGRAMI İÇERİĞİNE GENEL BİR BAKIŞ Introduction to digitisation This topic outlines basic concepts associated with process of digitisation of cultural heritage. In this part you will learn why digitisation is so important and what is the role of small memory institution in the process of digital preservation. Basic digitisation workflows will be also presented to give you an idea of what should be done in order to create and publish digital version of cultural heritage objects in the Internet. What is the rationale for digitisation activities in cultural heritage domain? Lesson How the basic digitisation workflow can look like? Lesson Final quiz for topic 1

III. SERTİTİKA PROGRAMI EUROPEANA İle Ortaklıklar

Genel Değerlendirme- 1 Türkiye’nin 2007 yılında AB Kültür Programına tam üye olmasından bu yana bilgi kaynaklarının dijitalleştirilmesi, korunması ve erişimi üzerine en kapsamlı ve en önemli projesi AccessIT olacaktır. Proje ile ülkemizde dijitalleştirme, dijital içerik yönetimi, elektronik arşivlerin geliştirilmesi, dijital kaynak paylaşımı, dijital kaynakların telif hakları ve erişim uygulamaları üzerine büyük bir bilgi birikimi oluşacaktır. Özellikle dijitalleştirme ve dijital içerik yönetimi üzerine eksikliği hissedilen eğitimli personel ihtiyacı, kütüphane, arşiv ve kütüphanelerden 540 kişiye verilecek eğitimle önemli ölçüde giderilebilecektir. İlgili alanda içerik AB’nin uzunca yıllara dayanan bilgi birikiminin bir ürünüdür, alan çalışmaları ve okuma parçaları hariç 600 sayfaya dayanan eğitim içeriği , örnek laboratuar çalışmaları, video ve görüntülerle desteklenmiştir. İlk 540 kişiye verilecek eğitim, kurumların ilgili alanda eğitim ihtiyacını karşılamak amacıyla ücretsiz olarak gerçekleştirilecektir. Eğitim modüllerinin belirli bir kısmı tamamen Türkçe içerikte olacaktır.

Genel Değerlendirme- 2 Geliştirilen elektronik arşiv sistemi müze, kütüphane ve arşivlerin dijitalleştirdikleri içeriklerine herhangi bir başka yazılıma gereksinim duymadan saklamalarına, gerekli güvenlik koşullarına uygun biçimde korumalarına ve uluslararası standartlarla uyumlu biçimde erişime olanak sağlayacaktır. Halihazırda çoğunluğu AB üyesi 27 ülke kültürel mirasının bir parçası olarak gördüğü müze, kütüphane ve arşiv materyallerinden seçtiklerini Europeana Dijital Arşivi içerisinde Dspace’e uyumlu biçimde aktarma yarışı içerisine girmiş durumdadır. Dijital ortamda var olma, kendi kültürel derinliğini ve zenginliğini diğerlerine gösterebilme noktasında Europeana artık bir Web platformu durumundadır. Örneklerinde olduğu gibi dijital içeriğin ne kadarının kullanıcılara gösterileceği, orijinalinin erişimine dönük haklar bütünüyle kurumlara aittir. Europeana Dijital Arşivi’nde henüz Türkiye’den hiçbir kayıt yer almamaktadır. Türkiye ile ilgili kaynaklar diğer ülkelerden kurumların kendi politikaları çerçevesinde belirlenmektedir. Binlerce yıllık geçmişe ve köklü bir tarihe sahip ülkemizin önyargılarla değil gerçek mirasıyla Avrupa’da göğsünü gererek kendini gösterebilmesi tüm Proje ekibi gibi benim de en büyük dileğimdir.