BÖLÜM 5 BEBELİKTE BİLİŞSEL GELİŞİM
D) Dil Gelişimi a) Dili Tanımlama Dil, iletişimin bir türüdür – sözlü, yazılı ya da imzalı ne tür olursa olsun- semboller sistemine dayalıdır. Dil bir toplumun kullandığı kelimeleri ve onları birleştirecek ve değiştirecek kuralları içerir.
Dil bize başkalarıyla iletişim kurma olanağı sağlar Dil bize başkalarıyla iletişim kurma olanağı sağlar. Dilin önemli bazı özellikleri nelerdir?
Dil: Sembol sistemleri temelinde, sözel, yazılı ya da işaretli olabilen iletişim formu. Dil, bir toplum tarafından kullanılan sözcükler ve onları çeşitlendirecek ve birleştirecek kurallardan oluşur.
b) Dil Kural Sistemleri 19. yüzyıl Amerika’lı yazar Ralph Waldo Emerson “Dünya bir düzen içinde kurulmuştur ve atomlar ahenkle geçit töreni yaparlar” dediğinde kafasından geçen dil olmalıydı. Dil, yüksek ölçüde düzenlidir ve örgütlüdür (Berko Gleason, 2009; Bohannon & Bonvillian, 2009). Örgüt, beş kurallar sistemi içerir.
1) Fonetik (Sesbilim) 2) Morfoloji (Biçimbilim) 3) Söz Dizimi (Sentaks) 4) Anlam Bilim (Semantik) 5) Kullanım Bilgisi (Pragmatik)
Sonsuz Yaratıcılık: Sınırlı sayıdaki sözcük ve kurallardan sınırsız sayıda anlamlı cümle üretebilme yeteneği. Sesbilim: Dilin, kullanılan sesleri ve bunların nasıl birleştirilebilineceğini içeren ses sistemi. Morfoloji: Kelimedeki yapı bilgisi.
Sözdizimi: Sözcüklerin geçerli sözcük öbekleri ve cümleler oluşturmak için birleştirildiği yol. Anlambilim: Sözcüklerin ve cümlelerin anlamı. Edim Bilgisi: Dilin farklı bağlamlarda uygun bir biçimde kullanılması.
c) Dil Nasıl Gelişmektedir? Hangi dili öğrenirse öğrensin dünyanın her yerindeki bebekler dil gelişiminde benzer yolları izlemektedir. Bu gelişimde bazı anahtar yapıtaşları nelerdir?
Dil Seslerini Tanıma ? Babıldama ve Diğer Seslendirmeler ? Jestler ? İlk Sözcükler ? İki Sözcüklü İfadeler ?
Çocuklar ilk sözcüklerini söylemeden çok önce bir dizi sesler ve jestler üretirler. Ortalama olarak bebekler hangi yaşta farklı türden sesler ve jestler üretmeye başlarlar?
Dünyanın her yerinde çoğu küçük çocuk ortalama olarak 18-24 aylık arasında iki sözcüklü ifadeleri kullanmayı öğrenirler. Bu iki sözcüklü ifadelerin örnekleri nelerdir?
Telgrafik Konuşma: Artikeller, yardımcı fiiller ve diğer bağlaçlar gibi dilbilgisel işaretler olmadan kısa ve öz sözcüklerin kullanılması.
Şempanzeler doğada, birbirlerini çağırarak, el hareketleriyle, yüz ifadeleriyle iletişim kurarlar, evrimsel psikologlar bunun gerçek dilin kökenleri olabileceğine inanırlar. Biyolojinin dildeki rolü ne kadar güçlüdür?
Broca Alanı: Konuşma üretmeyle ilgili beynin sol frontal lobunda bulunan alan. Wernicke Alanı: Beynin sol yarıküresinde bulunan dili kavramayla ilgili alan. Afazi: Beyin hasarıyla oluşan konuşma engeli ya da kaybı.
Dil Edinim Aracı (DEA): Chomsky’nin fonoloji, söz dizimi ve anlam bilimi içeren, çocuğun bir dilin kural ve özelliklerini algılamasını sağlayan biyolojik bir yeteneği tanımlar.
ŞEKİL 5.16 BROCA ALANI VE WERNICKE ALANI: Broca alanı beynin sol yarıküresindeki frontal lobda yer almaktadır ve konuşmanın merkezidir. Wernicke alanı sol yarıkürenin temporal lobunun bir parçasıdır ve dili anlamayla ilgilidir. Beyindeki bu alanların rolü 4. bölümde anlatılan lateralizasyonla nasıl ilişkilidir?
Çocuk-yönelimli Konuşma: Basit kelimeler ve cümlelerle normalden daha yüksek tonda konuşulan dil.
d) Etkileşimci Görüş Dil edinimi yalnızca biyolojiye bağlı olsaydı, Aveyronlu vahşi çocuk ve Genie (bu bölümde daha önce ele alınmıştı) zorluk çekmeden konuşmalıydı. Çocuğun deneyimleri dil edinimini etkilemektedir.