2011 – 2012 EĞİTİM ÖĞRETİM DÖNEMİ BAHAR YARIYILI SULAMA ve DRENAJ ZTY 304 ( 6.yarıyıl) Prof. Dr. M. Ali TOKGÖZ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Lisans Programı

Sulama SULAMA KİTABI Güngör, Y., A.Z.Erözel ve O. Yıldırım A.Ü.Ziraat Fakültesi yayınları: 1540/493 Ankara, 2004

SULAMA ve DRENAJ DERSİNİN İÇERİĞİ Giriş (1. hafta) Sulama Sistemleri (2. hafta) Toprak-Bitki-Su İlişkileri (3.-4. hafta) Bitki Su Tüketimi ve Sulama Suyu İhtiyacı (5.-6.-7. hafta) Arazinin Sulamaya Hazırlanması (8. hafta) Sulama Yöntemleri (9. hafta) Salma sulama yöntemi (9. hafta) Tava sulama yöntemi (10. hafta) Uzun tava sulama yöntemi (10. hafta) Yağmurlama sulama yöntemi (11. hafta) Damla sulama yöntemi (11. hafta) Ağaç altı mikro yağmurlama sulama yöntemi (11. hafta) Sulama Suyu Kalitesi ve Sorunlu Topraklar (12. hafta) Drenaj (13.-14. hafta)

SULAMA Bitkinin normal gelişmesi için gerekli olan ancak doğal yağışlarla karşılanamayan suyun, bitki kök bölgesindeki toprağa, gereken zamanda, gereken miktarda ve kontrollü olarak verilmesi işlemine SULAMA denir.

Sulamanın önemi Bitki tarafından alınan su; TERLEME Bitki tarafından alınan su; - Bitki dokularında su olarak kalır - Bitki bünyesinde çeşitli bileşiklerin yapımında kullanılır - Terleme ile atmosfere verilir Sulamada, alınan suyun terleme miktarına eşit olduğu yaklaşımı yapılır

BİTKİ SU TÜKETİMİ (EVAPOTRANSPİRASYON, ET)

BİTKİLERDE SU-VERİM İLİŞKİSİ EĞRİSİ (kg/da) Toprak nemi (mm) İyi drenaj Kötü Y X Maksimum verim

Gereğinden düşük toprak nemi koşulunda; Toprak nemi toprak taneleri tarafından yüksek güçle tutulur. Bitki suyu alabilmek için yüksek kök basıncı uygular ve gelişme ve ürün yapımına ayıracağı enerjinin bir kısmını su alımında kullanır. Sonuçta, bitki gelişmesi ve verim olumsuz yönde etkilenir.

Gereğinden yüksek toprak nemi koşulunda Toprak gözeneklerinde gereğinden yüksek su bulunur ve gözeneklerdeki hava oranı düşer. Bunun sonucunda; Kılcal kök gelişimi sınırlanır. Mikroorganizma faaliyetleri yavaşlar. Bitki besin elementlerinin alımını engelleyen zararlı bileşikler oluşur.

DRENAJ Büyüme mevsimi boyunca bitki kök bölgesinde yeterli nemin bulunması bitki gelişmesi açısından çok önemlidir. Gereğinden az veya fazla toprak nemi genellikle verim azalmasına neden olur. Bitki kök bölgesinde kaynağı ne olursa olsun fazla nemin topraktan, yani kök bölgesinden uzaklaştırılması arzu edilir. Bu olay DRENAJ olarak tanımlanır.

TOPRAKTA YETERLİ SU VARSA Toprak zerresinin su molekülünü çekim gücü zayıftır Bitki kökü suyu rahatlıkla alır Su molekülü Su tabakası Bitki kökü Toprak zerresi

Yeterli su var Bitki kökü su alabilir

Su azalınca Bitki kökü su alabilir

Su azalınca BİTKİ KÖKÜ SU ALAMAZ

Sulamanın yararları Bitki su ihtiyacı tam karşılanır. Diğer tarımsal girdilerin etkinliği artar. Topraktaki fazla tuzun yıkanması sağlanır. Toprakta mevcut taban taşı yumuşatılır. Gübre ve tarım ilaçları su ile birlikte verilebilir. Bazı bitkiler dondan korunabilir. Sulamanın yararları

DÜNYA NÜFUSU 1800 1 MİLYAR 1930 2 MİLYAR 1960 3 MİLYAR 1974 4 MİLYAR

TÜRKİYE NÜFUSU 1927 13 648 000 1957 20 947 000 1985 50 664 000 1990 56 148 000 1995 64 485 000 2000 72 029 000 2010 77 545 000 2050 94 800 000 ( * ) ( * ) TAHMİN

Türkiye İzdüşüm Alanı : 77 945 200 hektar 78 X 106 hektar Çayır-meralar............... 21.7X106 hektar Su Yüzeyleri................. 1.1X106 hektar Tarım Alanları............... 28.1X106 hektar Orman,Funda,Çalı ....... 23.1X106 hektar Yerleşim Alanları.......... 0.6X106 hektar Boş Arazi...................... 3.4X106 hektar T O P L A M 78.0X106 hektar

28.1X106 hektar Tarım Alanında 17 908 000 hektar Tarla Ürünleri 6 595 000 hektar Nadas 662 000 hektar Sebze Bahçeleri 625 000 hektar Bağlar 1 489 000 hektar Meyve Ağaçları 821 000 hektar Zeytin Ağaçları 28 100 000 hektar TOPLAM

Türkiye’de sulama Tarım alanı : 28 x 106 ha % 6 eğime kadar sulanabilir alan : 13.5 x 106 ha Tüketici amaçlarla kullanılabilecek su kaynakları potansiyeli 98 x 109 m3/yıl yerüstü 14 x 109 m3/yıl yer altı

Mevcut sulanan alan : 4.9 x 106 ha Sulamaya ayrılacak su kaynakları potansiyeli ile Türkiye’de halen uygulanan sulama teknolojileri ile; Havzalar düzeyinde su nakli yapıldığında 8.5 x 106 ha Havzalar düzeyinde su nakli yapılmadığında 6.5 x 106 ha alanın sulanabileceği hesaplanmaktadır. Mevcut sulanan alan : 4.9 x 106 ha Uygulanan sulama yöntemleri % 85 Yüzey sulama % 12 Yağmurlama sulama % 3 Damla sulama

FAZLA SU ZARARLI Fazla su: Verim düşer Gelir düşer Çevre zararları (taban suyu yükselmesi, toprakların tuzlanması, çoraklaşma) Az su:

AŞIRI SU KULLANIMI (BİLİNÇSİZ SULAMA)

AŞIRI SU KULLANIMI (BİLİNÇSİZ SULAMA)

Tuzlulaşmadan dolayı terk edilen tarım arazileri