Orta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 1 İmisyon Ölçümleri HAZIRLAYANLAR: Prof. Dr. Aysel Atımtay Çevre Müh. Meltem Güvener

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara2 Koku ve Dağılımı Emisyon Ölçümüİmisyon Ölçümü

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara3 İmisyon Ölçümleri Kokunun,  koku kaynağından uzaklaştıkça azalması  rüzgar etkisiyle değişken olması nedenleriyle çevredeki koku konsantrasyonunun olfaktometre ile doğrudan ölçümü mümkün değildir. Koku imisyonlarının belirlenmesi için alan çalışmalarının yapılması gerekmektedir.

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara4 Alan Çalışmaları İmisyon Alanı: Koku emisyonlarının ulaştığı, etkilediği alanın tamamıdır. Değerlendirme Alanı: Koku imisyonu ölçümü ve değerlendirmesi yapmak üzere belirlenmiş alandır. Bu alan üzerinde bir grid sistemi oluşturulur.

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara5 Grid Sistemi Nasıl Oluşturulur? Grid sistemi:  hakim rüzgar yönü,  yerleşim alanları, dikkate alınarak;  karelerin kenarı m olacak şekilde oluşturulur.

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara6 Değerlendirme Alanı Koku KokuKaynağı A1 A4 A2 A5 A3 A6 B1 B6B5B4 B3 B2 C1 D1 C4 C3 C2 C5C6 D6 D5D4 D3D m m

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara7 Değerlendirme Alanı Koku KokuKaynağı A1 A4 A2 A5 A3 A6 B4 B1 B6B5 B3 B2 C4 C1 C3 C2 C5C6 D4 D1 D6 D5 D3D m m

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara8 Ölçümü Kimler, Ne Zaman Yapar? Panelistler  yılın değişik aylarında,  haftanın değişik günlerinde,  günün değişik saatlerinde (0-4, 8-12, gibi) ölçüm yaparlar. Böylece, tam bir dağılım sağlanmış olur.

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara9 Alan Ölçüm Programı TARİHGÜNZAMANNOKTALAR 1 1 Mart 2004Pazartesi 12-16A 2 5 Mart 2004Cuma 16-20B 3 11 Mart 2004Perşembe 20-24C 4 15 Mart 2004Pazartesi 0-4D 5 18 Mart 2004Cuma 16-20A 6 23 Mart 2004Salı 20-24B 7 27 Mart 2004Cumartesi 0-4C 8 31 Mart 2004Çarşamba 4-8D 9 4 Nisan 2004Pazar 20-24A 10 8 Nisan 2004Perşembe 0-4B Nisan 2004Pazartesi 4-8C Nisan 2004Cuma 8-12D Nisan 2004Salı 0-4A Nisan 2004Cumartesi 4-8B Nisan 2004Çarşamba 8-12C 16 1 Mayıs 2004Cumartesi 12-16D

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara10 Bazı Tanımlar Tekil ölçüm: Tek bir noktada yapılan ölçümdür. Ölçüm süresi: Tekil ölçüm için gerekli olan süredir. Değerlendirme periyodu: Tekil ölçümlerin gerçekleştiği toplam süredir. Bu süre genellikle 1 yıldır (104 ölçüm), minimum 6ay da (52 ölçüm) olabilir.

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara11 Tekil Ölçüm Nasıl Yapılır? Belirlenen tek bir ölçüm noktasında belirli bir süre yapılan koku ölçümüdür. Bu süre 10 dakikadır. Tekil ölçümler;  Değerlendirme alanındaki koku karakterini  Yayılan kokunun algılama frekansını belirlemek üzere yapılırlar. Bu ölçümler bir grup panelist tarafından gerçekleştirilir. Her panelist ayrı noktalarda ölçüm yapar.

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara12 Ölçüm Her panelist ölçüm noktasında 10 saniyede bir aldığı havayı test eder. Koku algıladıysa ölçüm formuna 1, algılamadıysa 0 yazar. Panelist 10 dakika boyunca o noktada bulunur. Böylece 60 ölçüm yapmış olur. (6 ölçüm/dak) × (10 dak) = 60 ölçüm

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara13 Ölçüm Formu Tarih Panelist Nokta İsmi Zaman Rüzgar Yönü ve Hızı Bulutluluk Sıcaklık ve Nem Koku var 1 Koku yok 0 Yüzde Koku Zamanı

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara14 Form Değerlendirme Sonuçlar “% koku zamanı” olarak belirlenir; % Koku Zamanı = 100 x Kokulu Ölçüm Sayısı Toplam Ölçüm Sayısı % Koku Zamanı = × 100 = % 25 Örnek:

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara15 Ölçümleri Değerlendirme 6 aylık ölçüm programı; 6 aylık ölçüm programı; Toplam ölçüm sayısı = 52 (gün) Her ölçüm günü yalnız bir tip nokta ölçülür; Her ölçüm günü yalnız bir tip nokta ölçülür; Örneğin; 1 Mart 2004 – Pazartesi arası A noktaları 52 gün boyunca A,B,C,D noktalarında eşit sayıda ölçüm gerçekleştirilir. Yani her tip noktaya ait; 52 gün boyunca A,B,C,D noktalarında eşit sayıda ölçüm gerçekleştirilir. Yani her tip noktaya ait; 52 / 4 = 13 ölçüm (gün) bulunur. 52 / 4 = 13 ölçüm (gün) bulunur. 13 gün A1 B1C1 D1

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara16 Her ölçüm noktasındaki koku miktarı “% koku zamanı” olarak belirlenir; Her ölçüm noktasındaki koku miktarı “% koku zamanı” olarak belirlenir; A1 noktası: 15/60 = % 25 B1 noktası: 20/60 = % 33 C1 noktası: 3/60 = % 5 D1 noktası: 12/60 = % 20 A2 noktası: 0/60 = % 0 B2 noktası: C2 noktası: D2 noktası: Her ölçüm karesi tek tek ele alınır, o karenin köşe noktalarındaki %KZ değerlerinin belirlenen limiti aşıp aşmadığı kontrol edilir; Her ölçüm karesi tek tek ele alınır, o karenin köşe noktalarındaki %KZ değerlerinin belirlenen limiti aşıp aşmadığı kontrol edilir;  “% KZ > limit” ise o noktaya “1” puan verilir,  “% KZ < limit” ise o noktaya “0” puan verilir

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara17 6 aylık ölçüm sonunda her noktada biriken puanlar toplanır. Bu puanlar, o noktadaki koku miktarının kaç kez limit değeri aştığını gösterir. 6 aylık ölçüm sonunda her noktada biriken puanlar toplanır. Bu puanlar, o noktadaki koku miktarının kaç kez limit değeri aştığını gösterir. Örneğin; limit %KZ = %10 olsun ve her noktayı tek tek kontrol edelim, Varsayalım ki: A1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 2 kez aşmış, B2 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 1 kez aşmış, C1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 0 kez aşmış, D1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 1 kez aşmış. olsun. olsun A1 B1C1 D1

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara18 Her bir ölçüm noktasındaki toplam puanlar hesaplandıktan sonra; her bir ölçüm karesi değerlendirilir ve her karenin % KZ limit değerini aşıp aşmadığı kontrol edilir. Örnek: 13 gün A1 B1C1 D1 Ölçüm karesinin köşelerindeki puanlar toplanır ve gerçekletirilen toplam ölçüm sayısına bölünür; = = 4 4 / 52 = 0.08 % 8 4 / 52 = 0.08 % 8 Elde edilen değer limit değerin altında bulunmuştur; % 8 < % 10

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara19 Bu limit değeri Alman Yönetmelikleri’nde;  Yerleşim birimleri için KZ = %10  Endüstriyel alan için KZ = %15 olarak verilmiştir.

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara20 Pilot Çalışma Şeker Fabrikası emisyon kaynağı olarak alındı. 10 yıllık meteoroloji verileri ile hakim rüzgar yönü KD ve GB olarak belirlendi. Yerleşim yerleri ve hakim rüzgar yönü dikkate alınarak ölçüm noktaları belirlendi. Bir yıllık ölçüm programı hazırlandı. Program doğrultusunda ölçümler gerçekleştirildi. Ölçümler sonucunda bölgeye ait koku haritası çizildi.

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara21 İmisyon Alanı

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara22 Değerlendirme Alanı

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara23 Yıllık Koku Haritası

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara24 12.– 5. Aylara Ait Koku Haritası

LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara25 6.– 11. Aylara Ait Koku Haritası