0-6 YAŞ ARASI ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

GELİŞİMİN TEMEL İLKELERİ Gelişimde belirli bir sıra vardır. Gelişim baştan ayağa doğrudur. Gelişim basitten zora doğrudur. Gelişim süreklidir.Ancak her yaşta aynı hızla ilerlemez. Gelişimde kritik dönemler vardır.(çocuk bazı becerileri kritik dönemde kazanmaktadır.Aksi taktirde ileriki gelişim basamakları sekteye uğrar)

1.ay Büküklük hali azalmaya başlar.(anne karnındaki bebeğin kolları bükük durumdadır. Yüzükoyun yatarken,çocuk başını kaldırıp 1-2 sn. tutabilir. Elleri yumruk halindedir.Baş parmak avuç içindedir. Oturmaya çekildiğinde başı düşer. Onunla konuşulduğu zaman bakar ve dinler.Çocuk çok iyi göremediği halde konuşma sesleri ilgisini çeker. Bazı gürültülü sesler çıkarır.

2.ay Yüzükoyun başını kaldırır,kısa süreli başını tutar. Görme özelliği gelişmeye başlar. Nesneleri bir uçtan bir uca izleyebilir. Sosyal ilişki kurulduğunda gülümser.(Bu gülümseme bilinçli değildir.) Annesini tanımaya başlar.(Bu çocuğun bir anlamda zihinsel olarak gelişmeye başladığını gösterir) “a,e,i,o,u,”gibi bazı sesleri çıkarmaya başlar.

3.ay Yüzükoyun baş ve gövdesini kaldırmaya başlar. Yardımla oturtulduğunda,kısa süreli olarak başını tutar,sonra yorulur ve başını düşürür. Kendi kendine çıkardığı sesler artar.Bu durum;ağız ve dil kaslarının geliştiğini gösterir. Çevresini ve insanları fark etmeye başlar. Sırt üstü yatarken kendi el hareketlerini izler.Bu durum;el-göz koordinasyonunun gelişmekte olduğunu gösterir. Eline bir şey verildiğinde tutar,fakat kısa süre sonra düşürür ve aramaz. İnsan sesi duyunca veya ihtiyacı karşılanınca,ilk toplumsal tepki olarak değerlendirilen gülümseme görülür. Dilin temel taşları gözüyle bakılan cıvıldama görülür.

4.ay Oturtulduğunda başını tutar.4.ayın en belirgin özelliği olan baş kontrolünün kazanıldığı anlamına gelir. Yardımla oturur ve bundan da hoşlanır. Eşyalara uzanmaya başlar ve elindekini ağzına götürür.(Nesneleri tanıma ve diş kaşımaya yönelik olabilir.) Ayakta tutulduğunda basmaya başlar.(Daha önceki basmalar bilinçli değildir.Bu ayda istemli basma başlar ancak,bu yürüyecek anlamına gelmez) Yüksek sesle güler.(Bu durum gülümsemeden farklıdır.Çünkü kahkaha atar) İki elini orta hatta birleştirebilir. Not:5.ve 6.ayda bebekler bu paralelde gelişim göstermeye devam eder.

7.ay Yüzükoyun durumdayken ,sırtüstü duruma dönebilir.Yavaş yavaş yuvarlanma başlar.Dönme çocuğun ilk yer değiştirme hareketidir. Ayaklarına bastırıldığında zıplamaya başlar.Böylece çocuk bacak kaslarını güçlendirir.Aynı zamanda bu bir yürüme egzersizidir. Emekleme başlayabilir.Ancak asıl emekleme 8.ayda başlar. Aynada kendisine güler. Sırtüstü yatırıldığında,ayağını ağzına götürür.Çocuk artık vücudunu tanımaya başlar. Öğretilirse bardaktan su içebilir.Bu çocuğun dudak kaslarının gelişmeye başladığını gösterir. Katı besin maddelerini yemeye başlar.

10.ay Rahatça oturur.(Başlangıçta,eller dizde oturur.) Oturduğu yerden ayağa kalkar,yürüyemese de bir yere tutunur. Kolaylıkla emekler.(Emekleme,çocuğun bağımsızlık duygusunu geliştirir.) Baş ve işaret yardımıyla nesneleri tutar.(Kerpeten tutuşu) İşaret parmağını işaret etmek amacıyla kullanır. Alkış(el çırpma),baş baş yapar.(sosyalleşmeye başladığının işaretidir.)

1 yaş Yardımla veya yardımsız yürümeye başlar.Ancak,bu tam bağımsız yürümeye başladığı anlamına gelmez.Asıl yürüme 15.aydan itibaren gerçekleşir. En az bir kelime veya birkaç heceyi söyleyebilir. Topla oynamayı sever.Ancak topu düşürdüğünde aramaz,unutur.(Nesne devamlığı kazanılmamıştır) Adı söylendiğinde bakar. Giyinirken yetişkine yardımcı olur. Bir kabın içine nesneleri doldurur-boşaltır.

15.ay Yardımsız yürür.(Ancak bu dengesinin çok iyi olduğu anlamına gelmez) 4-6 kelimeyi konuşur. Oyuncaklarını atmaktan zevk alır.Zihinsel engelli çocuklar bu aşamada çok takılırlar.İleriki yaşlarda da görülebilir. İki küple kule yapar.

18.ay Yavaş yavaş konuşmaya başlar.(Kız çocuklarında daha erken gerçekleşir) Tırmanmaya çalışır.(ilk aşamada kanepeye çıkmaya başlar,bu merdiven çıkmanın ilk aşamasıdır) Elinden tutulduğunda merdivenden çıkar. Üç küple kule yapar. Şişenin içine atılan boncuğu çıkarır.(Hem zihinsel,hem de ince motor gelişimin göstergesidir. Resimlerden ailesini tanır. En az 10-12 kelimeyi anlayarak konuşur. Basit günlük etkinliklerden bazılarını taklit eder.(Oyuncak bebeğe yemek yedirmek gibi)

2 yaş Rahatça koşabilir. Çift ayakla merdivenden çıkar. Öğretilirse,bağcıksız ayakkabıyı giyip-çıkartabilir. 6 küple kule yapabilir. İki-üç kelimelik cümle kurar. Çatal-kaşık kullanabilir.(Bunun için çocuğun daha önce masaya oturması gerekir)

2,5 yaş Sıçrayarak oynamaktan hoşlanır. Tek ayak üzerinde durabilir. Evde dolap,çekmece gibi eşyaları karıştırır.(Merak duygusu artar) Renkleri ayırt etmeye başlar.(zihinsel olarak geliştiğini gösterir) Büyük-küçük tuvalet kontrolünü kazanır. Ev kazaları açısından en önemli dönemdir.

3 yaş Tek ayakla merdiven çıkar. Kalemle çizgi çizer. Öğretilirse, 1-10’a kadar sayabilir. Karanlık ve yüksek sesten korkar. Yaşını ve cinsiyetini bilir. Çok soru sorarlar.(Bu ne?) Tuvalete kendisi gidebilir.

4 yaş Grup oyunlarından hoşlanır. Tek ayakla,merdivenden iner-çıkar. Makasla kağıt keser. Büyük-küçük,uzun-kısa kavramlarını bilir. Öğretilirse,ana renkleri tanıyabilir. Öğretilirse ,dişlerini fırçalar. Resimli kitaplara bakmaktan hoşlanır.

5 yaş Giysilerini tek başına giyip-çıkartır. Kalemle çeşitli şekiller çizebilir. Korkuları azalır. Arkadaşları ile oynamaktan hoşlanır. Annesine yardım etmekten hoşlanır. Hafızası(kısa ve uzun süreli bellek)gelişmiştir) Ana renkleri tanır(kırmızı,mavi,sarı,yeşil)

6 yaş Öğretilirse,geometrik şekilleri tanır.(daire,üçgen,kare,dikdörtgen) Mekanda konum bildiren kavramları tanır.(altında-üstünde,içinde-dışında gibi) Öğretilirse,harfleri çizebilir.

0-6 YAŞ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

0-3 AY Gelişim Özelliği:Gülümsemeye başlar. Gözleri ile kişi ve nesneleri izler. Ellerini keşfeder. Başını oynatır, tekme atar. Ağladığında, sarılınca sakinleşir. Kafasını sese doğru çevirir. Emmekten zevk alır. Oyuncak / Etkinlik:Sesli, hareketli mobiller. (Bebek yatağının üzerine asılabilecek ziller. Çıngıraklar, emilebilir oyuncaklar.

4-6 AY Gelişim Özelliği:Aile bireylerini tanır. Birisini konuşurken dikkatle dinler. Sesleri taklit eder. El ve ayaklarını keşfeder. Her şeyi ağzına götürür. Destekle oturur, döner, sıçrar ve birden atlar. Oyuncak / Etkinlik:Yumuşak oyuncaklar, bez toplar, parlak desenli çoraplar. Sıkıldığında veya sallandığında ses çıkaran oyuncaklar, diş kaşıyıcıları.

7-12 AY Gelişim Özelliği:Sesler ve yüzleri tanır, ismini anlar. İlk anlamlı cümlelerini söyler. Objeleri eli ile sallayarak ses çıkarır, böylece objeleri bulur. Desteksiz oturabilir. Emekler, sıralar ve yürür. Oyuncak / Etkinlik:Bebekler, doldurulmuş hayvanlar, kuklalar. Blok, top ve boncuk kutuları. Plastik kutular, yırtılabilecek eski dergiler. Müzik kasetleri. Geniş plastik toplar.

1-1,5 YAŞ Gelişim Özelliği:Büyüklerin hareketlerini taklit eder. Daha fazla kelimeyi anlar ve söyler. Hikayelerden hoşlanır. Düzgünce yürür, merdivenleri çıkar. Eşyaları tanır ve sahiplenir. Büyüklerin istediklerini anlamaya başlar. Oyuncak / Etkinlik:Müzik kutusu, 2-6 geniş parçadan oluşan yap-boz' lar. Sesli kitaplar, basit resimli hikayeler. Suluboya ve pastel boyalar. Su ve kumla oynayabileceği materyaller.

1,5-2 YAŞ Gelişim Özelliği:Problemleri çözer. Kelimeleri daha iyi söyler ve anlar. Başarılarını göstermekten zevk alır. Vücudunu kontrol etmeye ve koşmaya başlar. Oyuncak / Etkinlik:Büyük mutfak aletleri, renkli büyük ve geniş hikaye kitapları, tef, ziller, davul, tahta at, oyuncak telefon.

2-3,5 YAŞ Gelişim Özelliği:Yeni şeyler öğrenmekten zevk alır. Ana dilini hızlıca öğrenir. Tehlikeli hareketler yapmaya başlar. El ve parmaklarının kontrolü başlar. Oyuncak / Etkinlik:4-20 parçadan oluşan yap-boz' lar, resimli loto, domino, tahtadan yapılmış tren setleri. Yıkanabilir birkaç elbise.

3,5-5 YAŞ Gelişim Özelliği:Dikkatini daha uzun süre toplar. Ana dilini gürültülü ve komik bir şekilde kullanır. Arkadaşları ile oynamaktan zevk alır. Oyuncak / Etkinlik:Çok parçalı yap-boz' lar, lego' lar, hayvan figürleri, kitaplar, pastel boya, suluboya.

5-6 YAŞ Gelişim Özelliği:İnsanlar ve dünya hakkında merakı artar. Okuma, yazma, harfler ve sayılarla ilgilenir. Oyuncak / Etkinlik:Daha karışık yap-boz' lar, frizbi, bisiklet, arkadaşları ile grup oluşturma. Sokakta oynamaya başlar.