HADAMARD MATRİS VE KODLARI

BÖLÜM 1. HADAMARD MATRİSLER VE ÖZELLİKLERİ Tanım 1.1 (Hadamard Matris) n. mertebeden bir Hadamard matris, elemanları -1 ve +1’ lerden olusan n×n tipinde bir karesel matristir. 𝐻 𝑛 ile gösterilir. n I , n. mertebeden birim matris olmak üzere; dir.

ÖRNEK Asagıdaki matrisler 1. mertebeden, 2. mertebeden ve 4. mertebeden Hadamard matrislerdir.

n. mertebeden ve elemanları -1 ile +1’lerden olusan her matris Hadamard matris degildir. Bunun için mertebenin ve elemanların dizilisinin bazı özel kosullara sahip olması gerekir. Bu kosullardan ileride bahsedilecektir. Hadamard matrisler basta iletisim (özellikle mobil iletisim) ve kodlar teorisi olmak üzere birçok alanda kullanılmaktadır. Halen mertebesi daha büyük Hadamard matrisler olusturmak için çalısmalar devam etmektedir.

Tanım 1.2(Denk Hadamard Matrisler veStandart Form) bagıntısının öncelikli sonucu, 𝐻 𝑛 ’ nin herhangi iki satırının (aynı zamanda iki sütununun) ortogonal (dik) olmasıdır. i) Herhangi iki satır veya sütun yer degistirilirse, ii) Bir satır veya sütunun her elemanı -1 ile çarpılırsa, iii)H ’nin transpozesi alınırsa, yukarıdaki özellikler değişmez.

b) Yukarıdaki üç isleme göre sadece bazı farklı kombinasyonlardan olusan iki Hadamard matrisin denk oldukları söylenebilir. c) Bir Hadamard matriste, en üst satırı ve en sol sütunu tamamen +1’ lerden olusan denk bir matris olusturabiliyorsa bu Hadamard matrise Standart form denir. d) Arta kalan satırlar +1’lerden ve -1’lerden olusur. Eger n>1 ise n, çift olmak zorundadır.

Teorem 1.1 Eger bir Hadamard matris n.mertebeden ise, o zaman 1’in, 2’nin ya da 4’ün bir katı olmak zorundadır [1]. Ispat Varsayalım ki n>2 olsun ve 𝐻 𝑛 standardındaki sütunları degistirilsin. Öyle ki;

Bu taktirde, denilebilir. Bu nedenle n=4a (aynı zamanda n=4b=4c=4d) dir. Sonuç olarak ; n.mertebeden bir Hadamard matrisin derecesi 1’ in, 2’ nin ya da 4’ ün katı olmak zorundadır. Bu yüzden 3. , 5. , 7. ,…vs. mertebeden Hadamard matrisler mevcut degildir. 4’ ün katı olan her n için, n.mertebeden Hadamard matrislerin varlıgı henüz kesinlesmemistir. Su ana kadar bulunan en büyük mertebeli Hadamard matrisin mertebesi 428’ dir [1].

Tanım 1.3(Kronecker Çarpımı) Tanım 1.4(Konferans Matris) n. mertebeden bir konferans matrisi, kösegen elemanları 0’lardan, diger tüm elemanları +1 ve -1’ lerden olusan karesel bir matristir. C ile gösterilir. Öyle ki;

BÖLÜM 2. HADAMARD MATRİS OLUŞTURMA YÖNTEMLERİ Bu bölümde Hadamard matris olusturma yöntemlerinden, Konferans matris ve Kronecker çarpımı yöntemleri tanıtılıp, Hadamard matrisin nasıl olusturulacağı gösterilecektir.

2.1. Kronecker Çarpımı Yöntemi İspat 𝐻 𝑚 ve 𝐻 𝑛 iki Hadamard matris olmak üzere, bu iki matrisin Kronecker Çarpımı, yine, m.n tipinde bir Hadamard matris olur . İspat 𝐻 𝑚 ve 𝐻 𝑛 , m. ve n. mertebeden iki Hadamard matris olmak üzere, genellikle, 𝐻 𝑚  𝐻 𝑛 formunda 𝐻 𝑛 ’ nin her (+1) ini 𝐻 𝑚 ile, 𝐻 𝑛 ’ nin her (-1) ini (– 𝐻 𝑚 ) ile degistirilerek olusturulan matris Hadamard matristir. Bunu dogrudan hesaplayarak kontrol etmek çok kolaydır. Şöyle ki; olarak seçildiğinde;

Yani; olur. H, Hadamard matris özelliklerini sagladıgından, ispat tamamlanmıs olur. Buna göre; örnegin m=n=2 seçilirse 2.mertebeden iki Hadamard matrisi Kronecker çarpımı ile 4.mertebeden bir Hadamard matris elde edilecegi görülür;

O halde; i) t=1, 2, 3,… tamsayıları için t 2 . mertebeden Hadamard matrisler vardır. ii) Eger n. mertebeden bir Hadamard matris mevcutsa, 2n. mertebeden bir Hadamard matris te mevcuttur. Çıkarımı yapılabilir. Lemma 2.1.1 Kronecker çarpımı yardımıyla Hadamard matris türetilirken; türetmek için seçilen Hadamard matrisler simetrik ise, olusan Hadamard matris de simetrik; seçilenlerden en az birinin simetrik olmaması halinde ise; olusan Hadamard matris simetrik olmayan bir matris olur. Bu seçilen 2. mertebeden durumlar için asagıdaki sekilde ispatlanabilir; şartlarını sağlayan simetrik bir Hadamard matris ve Simetrik Hadamard matrisleri olsun .

H matrisinin Hadamardlıgı incelenir. olur.

Genelleştirme: eşitliği sağlandığında formu simetrik olur. 2.2. Konferans Matris Yöntemi n. mertebeden bir konferans matrisi, kösegen elemanları 0’ lardan, diger tüm elemanları +1 ve -1 lerden 𝑛 ×𝑛 tipinde ve şartlarını sağlayan bir matristir. Yani; C konferans matrisi için ise, dir.

Lemma 2.2.1 Eger C ters simetrik bir konferans matris ise, 𝐶. 𝐶 𝑡 = 𝑛−1 . 𝐼 𝑛 o zaman I+C, n.mertebeden bir Hadamard matristir . İspat H=I+C olmak üzere, (𝐼 +𝐶). (𝐼+𝐶) 𝑡 dogrudan hesaplanır. (𝐼+𝐶) 𝑡 =𝐼+ 𝐶 𝑡 ise, 𝐻. 𝐻 𝑡 =𝑛. 𝐼 𝑛 oldugu gösterilir. H. 𝐻 𝑡 =(𝐼+𝐶) (𝐼+𝐶) 𝑡 =I+ 𝐶 𝑡 +𝐶+𝐶. 𝐶 𝑡 =I-C+C+C. 𝐶 𝑡 (C. 𝐶 𝑡 = 𝑛−1 . 𝐼 𝑛 ) =I+(n-1).I =𝑛. 𝐼 𝑛 𝐻. 𝐻 𝑡 =𝑛. 𝐼 𝑛 oldugu görülür. İspat tamamlanmıstır.

Lemma 2.2.2 Eger C , 𝑛 ×𝑛 tipinde bir konferans matris ise, o zaman, I+C -I+C seklinde tanımlanan 2𝑛 ×2𝑛 tipinde simetrik Hadamard matris olur . İspat Tanımlanan H simetrik oldugundan 𝐻 𝑡 =𝐻 dir. Dolayısıyla;

olur. Ispat tammamlanmıştır olur. Ispat tammamlanmıştır. Bununla beraber; Bu genellestirmenin n=2 için dogru oldugu fakat n=4, n=6, n=8 için dogrulugunun sayısal olarak gösterilmedigi asagıdaki lemmalar ve örneklerden anlasılmaktadır.

Lemma 2.2.3 6. mertebeden simetrik konferans matrisi yazılamaz. İspat 6×6 lık simetrik konferans matrisi A=±1, B=±1, C=±1, D=±1, E=±1 olmak üzere, olsun . C, 6. mertebeden simetrik konferans matrisinin genellestirilmis hali, şartını sağlamak üzere,

olmalıdır. Bu durumda;

olacak şekilde, A=±1, B=±1, C=±1, D=±1, E=±1 çözümü bulunmalıdır. Yukarıdaki denklemlerden;

Denklemleri elde edilir Denklemleri elde edilir.Fakat bu 10 tane denklemden ; aranılan çözüm bulunamaz.Çünkü bu 10 denklemi olusturan A, B, C, D, E lerin isaret tablosundan, aranılan sekilde çözümünün olmadıgı görülür. Sonuç olarak ;A=±1, B=±1, C=±1, D=±1, E=±1 lerden olusan 6.mertebeden simetrik konferans matris yazılamaz. Dolayısıyla lemma 2.2.2. ye uygun olarak 12x12 tipinde simetrik Hadamard matrisin konferans matris yöntemiyle türetilemeyecegi görülür.

Lemma 2.2.4 8. mertebeden simetrik konferans matrisi yazılamaz. İspat A=±1, B=±1, C=±1, D=±1, E=±1, F= ±1, G= ±1 ve şeklinde seçildiğinde; C simetrik konferans matrisi, 𝐶.𝐶 𝑡 = 𝑛−1 .𝐼 sartını saglamak üzere,

Bu durumda;

Fakat bu denklemlerden 2AE ±2BF ±2CG =0, AE ± BF ± CG =0 denklemi , A=±1, B=±1, C=±1, E=±1, F= ±1, G= ±1 sartlarını saglamaz.Yani yazılan denklem sisteminin belirtilen kosullara uygun olarak çözümü yoktur. Sonuç olarak; A=±1, B=±1, C=±1, D=±1, E=±1, F= ±1, G= ±1 lerden olusan 8. mertebeden simetrik konferans matris yazılamaz. Dolayısıyla olarak lemma 2.2.2. ye uygun olarak 16x16 tipinde simetrik Hadamard matrisin konferans matris yöntemiyle türetilemeyecegi görülür.

BÖLÜM 3. HADAMARD MATRİSLE İLGİLİ BAZI ÖZELLİKLERİN BELİRLENMESİ VE İSPATI H, 𝑛×𝑛 ( ±1) lerden olusan Hadamard matris ise İspat n×n tipinde bir Hadamard matris ve olmak üzere, olur.

elemanlarından oluştuğundan Denklem sisteminin çözüm kümesi su durumlarda saglanır. 1. durum olarak; asagıdaki çözüm kümesinden simetrik olmayan Hadamard matris türetilir. 2. durum olarak asagıda görülen çözüm kümesinden de; 𝐵=𝐶 olmak üzere , simetrik olan Hadamard matrisleri türetilir Böylece ispat tamamlanmıstır.

Özellik 3.2 Eger H 𝑛 ×𝑛 tipinde bir Hadamard matris ise , ortogonal bir matristir . İspat H Hadamard matris ise, dır. dir. Bu durum 𝐴. 𝑡 𝐴 = 𝐼 𝑛 ortogonal özelligini sagladığından, ortogonaldir.

Özellik 3.3 Eger H, 𝑛×𝑛 tipinde Hadamard matris ise, 𝐻. 𝐻 𝑡 =𝑛 𝐼 𝑛 dir. ise İspat H, 𝑛×𝑛 Hadamard matris ise,  𝐻. 𝐻 𝑡 =𝑛 𝐼 𝑛 dir. olup, ispat tamamlanmıs olur.

Tanım 3.1(Hadamard Çarpım) A ve B aynı tipte iki Hadamard matris olmak ve ise A ve B nin Hadamard çarpımı; Lemma 3.1 Aynı tipte iki Hadamard matris A ve B olmak üzere, bu iki matrisin Hadamard çarpımı, Hadamard matris olamaz. İspat A ve B Hadamard matrisler ise; ve dir. A ve B nin Hadamard çarpımları K olsun. Yani, olusan yeni 𝐾 ′ matrisi Hadamard matris olamaz.

Lemma 3.2 H , 𝑛𝑥𝑛 tipinde simetrik Hadamard matris ve olmak üzere; A matrisi 2 periyotlu, periyodik ve involutif bir matristir. İspat oldugu gösterilmelidir. H simetrik Hadamard matris oldugundan; olur. O halde; oldugu görülür. O halde A, 2 periyotlu matristir.Ayrıca oldugundan A involutiftir.

Tanım 3.2(Hadamard Kuvvet) A, 𝑛𝑥𝑛 tipinde Hadamard matris ve 𝑘∈ 𝑁 olmak üzere, A matrisinin Hadamard kuvveti dir. Sonuç olarak; A, Hadamard matris ve k∈N olmak üzere, için,

BÖLÜM 4. HADAMARD MATRİSLERİN UYGULAMALARI ,4.1 Kodlama Teorisinde Uygulaması 𝐻 𝑛 , n. mertebeden bir Hadamard matris olsun. O zaman asagıdakiler mevcuttur. Eger n, X gerçek vektörünün uzunlugu ise dönüsümü, Hadamard dönüsümü diye adlandırılır. Yakın zamanlarda Hadamard matrislerin uygulamaları içinde CDMA mobil iletisim sistemlerinin tanıttıgı iki çesit Hadamard matris kullanılmıstır. Bunlar ortogonal kanalizasyonlar için 64. mertebeden Kronecker Çarpımı tipi ve kısa uzun kodlar için sırasıyla 2 14 . ve 2 42 . mertebeden Dairesel tip’ dir . BÖLÜM 4. HADAMARD MATRİSLERİN UYGULAMALARI

4.2. _İstatistik Hesaplamalarda ve Optimal Kontrolde Uygulaması Hadamard Matrisler ve optimal tartma tasarımı p cisimlerinin iki kefesi ve bir tarafa egimli olmayan bir kimya terazisinde tartıldıgı varsayılsın.

O zaman 𝑛×𝑝 matris 𝑋=( 𝑥 𝑖𝑗 ) tartma islemini tamamen nitelendirmektedir.p cisimlerinin gerçek agırlıkları 𝑤 1 , 𝑤 2 ,…, 𝑤 𝑛 şeklinde yazılsın, tartma isleminin sonuçları için de 𝑦 1 , 𝑦 2 …, 𝑦 𝑛 yazılsın. (böylece elde edilen sonuçlar, i cisminin tartılması isleminde, sol kefedeki tartımın i y miktarında sag kefedeki tartımdan fazla oldugunu gösterir). w’ların ve y’lerin sütun vektörleri W ve Y olarak ayrı ayrı ifade edilsin. O zaman elde edilen sonuçlar dogrusal bir modelle temsil edilebilir. 𝑒 1 , 𝑒 2 ,…, 𝑒 𝑛 e’nin sütun vektörüdür ve 𝑒 𝑖 tahmini sonuçla gözlemlenen sonuç arasındaki hatadır.

X’ in Hadamard Matris alındıgı durumda ortaya çıkan 𝑒 1 hatası; X’ in Hadamard olmayan bir matris alındıgı durumda ortaya çıkan 𝑒 2 hatasının kareleri toplamından ve mutlak degerleri toplamından daha küçüktür. Yani 𝑒 1 < 𝑒 2 olduğu görülür. Dolayısıyla; X Hadamard oldugunda, bu kimyasal tartı tasarımının optimallik sartının saglandıgı görülür.

BÖLÜM 5. Önemli Blok Şifrelerde Kullanılan Doğrusal Dönüşümlerin İncelenmesi Blok şifrelerde kullanılan doğrusal dönüşümler sabit uzunluktaki bir giriş bloğunu doğrusal olarak karıştırarak aynı uzunlukta bir çıkış bloğu elde eder ve şifreye yayılım sağlar. Dolayısıyla şifrenin güvenliğini doğrudan etkilerler. Literatürde çeşitli doğrusal dönüşümler bulunmaktadır. Bazı doğrusal dönüşümler cebirsel tabanlı iken bazıları ise rastsal görünüşlü olacak şekilde tasarım mekanizmalarına sahiptir. Bu çalışmada AES, ARIA, Khazad ve Camellia gibi önemli şifreleme algoritmalarında kullanılan doğrusal dönüşümler mevcuttur.

HADAMARD KODLARI VE DEKODLAMASI 4𝑚×4𝑚 𝑙𝑖𝑘 𝑚𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠𝑖 𝑎𝑙ı𝑝 , 𝐻 4𝑚 𝑣𝑒 −𝐻 4𝑚 𝑙𝑒𝑟𝑑𝑒𝑘𝑖 bütün -1 ler 0 ile değiştirilir. 𝐴ş𝑎ğı𝑑𝑎𝑘𝑖 𝑔𝑖𝑏𝑖 𝑒𝑙𝑑𝑒 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑖𝑟:

Aşağıda 16 elemanlı bir Hadamard kodunu görüyoruz üreteç matrisi olabilir.

Hadamard matrisin özelliklerinden birini hatırlayalım Hadamard matrisin özelliklerinden birini hatırlayalım. 4𝑚,2𝑚,2𝑚 tipindeki hadamard kodu lineer koddur ve bu kod 𝑚−1 tane hata düzeltebilir. yerine ve yerine de yazabilmek için aşağıdaki formülü kullanırrız;

Hadamard kodları ve Mariner 9 misyonu Kodların nasıl kullanıldığıyla ilgili süreci belirlemek için gercek bir uygulamaya bakmalıyız. Mariner 9 uzaydan bilgi gönderen bir uydudur ve görevi Mars etrafında uçmak ve fotoğrafları Dünya’ya aktarmaktır. Uydudaki siyah-beyaz kamera fotoğrafları çekiyor ve bu fotoğraf karelere ayrışıyor,daha sonra her kare için siyahlığın derecesi 0 ‘dan 63 ‘ e kadar olan skalada ölçülüyor.

İkili sözler halde ifade edilen bu numaralar Dünya’ya gönderiliyor İkili sözler halde ifade edilen bu numaralar Dünya’ya gönderiliyor. Ancak ulaşan sinyal çok zayıf ve bu muhtemelen amplifikatörden kaynaklanıyor. Uzaydaki gürültü sinyale ekleniyor ve amplifikatörden gelen termal gürültü bundan etkileniyor . bunun sonucu olarak örneğin ‘1’ olarak gönderilen sinyal ‘0’ olarak alınıyor. Ve bunun gerçekleşme ihtimali 0.05 ise o zaman formül aşağıdaki gibi olur:

Alınan resimlerin yaklaşık olarak %26 sı doğru değildir Alınan resimlerin yaklaşık olarak %26 sı doğru değildir. Dolayısıyla bu alınan sinyali dekodlamak için bir hata düzelten koda ihtiyaç duyarız.

Şimdi dikkat edeceğimiz nokta kodlama ve dekodlama yaparken kullnacağımız hadamard kodudur. Hamadard matirisi doğru bir şekilde seçtiğimizde, elde ettiğimiz kod lineer bir kod olacaktır ve yani üreteç matristen elde edilen verilerin çarpılmasıyla sonuc elde edilmiş olur.

Hadamard matrisi için doğru seçim, kronecker çarpımı ile elde edilen hadamard matrisidir. Yukarıda görüdğümüz bir simetrik hadamard-sylvester matrisidir.

Algoritma : i ve teorem 1 ‘i referans alıp, alınan herhangi bir sözünün dekodlanması için basit bir şema kullanırız. 1. Adım : alınan sinyal ise sırasıyla 4𝑚 satırındaki tüm 0 ‘lar -1 ‘e dönüştürülür, aşağıdaki dönüşüm uygulanır:

2. Adım : ‘s’ aşağıdaki denklem sayesinde hesaplanır: 3. Adım : alınan sözü eğer bir kodsöz ise o halde hata yoktur ve; , a eşit olur.

4.Adım :eger hatalar meydana gelmişse sendromu bu şekilde hesaplayamayız. Ancak hata sayısı en fazla 7 ise o zaman teorem1 i hatrılarsak, en geniş bileşenin mutlak değeri 2𝑚+4 ‘ten küçük olamaz ve diğer bileşenlerin mutlak değerleri ise 2𝑚−2 den kğçğk olamaz. Bunun sonucunda sendromun yeri en büyük mutlak değerle birlikte bize hangisi satırın aktarılacağını söyler.

Ve son olarak ; 5. Adım : fakat varolan hatalar çok fazla ise bu durumda dekodlama yapılması mümkün olmaz.

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER… Burcu BOZKURT 08052063 Deniz ERBAY 08053059 Gül YILMAZ 09052063