ÖFKEYİ KONTROL ETME BECERİLERİ

GİRİŞ Öfke bizim temel bir duygumuzdur. Ne yazık ki bu duygu sıklıkla yersiz bir şekilde ortaya çıkar. En ufak bir kışkırtma sonucunda öfke patlamalarının ortaya çıkarttığı kızgınlık duyguları yaşarız. Duygularımızı bastırma veya baskılamanın sonucunda yaşadığımız öfke patlamaları genellikle öğrenilmiş sağlıksız davranış biçimleridir. Yetişkinlerin öfkelerini göstermede iyi bir model olamamalarından dolayı gençler ve çocuklar öfkelerini kontrol etme fırsatı yakalayamazlar.

1. OTURUM

Amaçlar Öğrencilerin gruba uyumunu sağlamak için grupla hakkında öğrencileri bilgilendirmek. Grup oturumlarında bulunması gereken kuralları değerlendirip seçmek Öğrenciler neden bir grubun parçası olmak istiyorlar ve gruptan ne öğrenmeyi bekliyorlar tanımlamak. Öfkenin kaynağını ve öfke duygusunun iyi mi kötü mü olduğunu tanımlamak

Materyaller: Eski bir plak ya da kaset Öfke durum formu Yazı kağıdı Tahta veya karton kağıtlar.

Süreç: Buzları eritme 1. Öğrencilere hoş geldin demek, selamlama ve grubun amaçlarını tanımlayarak özetleme. 2. Plak veya kasetleri gösterilir ve ardından şu yönerge verilir; şu anda siz kasetin ön yüzüsünüz gelecekte arka tarafı olacaksınız 3. Yazı kağıtları dağıtılır ve kağıtların bir yüzüne kendileriyle ilgili şimdi doğru olan ve grupla paylaşabilecekleri üç olumlu şeyden oluşan bir kayıt yapmaları istenir. Farklı fiziksel, sosyal, zihinsel vb. nedenlere bağlanabilen yansıtıcı ifadeler önerilir. Örnek; Ben iyi bir futbolcuyum, Güzel gözlerim var, Yanlış yaptığımda kabul edebilirim, Arkadaşlarımı güldürebilirim vb.

4. Öğrenciler kağıtlarına plak hazırlama işini bitirdiklerinde Kağıtların diğer yüzüne gelecekte olmak istedikleri üç olumlu şeyi yazmaları istenir. Örnek; Daha iyi bir abi olacağım, Öğretmenlerimle iyi geçiniyor olacağım, Okulu bitirdiğim zaman ben ne olacağımı bileceğim, Çoğunlukla kavga isteğimi durduracağım, 5. Öğrenciler karşılklı eşleştirilir ve isimlerini, şu andaki olumlu özellikleri ve gelecekte olmak istedikleri olumlu özellikleri ve gruptan ne öğrenmek istediklerine ilişkin beklentilerini birbirleriyle paylaşmaları istenir. Öğrenciler bu bilgileri paylaştıktan sonra birbirlerini tanıyacaklardır.

6. Birkaç dakika sonra grup tekrar bir araya gelir. Kendileriyle ilgili ilk bilgileri sunarlar. Örneğin; “Benim ismim Ahmet. Futbolu oldukça iyi oynarım. Matematikle aram iyidir. Oldukça şık giyinirim. Gelecekte, kendime ait bir arabamın olmasını, daha iyi şarkı söylemeyi öğrenmek, ailemle daha çok vakit geçirmek isterim.” Her birinin kendini tanıtımından sonra, Benzer biçimde eşleri ilgili öğrendikleri bilgileri paylaşmaya gönüllü olanlar var mı sorulur.

Çalışma 1. Herkesin kurallara uyması gerektiği ve konuşması gerektiği hatırlatılır. Birkaç basit kural aşağıya çıkarılmıştır. Biz ne yaparsak yapalım ne söylersek söyleyelim her şey grup içinde kalmalı (gizlilik kuralı) Her bireyin bir faaliyete katılıp katılmama hakkı vardır. Kavga ve tartışma yasaktır. Her birey konuşma hakkına sahiptir. Biri konuştuğu zaman diğerleri onu dinleyecektir. 2. Grupla ilgili başka kural olup olmamasını isteyen var mı sorulur. Eğer varsa tahtaya ya da kartona yazılır ve bütün kurallar kartonda listelenir.

3. Öfkenin ister iyi ister kötü olsun tüm insanların yaşadığı temel bir insani duygu olduğu konusunda konuşulur. Yorgun, üşümüş, aç veya hayal kırıklığı içindeki bebekler ve çok küçük çocuklar bile öfke yaşarlar. Bir köpeğin kemiğini korumak amacıyla hırlaması ve ısırmasında olduğu gibi, birileri bizim haklarımıza karşı veya bize karşı saygısızca davrandığı, bizden bir şeyleri aldığı zaman öfkenin koruyucu bir fonksiyonu olabilir.

4. Öfke her ne kadar doğal bir duygu olsa da Öfkemizin başkaları tarafından haklı görülecek şekilde (bize ve çevremizdekilere yararı dokunacak) onaylanan biçimde açıklamamız veya haklı görülmeyecek şekilde (bizi ve etrafımızdakileri inciten) onaylanmayan biçimde açıklamamız gerektiği hakkında konuşulur. Eğer istersek, çevremizdekilerce daha çok onaylanan biçimde öfkemizi açıklama yolunu öğrenebiliriz. İlk önce, öfkeliyken gösterdiğimiz tepkilerimizi anlamalıyız. Bizi kızdıran ve kızmamıza neden olan durumlara ve insanlara küfür etmekten kaçınmalıyız. Çünkü bu tür davranış çatışmalara yol açar.

2. OTURUM

Amaçlar Öğrencilerin öfke tepkilerini kendilerine mal etme ve etmeme arasında ayrım yapmasına yardım etmek. Öğrencilerin öfke duygusunu ifade etmede kendine mal etmenin bir yolunu öğrencilere öğretmek. Öfke tepkilerinin sıklıkla etkili olmadığı durumlarda öğrencinin öfke duygusunu kendine mal etmediğini göstermek.

Materyaller Öfke kayıt ölçeği Örnek öfke kayıt ölçeği

süreç Öğrencilerle kendi öfke ip uçlarını not etmelerinin sayesinde ne öğrendikleri tartışılır. Öğrenciler rahatsızlık içerisindeki durumlarla ilgili araştırma yapabildiler mi? İpucu toplayabildiler mi? İpuçlarının neler olduğunun onlar farkına varabildiler mi? Onlar farkına vardıkları ipuçları sayesinde davranışlarında her hangi bir değişim yaptılar mı?

Çalışma Oturumun amaçları özetlenir. Öfkenin temel bir duygu olduğu onun ne iyi ne kötü olduğu fikri üzerinde tekrar durulur. Öfke duygusu nötr olmasına rağmen biz kızdığımız zaman öfke duygumuza ilişkin yaptığımız davranışı kendimize mal etme ya da mal etmeme davranışlarının nasıl oluştuğu üzerinde durulur. Öğrencilerden başkalarına kızgın olduğumuz zaman onları incitme düşüncesine yol açan insan davranışlarının bir listesini oluşturması istenir.

Öfke nötr olmasına rağmen biz başkalarına yansıttığımız veya yansıtmadığımız öfkemizi açıklamaya ilişkin daha fazla yol öğrenmek istiyorsak biz ilk önce ne zaman ve hangi durumda öfke tepkisini verdiğimizin farkına varmak zorundayız. (başkalarının bizi öfkelendiren davranışları sorulur ve nedenleri üzerinde durulur.)

Sonlandırma Öfke durum formları dağıtılır ve formdaki sütunlar üzerinde bir kızgınlık tepkisi oluşturan farklı durumlar, satırlarda ise öğrencilerde öfke oluşumuna yol açan kişilerin listelenmesi istenir. Öğrencilere onları kızdıran kişileri veya durumları olduğu zaman uygun yere işaret koymaları istenir. Formu kullanarak öğrenciler her hangi bir olayı unutmayacaklardır.

Her grup üyesinin olumlu açıklamaları paylaşılır ve her birisine teşekkür edilir. Örneğin; Ayşe, siz bizimle bugün bazı kişisel duygularınızı paylaştınız, böyle dürüst olduğunuz için teşekkür ederim. Gizlilik ilkesi vurgulanır. Gelecek oturumun konusu hatırlatılır. (öfkeyle ilgili ip uçlarının farkına varma) Her hangi bir sorusu olan var mı diye sorulur. Ve bitirilir.