AFYONKARAHİSAR KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ COĞRAFYA ANABİLİMDALI

BİLİMSELLİK GÜNCELLİK FAYDALILIK Öğretimde Planlama ve Değerlendirme Dersi Dersin Sorumlusu: Prof. Dr. Mustafa ERGÜN 21.03.2008 Hazırlayan: Muhammet BAHADIR

KAVRAMSAL ÇERÇEVE Bilim: Bilgi: Bilimsel Bilgi: Bilim Tarihi: Bilim Felsefesi:

Bilim Nedir? Kökleri çok gerilere uzanmakla birlikte, bugün “ bilim “diye nitelediğimiz bilgi ve düşünme türü uygarlığımızın oldukça yeni sayılan bir ürünüdür. Bilim; Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi. Bir sistematik bilgiler kümesidir. Bu bilgiler mantıksal ve olgusal bakımdan birbiri ile ilişkili olup bir bütün oluşturur.

Bilgi Nedir? Bilinçli ve akıllı bir varlık olan insan, sahip olduğu farklı bilgi türleriyle dünyada karşılaştığı nesneleri bilmek ister. Bu nesnelerle insan arasındaki etkileşim süreci sonunda ortaya çıkan ürüne bilgi denir. Bu anlamda, bilim, felsefe, gündelik bilgi, edebiyat, sanat, din, fal ve büyü birer bilgi türüdür.

Bilgi: insan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütününe verilen ad., öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçek ürün., insan zekâsının çalışması sonucu ortaya çıkan düşünce ürünü, genel olarak ve ilk sezi durumunda zihnin kavradığı temel düşünceler,

BİLİMİ BİLİM YAPAN DEĞERLER Nesnel olması (gözlemlenebilir) Öngörülü olması (gerçekleşebilir) Samut kavramları içermesi (gözle görülebilir) Kabul görmesi (uygun şartlarda genel geçer olması) Ürün ortaya çıkarması ( bilimsel bir veri ortaya çıkmıştır).

Bilimsel bilgiyi büyü, fal, din, edebiyat ve sanat gibi diğer bilgi türlerinden ayıran en önemli ölçüt bilimin konusunun görülebilir ve nesnel gerçeklik olmasıdır. Kahve Falı: Bilimsel mi? DİKKAT: Sosyal Bilimlerde hata payı sadece %5 olmalıdır. Yani falı bakan kimse 20 cümle söylemişse, en az 19’u doğru olmalıdır. Bilimsellikte olaylara şüpheci bakmak bilimin gereğidir. Bilimde % 100 doğru yoktur.

BİLİMSEL BİLGİ Size bir tahminde bulunayım, şuan cebinizde bir kalem var veya yok, Yazı mı Tura mı oynuyoruz; yazı gelirse ben kazanacağım, tura gelirse siz kaybediyorsunuz. Bu çocuk ilerde ya çok zeki olacak, yada salak olacak NOT: BU CÜMLELER BİLİMSEL BİLGİDEN UZAKTIR NEDEN? Sen bu çalışma hızıyla doktorayı 3 yılda bitirirsin. Yağmurlu havalarda trafik kazalarının arttığı tespit edilmiştir. NOT: BU CÜMLELERDE BİLİMSELİKLİK MEVCUTTUR. Su 100 derecede kaynar. Dünya güneşin etrafında dönmektedir. NOT: BU CÜMLELER GENEL GEÇER BİLİMSEL CÜMLELERDİR.

Bilgi taşıdığı özelliğe ve elde ediliş yöntemlerine göre farklı türlere ayrılır: 1. Gündelik Bilgi 2. Dinsel Bilgi 3. Teknik Bilgi 4. Sanat Bilgisi 5. Bilimsel Bilgi 6. Felsefi Bilgi.

Bilim Tarihi Bilim tarihi, bilimsel bilginin gelişim sürecini inceleyen bir araştırma etkinliğidir ve tarihi bilgilerden yararlanarak bilimsel kuramların çeşitli dönemlerde doğuşu ve yayılışını, bilginlerin düşünce biçimlerini ve toplumsal kurumların gelişim sürecini etkilerini, felsefe, din ve sanat gibi diğer düşünsel etkinliklerle karşılıklı ilişkilerini, teknik bilginin oluşumundaki yerini, bireylerin günlük yaşamlarındaki değerlerini ve önemini sorgulayarak bilimsel etkinliği bütün yönleriyle tanımaya ve tanıtmaya çalışır.

Bilimsel bilgi ile günlük pratik bilgi arasında üç temel farklılık vardır. Bilimsel Yaklaşım Gözlem, sınıflama, kavramsallaştırma ve yorumlamada daha sistematik, formal ve kesindir. Bulgularını eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutar. Günlük pratik analiz kısa dönemli günlük hayatın pragmatik uygulamaları ile ilgiliyken, bilim pratik ihtiyaçların ötesinde elde ettiği bilgileri genelleştirmeye çalışarak, bilgi bütünü oluşturmayı amaçlar.

BİLİMİN DAYANDIĞI TEMELLER Bilim soru sormaya, sorgulamaya dayanır. Bilimsel faaliyet kendine göre bir gelişmesi, ayrı bir dili ve kendine özgü kuralları olan bir alanda meydana gelmektedir. Bilim insana belli sınırlar içerisinde doğayı ve yaşamı denetleme imkanı sağlar.

Pozitivist bilim anlayışının dayandığı temel varsayımlar Bilimsel ilerleme birikimseldir; Bilimsel bilgi tek meşru bilgidir. Meşru bilgiye ancak mantık ve matematiği kullanarak, doğa bilimlerinin yöntemleri ile ulaşılabilir. Kavramlar gerçeklerin sayısal olarak ölçülmesine olanak tanıyacak şekilde işlevsel hale getirilmelidir; Bilimin amacı neden-sonuç ilişkilerini açığa çıkarmak ve düzenlilikleri açıklayan kanunlar ortaya koymaktır.

Pozitivizm Ötesi Bilim Yaklaşımının Özellikleri Bilimsel aşamaların hiçbir aşaması değer yargılarından bağımsız değildir; Tek doğru yöntem söz konusu değildir; Bilimsel çalışma metafizik temellere dayanabilir. Bilimcilerin çalışmalarında kanaatlerini, inançlarını ve ikna yöntemlerini temel almaları matematik ve istatistiki yöntemleri temel almalarıyla eşdeğerdedir.

Bilimin Temel Özellikleri Deney ve gözleme dayalıdır. Olaylar ve ilişkiler arasında neden-sonuç ilişkisine dayanır. Tümdengelim ve tümevarım. Yaklaşımlarının her ikisini de kullanır. Herkesçe izlenebilir, gözlenebilir, eleştiriye açıktır.

Kişisel yargılardan bağımsızdır. Mutlak doğruluk ve yanılmazlığı kabul etmez. Bilginin geçerlilik olasılığı en yüksek düzeydedir. Günümüzde kabul edilebilecek en güvenilir bilgi kaynağıdır. Evrenseldir. Bir oluşum içerisindedir sürekli gelişir.

Bilimsel Yöntemin Aşamaları Güçlüğün sezilmesi (bir ihtiyacın ortaya çıkması). Güçlüğün araştırılacak bir problem olarak tanımlanması. Çözümün tahmin edilmesi (olası neden-sonuç ilişkisinin kurulması, denencenin oluşturulması). Tahmin edilen çözümün doğrulanabilmesi için sınayıcıların belirlenmesi. Sınayıcıların kullanılarak çözümün denenmesi. Elde edilen sonuçların kaydedilmesi .

Bilimsel Bilgi Şu Temel Özellikleri İçerir: İnsanın aklını kullanması, Belli bir alanı konu yapması, Yöntem (deney ve gözlem) kullanması, Sistemli ve düzenli olması, Tutarlı ve geçerli olması, Kanıtlanabilir ve denetlenebilir olması, Nesnel; yani tarafsız bilgi olması.

Bilimsel bilgi yöntemleri, konuları ve amaçlan bakımından üçe ayrılır: a. Formel Bilimler b. Doğa Bilimleri c. İnsan Bilimleri

Doğru bilginin kaynağıyla ilgili felsefî düşünceler: 1. Bilginin kaynağı deneydir. 2. Bilginin kaynağı akıldır. 3. Bilginin kaynağı hem akıl hem deneydir. 4. Bilginin kaynağı sezgidir.

Doğru Bilginin Ölçütleri Nedir? 1. Doğru bilginin ölçütü uygunluktur. 2. Doğru bilginin ölçütü tutarlılıktır. 3. Doğru bilginin ölçütü tümel uzlaşımdır. 4. Doğru bilginin ölçütü apaçıklıktır. 5. Doğru bilginin ölçütü verdiği yarardır.

GÜNCELLİK Kavramsal Boyut: Üretilen bilgilerin günün koşul ve değişen şartlarına uygun hale gelmesi olayına denir. Bilginin zaman sürecinde geçirmiş olduğu değişimdir. Uygun tekniklerin bilimin hizmetine sunulmasıdır.

FAYDALILIK Ortaya çıkan bilginin veya ürünün insanlığın yararına olmasıdır. Mevcut bir sorunun çözümünü sağlamıştır veya bir çözüm önerisi getirmiştir. Yanlış bir yargının düzelmesini sağlamıştır. Ekonomiklik sağlamıştır, Ortak değer yargıları oluşturmuş, bütünlüğü sağlamıştır. Yaşam alanlarını düşünsel, duygusal, mekansal olarak düzenlemiştir.

BİLİMDE RAKAMLAR Bilimsel bilginin doğruluğunu matematiksel ifadelerle desteklemek gerekmektedir. Verilerin doğru analizi doğru ürünün oluşmasını sağlar. Coğrafyanın güncel ve doğru sonuç veren günümüzün en önemli iki aracı… Doğru sonuç, rakamlarla sonuçların ortaya konulmasıdır.