MADDEYİ TANIYALIM

MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİMİ İnsanlar sıcaktan bunalınca ya da soğuktan titrediklerinde ne yaparlar? Sıcak bir yaz gününde susuzluğunuzu gidermek için bardağınıza su doldurup içine buz atarsınız. Su ve buzda nasıl bir değişiklik olur? Küçükken annenizin çaydanlıktan bardağınıza doldurduğu sıcak çayı içemeyince içine soğuk su kattırdığınız oldu mu?

Sıcaklıkları farklı iki maddeyi bir araya getirdiğimizde, iki madde arasında bir ısı alış - verişi olur. Bu ısı alışverişi sıcak olan maddeden soğuk olana doğru olur. Isı alışverişi iki maddenin sıcaklıkları eşit oluncaya kadar devam eder.

Isı sıcak olan maddeden soğuk olan maddeye geçer. Sıcak olan maddede soğuma, soğuk olan maddede ısınma olur. Bu olayda alınıp verilen ısı, termometrede ölçtüğümüz ise sıcaklıktır.

BUZ NASIL SUYA DÖNÜŞÜR? Su, sıfır derece ve altındaki soğuk ortamda ve belirli bir süre kalırsa buz haline dönüşür. Buz, suyun katılaşmış halidir. Buz (suyun katı hali) ısıtılırsa erir ve sıvı hale geçer. Maddelerde hal değişimi ısı etkisiyle olur. Katı bir madde ısı alınca eriyerek sıvı hale geçer. Daha da ısıtılırsa buharlaşarak gaz haline geçer.

ERİME-BOZUNMA Kışın yağan karların, oluşan buzların ve su birikintilerinin birbirleriyle ne gibi ilişkileri vardır? Evlerimizde kullandığımız cam ve plastik eşyalar nasıl yapılıyor? Şekerciler, nasıl çeşitli renk ve şekillerde çikolatalar, şekerler yapıyorlar? Katı bir madde sıvı hale, sıvı bir madde katı hale gelebilir mi?

ERİME Bazı katı maddeler ısı etkisiyle erir. Eriyen katı madde sıvılar gibi akışkan hale gelir. Kalıba dökülen erimiş haldeki maddeler, soğutulduğunda tekrar katı hale gelir. Katı maddelerin ısı etkisiyle sıvı hale gelmesine erime denir.

BOZUNMA Isı sadece maddenin hal değişimine neden olmaz.Şeker, un gibi bazı katılar ısıtıldıklarında erimezler, bozunurlar. Örneğin çayımıza koyduğumuz şeker, ısıtıldığı zaman önce sararır, sonra da kahverengiye dönüşür. Şekerdeki bu olay bozunmadır. Kağıt, ekmek, tahta gibi maddeler ısıtıldığında erimezler, bozunurlar.

Tuz, et, karabiber, sebzeler ve meyveler de ısı etkisiyle erimezler, bozunurlar. Piştiği halde ocak üzerinde iki üç saat daha ısıtılan yemek bozunmaya uğrar. Bozunan maddede kendine özgü hiçbir özellik kalmaz.