Cümlede anlam soruları

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçültme adı kullanılmıştır? A) Küçücük odasında çok mutluydu. B) Kıyıdan birçok adacık görünüyor. C) Bu daracık yollarda yürümek zor. D) Sıcacık çörekleri hemen yedik.

Cevap b Küçültülmüş isimler “–cik, –cek, –ciğim, –ceğiz” eklerini alarak varlığın küçük olduğu, sevildiği, ona acındığı anlamlarını kazanmış isimlerdir. Sıfatlar da “–cik, –cek, –ce, –msi, –mtrak” eklerini alarak küçültülür, o özelliğin az olduğu ya da gösterilen varlığın küçük olduğu anlamlarını kazanır. B’deki “adacık” sözcüğü küçültülmüş isimdir; oysa öbür seçeneklerdeki küçültülmüş sözcükler, bir varlığın niteliğini gösterip onun adının önünde yer aldıklarından sıfattır.

Bütün insanlar sabırsız olmuş Bütün insanlar sabırsız olmuş. Bu cümledeki altı çizili sıfatın türüne, aşağıdaki cümlelerin hangisinde örnek vardır? A) Herkes yüksek sesle konuşup duruyordu. B) Bu çocuk çalışmayı seviyor. C) Biraz uyku hepimize iyi gelecek. D) Onu sevimsiz yapan tiz sesiydi.

Cevap c Bir ismi belirten ancak anlamca belirsiz olan sıfatlara belgisiz sıfat denir; “Bütün” sözcüğü böyle bir sıfattır. Bir varlığın biçimini, rengini, huyunu... gösteren, isme sorulan nasıl sorusuna yanıt veren sıfatlara niteleme sıfatı denir. A’da “yüksek” “ses”in, D’de “tiz” gene “ses”in niteleme sıfatıdır. B’de “Bu” sözcüğü varlığı gösteriyor, hangi sorusuna yanıt veriyor, böyle sıfatlara işaret (gösterme) sıfatları denir. E’de “Bir” “hata”nın kaç tane olduğunu gösteriyor, o da bir sayı sıfatı. C’de “biraz” bütün sözcüğü gibi bir belgisiz sıfattır.

I. Hastalığına karşın iyi çalışıyordu. II. Senden başka dostum yok dedi. III. Yatağına uzandı; ancak uyuyamıyordu. IV. Bu çalışma ile bir yere varamazsın. V. Çarşıyı adım adım tarayarak dolaştık. Yukarıda numaralandırılmış cümlelerin hangisinde edat (ilgeç) yoktur? A) I. ve II. B) II. ve IV. C) III. ve V. D) I. ve IV.

Cevap c Sözcükler arasında neden, amaç, koşul, zamanda, yerde sınırlama, biriciklik, araç gibi bağlantılar kuran, kendi başına anlam taşımayan, her zaman bir öbekle kullanılan sözcüklere edat denir. I. cümlede “karşın”, II. cümlede “başka”, IV. cümlede “ile” edattır. II. cümledeki “ancak” iki cümle arasında kullanıldığından bağlaçtır. Bu cümlede ve V. cümlede edat yoktur.

Bağlaçlar, cümlelere olumsuz bir anlam da kazandırılabilir Bağlaçlar, cümlelere olumsuz bir anlam da kazandırılabilir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uyan bir kullanım vardır? A) Gerek iş düzeni gerek ev düzeni çok iyiydi. B) İster doktor ister öğretmen ol, çok çalışman gerekir. C) Ne dün ne de önceki gün bize geldi. D) Ya sen git, ya da ben gideyim.

Cevap c Bu cümlelerde “gerek ... gerek, ister ... ister, ne ...ne de, ya ... ya da, hem ... hem de” bağlaçları kullanılmış. Bağlaçlar içinde yalnızca “ne ... ne de” bağlacı yer aldığı cümleye olumsuzluk anlamı katar.C’deki cümlede yüklemde olumsuzluk eki “–me” olmadığı halde cümleden “gelmedi” anlamı çıkmaktadır; bu nedenle yanıt C’dir.

Aşağıdaki cümle/er/n hangisinde "beni" sözcü­ğü kullanıldığı yere göre cümlenin en önemli öğesi durumuna getirilmiştir? A) Dün sabah Ayten okulda beni aramış. B) Arkadaşım şubat tatilinde beni istanbul'a çağı­rıyor. C) Sınıfımı geçersem babam beni İzmir'e götüre­cek. D) Öğretmen sınavda beni en ön sıraya oturttu.

Cevap a : A'da 'beni" sözcüğü, yükleme en yakın yerde kullanılmıştır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisi öznel bir yargıdır? A) Yunus Emre'nin bu şiirinde "bulut”un gizli gizli ağlamasından söz edilerek buluta insan niteliği verilmektedir. B) Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun bu şiirlerinde doğa­daki nesnelerin özellikleri insanlar için kullanılmıştır. C) Faruk Nafiz Çamlıbel'in, "Han Duvarları"nda birçok kez kişileştirmeye başvurduğu görül-mektedir. D) Ahmet Haşim'in "Sonbahar" şiirindeki kişileştirme de çok ilgi çekicidir.

Cevap d Öznel yargı kişiden kişiye değişen ve sözün sahibini bağlayan yargıdır. D'deki "ilgi çekici" sözü de görecelidir; bu yüzden öznel yargıdır. Diğer seçeneklerdeki yargılar, her zaman kanıtlanabilir, nesnel yargılardır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisi, dolaylı anlatıma örnek olabilir? A) Şöyle bir olayları anımsar, üzülürüz ve "İşte bu dünya böyledir!" diye düşünürüz. B) Öğretmen, Ali'ye: "Arkadaşına söyle, yarın ödevini mutlaka getirsin!" dedi. C) Paul Valery, şiir yazma yönteminden söz eder­ken "ilk dize Tanrı vergisidir, ondan sonrası da çaba..." demiş. D) Tiyatrodan çıktığımda arkadaşım, Hâzım'ın sahnede canlandırdığı prensin gerçek hayatta da yaşamış olduğunu söyledi.

Cevap d D seçeneğinde konuşan kişi, arkadaşı­nın tiyatrodan çıktığında söylediği bir sözü, dolaylı olarak aktarmıştır. Aktarılan söz anlamını koruyor; ta­kat biçimini yani cümle değerini yitirmiştir. Oysa diğer seçeneklerdeki sözler dolaylı anlatımı örnekleyecek özellikte değildir. Bu anlatımlar sahibine ait söyleniş özelliğini korumaktadır.

Kimi yargılar genel bir nitelik taşır Kimi yargılar genel bir nitelik taşır. Şu örnekte ol­duğu gibi: "Dağlık bölgelerin insanları sert yara­dılışlı olur." Bu tür yargılar zihnin genel düşünce­ler üretmesinin ya da özelden genele gidişinin so­nucudur. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada belirtilen yargı türüne örnek olamaz? A) Dünyanın bütün ülkelerinde polisiye romanlar çok satar. B) Yazarlar, yaşlılık dönemlerinde üne kavuşur­lar. C) Üslup, kelimeleri seçme ve kullanma sanatıdır. D) Davranışları etkilemede iletişim araçlarının bü­yük payı vardır.

Cevap c : A'da bütün ülkeler, B'de bütün yazarlar diyerek genelleme yapılmış. D'de iletişim araçlarının tümü için konuşulmuş. E'de heyecanlı olma durumu sıcak ülkelerdeki her insan için geçerli sayılmış. Ancak C'de üslup tanımlanmış. Yani özelden genele gitme diye bir şey yok.

Aşağıdakilerden hangisi bir tanım cümlesidir? A) Lirik şiir, akıldan çok düş gücüne, düşünceden çok duyguya yaslanır. B) Lirik şiirde, aşkın her türlü görünüşü, bütün yönleriyle dile getirilir. C) Lirik şiirde şair, sözcükleri seçerken, onların ses ve görüntü gücünü göz önünde tutar. D) Lirik şiir, duyguların, çok etkili ve coşkulu bir biçimde dile getirildiği şiir türüdür.

Cevap d D seçeneğindeki yargı, "Bu nedir?" sorusunun yanıtıdır; yani bir tanım cümlesidir. Diğer seçeneklerde ise lirik şiirin farklı yanlarına değinilmiştir.

". öğrenmiş olmalıydım;. iki yıldır bu işte çalışıyorum ".......... öğrenmiş olmalıydım;.......... iki yıldır bu işte çalışıyorum." sözleri en uygun biçimde aşa­ğıdakilerden hangisi ile tamamlanabilir? A) Bunları - elbette B) Artık bunu - çünkü C) Bu nedenle - topu topu D) Hemen - yalnızca

Cevap b öğrenmiş olmalıydım" ifadesi "geçen zaman yeterliliğini" anlattığı için cümlenin başına bu anlamı veren "Artık bunu" sözcükleri; ikinci bölüm de sebep bildirdiğine göre buraya "çünkü" bağlacı getiril­melidir.