SES BİLGİSİ

SORU 1: Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde geniş sesli yoktur? A) kalem B) kırmızı C) balon D) pencere

ÇÖZÜM: Geniş sesliler “a,e,o,ö”dür ÇÖZÜM: Geniş sesliler “a,e,o,ö”dür. A seçeneğindeki “kalem” sözcüğünde “a,e” seslileri; C seçeneğinde “a,o” seslileri; D seçeneğinde “e” sesi geniştir. B seçeneğindeki “kırmızı” sözcüğündeki sesliler dardır. Doğru yanıt “B”seçeneğidir.

SORU 2: Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde seslilerin tamamı yuvarlaktır? A) soda B) havuç C) doğa D) sorun

ÇÖZÜM: Türkçede yuvarlak sesliler “o,ö,u,ü” dür ÇÖZÜM: Türkçede yuvarlak sesliler “o,ö,u,ü” dür. A;Bve C seçeneklerinde yuvarlak seslilerin yanında geniş sesli olan “a” da vardır. D seçeneğindeki “sorun” sözcüğündeki “o” ve “u” seslileri yuvarlaktır. Doğru yanıt “D” seçeneğidir.

SORU 3: Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde büyük ünlü uyumu yoktur? A) matematik B) konu C) deyim D) şekil

ÇÖZÜM: A seçeneğinde: ma - te- ma- tik UYMAZ Kalın ince kalın ince B seçeneğinde: ko- nu UYAR Kalın kalın C seçeneğinde: de- yim UYAR İnce ince D seçeneğinde: şe- kil UYAR İnce ince Doğru yanıt “A” seçeneğidir.

SORU 4: Aşağıdakilerden hangisi büyük ünlü uyumu kuralına uymayan eklerden biri değildir? A) –daş B) –mtrak C) –yor D) –mış

ÇÖZÜM: Tek şekilli oldukları için – yor -ki, - ken, - leyin, - daş, -mtrak ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz. Doğru yanıt “D” seçeneğidir.

5.SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük ünlü uyumuna aykırı bir sözcük yoktur? A) Yazarın son romanı bu filimle ekranı taşınmış. B) Öğretmenin anlattıkları büyük bir dikkatle dinliyordu. C) Artık dostunu düşmanını tanımışsındır, dedi D) Yazının sonuç bölümünde yazım yanlışları var.

ÇÖZÜM: Büyük ünlü uyumu kalınlık ve incelik uyumudur ÇÖZÜM: Büyük ünlü uyumu kalınlık ve incelik uyumudur. Bir sözcüğün bütün ünlüleri kalın ya da bütün ünlüleri ince olmalıdır. A seçeneğinde: ek ra na UYMAZ İ K K B seçeneğinde: dik kat le UYMAZ İ K İ C seçeneğinde: düş man UYMAZ İ K D seçeneğinde: Büyük ünlü uyumuna uymayan bir sözcük yoktur. Doğru yanıt “D” seçeneğidir.

6. SORU: Aşağıdaki sözcüklerden hangisi küçük ünlü uyumuna aykırıdır? A) şahit B) balon C) barış D) hayvan

Doğru yanıt “B” seçeneğidir. ÇÖZÜM: Küçük ünlü uyumu düzlük- yuvarlaklık, darlık- genişlik uyumudur. Buna göre; A seçeneğinde; şa – hit UYAR Düz düz C seçeneğinde; ba – rış UYAR D seçeneğinde; hay – van UYAR Düz düz B seçeneğinde; ba – lon UYAR Düz yuvarlak Çünkü düz ünlülerden sonra yine düz ünlüler gelmelidir. Ama burada düz ünlüden sonra yuvarlak ünlü gelmiş. Doğru yanıt “B” seçeneğidir.

A) Annemin sözünden dışarı çıkmayacağıma babama söz verdim. 7. SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük küçük ünlü uyumuna uymaz? A) Annemin sözünden dışarı çıkmayacağıma babama söz verdim. B) Dilimiz yabancı sözcüklerin etkisinden kurtulmayı bekliyor. C) Bu yaz yine otelin havuzuna girecekmişiz. D) Şöyle ağız tadıyla bir yemek yiyemeyeceğiz galiba.

Doğru yanıt “C” seçeneğidir. ÇÖZÜM: A seçeneğindeki; sö – zün – den UYAR Yuvarlak dar- düz Yuvarlak B seçeneğindeki; kur - tul - ma - yı UYAR Yuvarlak dar- düz düz yuvarlak D seçeneğindeki; ta - dıy - la UYAR Düz düz düz C seçeneğindeki “havuzunda” sözcüğü düz ünlü olan “a” ile başlamıştır. Kural olarak diğer ünlülerin de düz olması gerekirdi. Doğru yanıt “C” seçeneğidir.

8.SORU: Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ünlüyle başlayan bir ek aldığında yumuşamaz? A) güç B) sağlık C) cevap D) süt

ÇÖZÜM: A seçeneğinde; güç-ü gücü B seçeneğinde; sağlık-ı sağlığı C seçeneğinde; cevap-ı cevabı D seçeneğinde; süt-ü sütü Doğru yanıt “D” seçeneğidir.

A) Şöyle ayağımı uzatıp bir yatamayacağım galiba. 9. SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sert ünsüz yumuşamasına uğramış bir sözcük yoktur? A) Şöyle ayağımı uzatıp bir yatamayacağım galiba. B) Mutluluğu artık yakaladığımı zannediyorum. C) Güzel yeşil gözleri, altın sarısı saçlarıyla mükemmel biriydi. D) Yurdumu terk edip nereye gidebilirim ki ben!

ÇÖZÜM: A seçeneğinde; Ayak-ım -------------ayağım Yatamayacak-ım ---------------yatamayacağım B seçeneğinde; Mutluluk-u ----------------mutluluğu Yakaladık-ımı -------------yakaladığımı Zan+et-iyor-um ---------------zannediyorum D seçeneğinde yurt-um-u ----------------yurdumu terk+et-ip-------------------terk edip git-ebil-ir-im------------------gidebilirim C seçeneğinde sert sessiz yumuşamasına uğramış bir sözcük yoktur. Doğru yanıt “C” seçeneğidir.

10. SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sessiz benzeşmesi vardır? A) Zavallı çocuk bu defa çok kötü dövülmüştü. B) Senin ne olduğunu yavaş yavaş anlıyorum. C) Öğretmenin fıkrası bütün sınıfı güldürdü. D) Üzerinde mavi, çizgili çok hoş bir gömlek vardı.

Doğru yanıt “A” seçeneğidir. ÇÖZÜM: Sonunda “f,s,t,k,ç,ş,h,p” ünsüzlerinden biri olan bir sözcük “c,d,g” yle başlayan bir ek aldığında bunlar sertleşerek “ç,t,k” ye dönüşürdü. Bu olaya sessiz sertleşmesi (benzeşmesi) denirdi. A seçeneğindeki “dövülmüştü” sözcüğü, aldığı “-müş” ekinden sonra gelen”-dü” eki sertleşerek “-tü”ye dönüşmüştür. Doğru yanıt “A” seçeneğidir.

11.SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralmasına uğramış bir sözcük vardır? A) Seni kimseyi sevmediğim kadar çok seviyorum. B) Bahçıvan, çiçekleri her gün belli bir saatte suluyor. C) Bu soruyu çözemeyen yoktur herhalde bu sınıfta. D) Bir günde koca evi annemle teyzem temizleyivermişler.

Doğru yanıt “B” seçeneğidir. ÇÖZÜM: Daralma son hecesinde “-a, -e” ünlüleri bulunan sözcüğe “-yor” eki geldiğinde meydana geliyordu. A seçeneğinde “seviyorum” sözcüğünde daralma yoktur. Çünkü bu sözcüğün son hecesi “a, e” ünlüleriyle bitmemiştir. C ve D seçeneğindeki sözcükler de “-yor” eki almamıştır. B seçeneğindeki “suluyor” sözcüğü su-la-yor ------------suluyor şeklinde daralmıştır. Doğru yanıt “B” seçeneğidir.

A) Bugün cümle türlerinden devrik cümleleri işledik. 12. SORU: Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur? A) Bugün cümle türlerinden devrik cümleleri işledik. B) Köye gittiğimizde dedemin kabrini ziyaret ettik. C) O, sevdiğine gönülden bağlı bir çocuktu. D) Seninle gurur duyuyoruz, sen bizim göğsümüzü kabarttın.

A seçeneğinde; devir – ik --------- devrik ÇÖZÜM: A seçeneğinde; devir – ik --------- devrik B seçeneğinde; kabir – i ------------ kabri D seçeneğinde; göğüs – ümüz --------göğsümüz Şeklinde ünlü düşmesi olmuştur. Fakat C seçeneğindeki sözcükte ünlü düşmesi yoktur. Çünkü sözcük ünsüzle başlayan bir ek almıştır. Doğru yanıt “C “seçeneğidir.

13.SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ünlü türemesi” vardır? A) Adamın üzerinde daracık bir pantolon vardı. B) Çocuğun küçücük, temiz yüreğinde ne fırtınalar kopuyordu. C) Sorunun b şıkkı bana nedense yanlış gibi geldi. D) Ufacık boyuyla her işin hakkından gelmeyi biliyordu.

ÇÖZÜM: B seçeneğinde “küçücük” sözcüğünde ünsüz düşmesi, C seçeneğinde “şıkkı” sözcüğünde ünsüz türemesi, D seçeneğinde “ufacık” sözcüğünde ünsüz düşmesi vardır. A seçeneğinde ise; “dar-a-cık” şeklinde ünlü türemesi görülür. Doğru yanıt “A” seçeneğidir.

14.SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kaynaştırma ünsüzü yoktur? A) Altışar kişilik gruplar halinde geziye katılacağız. B) Onur’un sözünü dinlemen gerekiyor. C) Sevginin gücüne inandığım için şu an arkadaşımın yanındayım. D) İşlerden vakit bulursam bu hafta mutlaka geleceğim.

ÇÖZÜM: A seçeneğinde; altı – ş – ar k.h. B seçeneğinde; söz – ü – n – ü C seçeneğinde; sevgi – n – in , gücü – n –e k.h. K.h. D seçeneğinde kaynaştırma ünsüzü yoktur. Doğru yanıt “D” seçeneğidir.

15.SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulama yoktur? A) Dünyada her şey için geçerli tek şey bilimdir. B) Yataklarda hasta, yaralı çocuklar yatıyordu. C) Birkaç ay önce Edirne’nin güzel şenliğine katıldım. D) Her alandaki ilerlemeler, umutlarımızı artırıyordu.

ÇÖZÜM: Ulama birbirini takip eden sözcükler arasında ilk sözcüğün sonunun ünsüzle bitip ondan sonraki sözcüğün ünlü ile başlamasıyla iki sözcüğün birlikte okunmasına denir. A seçeneğinde, “şey için” ; C seçeneğinde “birkaç ay önce”; D seçeneğinde “her alandaki” sözcükleri arasında ulama yapılır. B seçeneğinde ulama yoktur. Doğru yanıt “B” seçeneğidir.