Cevher Hazırlama Tasarımı Tesis Maliyetleri Prof. Dr. Mehmet TANRIVERDİ

Endüstriyel tesislerin amacı kazanç elde etmektir TESİS EKONOMİSİ Endüstriyel tesislerin amacı kazanç elde etmektir Kazanç: Ürün satışı geliri - maliyet geliri dir Tesisten elde edilecek kazancın, tesis için yapılan sermaye yatırımına göre tesisin büyüklüğü veya yapılan yatırımın değerini belirler. Bu nedenle tesis tasarım aşamasında •Sermaye yatırımının •Tesis işletme giderinin •Ürün satış fiyatlarının •Yatırım değerlerinin tahmini gerekir.

ÖĞÜTME SERMAYE YATIRIMLARI Bir tesisin kurulması ve işletmeye alınması için yapılacak yatırım dır Sermaye: Sabit sermaye maliyeti +işletme maliyeti Sabit sermaye: Tesisteki tüm donatıların satın alınması kurulması ve tesisin inşası için gerekli olan paradır İşletme sermayesi: Tesisin işletmeye alınması ve çalışır durumda tutulması için gerekli nakit paradır. Tesis için gerekli hammadde ve malzeme maliyeti stoktaki ürün maliyeti tesisin bir aylık işletme ve personel giderleri gibi harcamalar işletme sermayesini oluştururlar

ÖĞÜTME Sabit sermaye tutarının tahmini için değişik doğruluk oranlarında bir çok yöntem bulunmaktadır. Bunlardan en basiti fakat en az güvenilirliği olan yöntem mevcut ve benzer bir tesisin geçmişteki sabit sermaye yatırımının güncelleştirilmesidir. En güvenilir ama en karmaşık ve zaman alıcı yöntem ise tesis ile ilgili detay mühendislik çalışmaları yapıldıktan sonra ortaya çıkacak bilgiler ışığında satın alınacak donatı hizmet için gerekli harcamaların yapımcı ve satın alınacak donatı ve hizmetler için gerekli harcamaların yapımcı ve müteahhit firmalardan alınacak teklifler doğrultusunda hesaplanmasıdır. İşetme sermayesi ise genellikle sabit sermayenin %10-20' si olarak düşünülür

Maliyet İndeksleri Maliyet İndeksleri Geçmişte herhangi bir tarihte gerçek maliyeti bilinen bir malın bugünkü maliyetini tahmin edebilmek için kullanılan oranlardır Maliyet indeksleri belirli bir süre içinde fiyatların ortalamasına göre hesaplandıktan sonra doğruluk oranları beş yıllık bir süre içersinde %10 kadardır.

Maliyet İndeksleri ENR (Engineering News-Recordconstruction) İndeksi Bu indeks yapı malzemeleri ve işçilik baz alınarak oluşturulmuştur. Yapılarda kullanılan çelik, çimento ve ahşap ile 200 saatlik çalışma göz önüne alınmış ve 1913 yılı olan başlangıçtaki indeks değeri 100 olarak kabul edilmiştir. CE (Chemical Engineering Plant Construction) İndeksi Bu indeks,ekipman ,donanım,malzeme mühendislik ve denetim gibi faktörler baz alınarak oluşturulmuştur. 1957-1959 yılı olan başlangıç indeks değeri 100 olarak kabul edilmiştir.

Maliyet İndeksleri M&S (Marshall And Switt) İndeksleri Kuzey Amerika kıtası’ndaki cevher hazırlama tesisi donatı maliyetlerinin A.B.D. doları cinsinden bulunması için önerilen indeks türlerinden bir tanesi Marshall & Switt (M&S) donatı indeksi olup Chemical engineering dergisinde ve http://www.che.com. WEB sitesinde periyodik olarak yayımlanmaktadır

Maliyet İndeksleri Madencilik Ve Zenginleştirme Sektöründe Marshall & Switt Donatı Maliyet İndeksleri (Tesiste Kurulmuş Donatı Maliyeti Olarak)   Yıl M&S indeksi (madencilik ve zenginleştirme endüstrisi, yıl sonu) M&S indeksi (madencilik ve zenginleştirme endüstrisi yıl sonu) 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1127,3 1113,0 1096,6 1095,6 1080,5 1063,9 1030,0 1005,1 979,5 963,6 948,9 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 918,2 886,0 844,6 -- 824,3 821,3 804,0 791,2 767,9 715,9

Maliyet İndeksleri Sermaye Maliyet tahmini Toplam Sermaye Yatırımı = Sabit Sermaye + İşletme Sermayesi 1. İşletme Sermayesi Maliyet Tahmini: Bu değer genel olarak sabit sermayenin belli bir oranı olarak kabul edilmektedir. Kabul edilen bu oran %10 dur. Ancak aşağıdaki şekilde işletme maliyeti tahmini yapılabilir. a) Bir aylık hammadde stoku maliyeti b) Bir aylık proses malzeme stoku c) Bir aylık üretim maliyeti d) Bir aylık alacak hesapları e) Nakit (aylık üretim için giderler, su, elk., vb.) İşletme Sermayesi = a + b + c + d + e.

Maliyet İndeksleri 2. Sabit Sermaye Maliyet Tahminleri Sabit sermaye maliyeti tahmini için en az 5 yöntem önerilmiştir. Bu yöntemlerle yapılan sermaye maliyeti tahmini %30 duyarlılıkla geçerlidir. Bunlar; • 0,6 kuralı • Ana donatı maliyetlerine orantılı yöntemler • Tesis maliyet oran metodu • Tesis parça maliyet oran metodu • Ana ekipman maliyetleri Son üç metod için kaba bir akım şeması (ana ekipmanlar ve boyutlarını içeren)gerekir.Ayrıca malzeme ve enerji balansı olmasıda yararlıdır.

Maliyet İndeksleri 0,6 Kuralı (6'ya 10 Kuralı) Bu metodun geçerli olması için tesis benzerliği şarttır. Bölgesel farklılıklar ve ekonomik koşullar farklı değişimlere neden olur.Ayrıca ekipman kapasiteleri içinde geçerli olmaktadır.

Maliyet İndeksleri-0,6 Kuralı Örnek 30000 ton /gün kapasiteli bir tesisin M&S indeksinin 716 olduğunu 1980 yılındaki 140*106 $ ise 40000 ton /gün kapasiteli benzeri bir tesisin M&S indeksinin 1127 olduğunu 2000 yılındaki maliyeti tahminen nedir.? Çözüm : $ dır.

Maliyet İndeksleri-0,6 Kuralı Örnek 2.2 0,91 m genişlikte ve 180 m uzunluğundaki bir bant konveyörün maliyetinin 175000 $ olduğu biliniyorsa 1,22 genişlikte ve aynı uzunluktaki konveyörün tahmini maliyeti nedir? Çözüm : =208655 $

Maliyet=a(x)b dir Maliyet İndeksleri Ana Ekipman Maliyetleri Bir cevher hazırlama tesisinde yer alacak ekipmanların maliyetleri tek tek ya bir kaç satış firmasından proforma faturalar istenerek yada daha kabaca bir biçimde bir sonraki slaytta verilen yöntemle tahmin edilebilir. Bu maliyet içerisine donatıların ve tesisin kurulması, elektrik tesisatı, tesis içi ve dışı boru hatları, su ve güç temini için gerekli sermaye dahil edilemez. Maliyet=a(x)b dir

Maliyet İndeksleri M&S indeksinin 300 olduğu dönemde (1970) ABD Doları cinsinden donatı maliyeti=a(X)b (aksi * işareti ile belirtilmedikçe, tahrik motoru hariç maliyetlerdir.) Donatı X parametresi X’in birimi X’in değer aralığı a b Çeneli kırıcı Ağız açıklığı alanı (inç)2 15x24 - 60x48 6,0 1,28 Birincil döner konik kırıcı Anma ölçülerinin çarpımı   30x55 – 60x109 3,58 1,41 Konik kırıcı Kırıcı anma çapı ft 2 – 7 4154 1,80 Bilyalı değirmen Motor gücü BG 40 – 1750 3410 0,54 Çubuklu değirmen 50 – 1500 2955 0,57 Hidrosiklon Çap inç 6 – 30 132 0,91 SRL pülp pompası Kapasite galon/dak. 250 – 5000 31 0,64 İki katlı titreşimli elek Elek alanı ft2 6x16 – 8x20 376 0,76 Spiralli gravite zenginleştirici (fiberglas) ton/saat 1 – 3000 920 0,87 Sallantılı masa * Masa alanı 24 – 90 618 0,35 Ağır ortam zenginleştirme (tüm sistem) 25 – 200 23720 0,33 Koşullandırma tankı * Hacim 50 – 3250 329 Flotasyon hücresi 100 – 300 71 0,74

Maliyet İndeksleri CİHAZ EBAT ADET Paletli Besleyici (42 inç) 1 Çeneli kırıcı 1100x850mm 44  34 inç Konik Kırıcı HP 800 7,7 ft Titreşimli Elek (-20 mm) 2000  5000 mm Silo D:10 m L: 17 m. D= 10 m; h= 17 m (1017 m3) Paletli Besleyici 1  3 m Çubuklu Değirmen D= 2,4 m; L= 4,93 m Bilyalı Değirmen D= 3,5 m; L= 4,52 m Pompa Giriş= 8 inç; Çıkış= 6 inç 2 Hidrosiklon 26 inç 4 Bant Konveyörler 1.100  6.000 mm 1.100  20.000 mm 900  20.000 mm 1.100  18.000 mm 1.100  1.000 mm 1.100  60.000 mm 1.000  3.000 mm 800  20.000 mm

Maliyet İndeksleri

Maliyet İndeksleri

Maliyet İndeksleri

Maliyet İndeksleri CİHAZ ADET BİRİM MALİYET (C$) TOPLAM MALİYET (C$) Paletli Besleyici (42 inç) 1 70757 Çeneli kırıcı 1100x850mm 306540 Konik Kırıcı 1123992 Titreşimli Elek (-20 mm) 59724 Silo D:8 m L: 18 m. 199221 Paletli Besleyici 57549 Çubuklu Değirmen 1066609 Çubuk Şarjı (61,71 ton) 59405 Bilyalı Değirmen 1671865 Bilya Şarjı (73,49 ton) 82403 Pompa 2 7402 14804 Hidrosiklon 4 14743 58972 Bant Konveyörler   6 m. Bant Konveyör 87491 20 m. Bant Konveyör 164106 119602 18 m. Bant Konveyör 155356 1 m. Bant Konveyör 33575 60 m. Bant Konveyör 206295 3 m. Bant Konveyör 52380 99332 TOPLAM 5689977

Maliyet İndeksleri