Üretim ve Maliyetler

Üretim Fonksiyonu Belirli miktarlarda bir mal üretebilmek için bazı üretim faktörlerinin kullanılması gerekmektedir. Kullanılan üretim faktörlerine girdi (input), elde edilen ürüne de çıktı (output) denmektedir. İnputlarla output arasındaki teknik ilişkinin matematiksel ifadesine de üretim fonksiyonu adı verilir Q = f (K;L;N,T) Q = Output, K = Sermaye miktarı, L = Emek miktarı, N = Tabiat faktörü miktarı, T = Teknoloji miktarı

Kısa Dönemde Üretim Üretime ilişkin temel kavramları açıklayabilmek için en kolay yol, üretim fonksiyonunda yer alan girdilerden sadece bir tanesinin değişebildiği bir süreci incelemektir. İktisadi analizde üretim faktörlerinden sadece bir tanesinin değiştirilmesine olanak tanıyan bu süre kısa dönem olarak adlandırılır. Konuya ilişkin açıklamalar yapılırken, üretim faktörlerinden sermaye ve doğanın sabit olduğu varsayılacaktır. Üretim fonksiyonunda yer alan teknoloji de veri alındığına göre, kısa döneme ilişkin analizde tek değişken girdi, emek miktarıdır. Bu durumda, firmanın çıktı miktarını arttırabilmesi, kullanılan emek miktarındaki artışa bağlı olacaktır.

Toplam Fizikî Ürün (TPP) Belirli bir dönemde, bütün üretim faktörlerinin kullanılmasıyla elde edilen ürün miktarına toplam fiziki ürün denir. TPP = f(qf)

TPP Q

TPP TPP Q

Artan verimlerden azalan verimlere geçiş TPP TPP Artan verimlerden azalan verimlere geçiş a

Azalan Verimler Yasası Bir üretim sürecinde ve verili teknolojik düzeyde kullanılan faktörlerden birinin miktarı arttırılır ve diğer faktörlerin miktarı sabit tutulursa, miktarı arttırılan girdinin ilâve birimleri üretime katıldıkça toplam ürün bir noktaya kadar artacaktır. Bu noktadan sonra eklenen birim girdilerle ilâve ürün miktarı azalmaya ve hatta verim düşmeye başlayacaktır. İktisatta bu ilkeye azalan verimler kanunu denir.

TPP b TPP Maximum output

Değişken faktor miktarı TPP I. BÖLGE TPP III. BÖLGE II. BÖLGE Değişken faktor miktarı

Marjinal fiziki ürün (MPP) Emek miktarındaki bir birimlik değişmenin toplam üründe meydana getirdiği değişmedir. MPP= DTPP/DL ;

TPP, MPP Q

TPP, MPP Q

TPP, MPP Q

TPP, MPP Q

MPP Q

MPP MPP Q

MPP Azalan Verimlerin başlangıcı MPP Değişken faktör miktarı

Ortalama Fiziki Ürün (APP) Değişir faktör başına elde edilen üründür. O halde ortalama ürün, toplam ürünün kullanılan üretim faktörü miktarına bölünmesiyle elde edilir. APP= TPP/Q

TPP, APP Qf TPP APP 0 0 1 3 3 2 10 5 3 24 8 4 35 8.75 5 40 8 6 42 7 7 42 6 8 40 5 TPP APP Q

TPP, APP TPP Ortalama ürün TPP/Qf = APP Maximum APP APP Q

TPP APP MPP Qf TPP APP MPP 0 0 1 3 3 3 2 10 5 7 3 24 8 14 4 35 8.75 11 0 0 1 3 3 3 2 10 5 7 3 24 8 14 4 35 8.75 11 5 40 8 5 6 42 7 2 7 42 6 0 8 40 5 -2 TPP APP MPP Q

APP, MPP APP MPP Q

Neden marjinal ürün eğrisi ortalama ürün eğrisini maksimum noktasında keser? Ortalama ürün miktarı marjinal ürün miktarını takip eder. Eğer marjinal ürün miktarı ortalama ürün miktarından büyükse (MPP>APP), ortalama ürün miktarı artar. Aksine, marjinal ürün miktarı ortalama ürün miktarından küçükse (MPP<APP) ortalama ürün miktarı azalır. Bu nedenle, marjinal ürün eğrisi ortalama ürün eğrisini maksimum noktasında keser.

Maliyetler

Kısa Dönem Maliyetler

Açıklamalarımızı basitleştirmek için, sadece, emek ve sermaye olmak üzere iki üretim faktörünün üretimde kullanıldığını varsayalım. Bu zaman süresince sermayenin sabit girdi, emeğin değişken girdi olduğunu düşünelim. Girdilerin sabit ve değişken olmasına bağlı olarak kısa dönemde firma değişik türde maliyetlerle karşılaşacaktır. Bir firmanın kısa dönemde karşılaşacağı iki temel maliyet türü vardır. Bunlar değişken ve sabit maliyetlerdir.

Toplam Maliyet (TC) : Sabit maliyet ve değişken maliyetlerin toplamıdır. Üretim için yapılan masrafların tamamıdır. Sabit Maliyet (FC) : Üretim miktarının değişmesine bağlı olmayan masraflardır. Değişken Maliyet (VC) : Üretim miktarına göre değişen masraflardır.

X firması için toplam maliyet Output (Q) 1 2 3 4 5 6 7 TFC (TL) 12

X firması için toplam maliyet Output (Q) 1 2 3 4 5 6 7 TFC (TL) 12 TFC

X firması için toplam maliyet Output (Q) 1 2 3 4 5 6 7 TFC (TL) 12 TVC (TL) 10 16 21 28 40 60 91 TFC

X firması için toplam maliyet Output (Q) 1 2 3 4 5 6 7 TFC (TL) 12 TVC (TL) 10 16 21 28 40 60 91 TVC TFC

X firması için toplam maliyet TVC Azalan marjinal verimler noktası TFC

X firması için toplam maliyet Output (Q) 1 2 3 4 5 6 7 TFC (TL) 12 TVC (TL) 10 16 21 28 40 60 91 TVC TFC

X firması için toplam maliyet Output (Q) 1 2 3 4 5 6 7 TFC (TL) 12 TVC (TL) 10 16 21 28 40 60 91 TC (TL) 12 22 28 33 40 52 72 103 TVC TFC

X firması için toplam maliyet Output (Q) 1 2 3 4 5 6 7 TFC (TL) 12 TVC (TL) 10 16 21 28 40 60 91 TC (TL) 12 22 28 33 40 52 72 103 TC TVC TFC

X firması için toplam maliyet TC TVC Azalan marjinal verimler noktası TFC

Kısa Dönem Maliyetler Marjinal Maliyet (MC) : Toplam üretimin bir birim değişmesi karşısında toplam maliyetteki değişme oranıdır. = TC / Q

Marjinal maliyetlerin türetilmesi Maliyetler (TL) Q TC MC 0 12 1 22 2 28 3 33 4 40 5 52 6 72 7 103 10 6 5 7 12 20 31 Q

Marjinal maliyetlerin türetilmesi Maliyetler (TL) Q TC MC 0 12 1 22 2 28 3 33 4 40 5 52 6 72 7 103 10 6 5 7 12 20 31 TC Q

Marjinal maliyetlerin türetilmesi Maliyetler (TL) Q TC MC 0 12 1 22 2 28 3 33 4 40 5 52 6 72 7 103 10 6 5 7 12 20 31 TC DTC = 12 DQ = 1 Q

Marjinal maliyetlerin türetilmesi Maliyetler (TL) Q TC MC 0 12 1 22 2 28 3 33 4 40 5 52 6 72 7 103 10 6 5 7 12 20 31 TC Azalan verimler noktası MC Q

Azalan marjinal verimler Marjinal maliyetlerin türetilmesi Maliyetler (TL) MC Azalan marjinal verimler noktası Q

Kısa Dönem Maliyetler Ortalama Maliyet (AC) : Maliyet giderlerinin parça başına isabet eden kısmıdır. Toplam maliyetin üretim miktarına bölünmesiyle bulunur. =TC / Q

Maliyetler (TL) Q

Maliyetler (TL) Q TVC AVC 0 0 - 1 10 10 2 16 8 3 21 7 4 28 7 5 40 8 6 60 10 7 91 13 AFC Q

Maliyetler (TL) Q TVC AVC 0 0 - 1 10 10 2 16 8 3 21 7 4 28 7 5 40 8 6 60 10 7 91 13 AVC AFC Q

Maliyetler (TL) Q TC AC 0 12 1 22 22 2 28 14 3 33 11 4 40 10 5 52 10.4 6 72 12 7 103 14.7 AVC AFC Q

Maliyetler (TL) Q TC AC 0 12 1 22 22 2 28 14 3 33 11 4 40 10 5 52 10.4 6 72 12 7 103 14.7 AC AVC AFC Q

Q TC MC 0 12 1 22 2 28 3 33 4 40 5 52 6 72 7 103 10 6 5 7 12 20 31 Maliyetler (TL) Q

Q TC MC 0 12 1 22 2 28 3 33 4 40 5 52 6 72 7 103 10 6 5 7 12 20 31 Maliyetler (TL) MC Q

Maliyetler (TL) Q TC MC AC 0 12 1 22 2 28 3 33 4 40 5 52 6 72 7 103 - 22 14 11 10 10.4 12 14.7 10 6 5 7 12 20 31 MC Q

Maliyetler (TL) Q TC MC AC 0 12 1 22 2 28 3 33 4 40 5 52 6 72 7 103 - 22 14 11 10 10.4 12 14.7 10 6 5 7 12 20 31 MC AC Q

Ortalama ve marjinal maliyetler MC Ortalama ve marjinal maliyetler AC AVC AFC Maliyetler (TL) z y x Output (Q)

Uzun Dönem Maliyetler Uzun dönem bütün girdilerin değiştirilebildiği, kapasitenin arttırılabildiği bir zaman süresini kapsar. Uzun dönemde bütün inputlar değiştirilebildiğinden sabit maliyetler yoktur. Bütün maliyetler değişkendir. Bu nedenle azalan verimler kanunu söz konusu değildir.

Uzun Dönem Maliyetler Uzun Dönem Ortalama Maliyet (LRAC): Uzun dönemde maliyet giderlerinin parça başına isabet eden kısmıdır. Toplam maliyetin üretim miktarına bölünmesiyle bulunur. =TC / Q

Uzun Dönem Maliyetler Uzun ve Kısa Dönem AC Eğrileri Arasındaki İlişki

Uzun dönem ortalama maliyet eğrilerinin türetilmesi: sabit büyüklükte tesisler SRAC4 SRAC5 SRAC1 SRAC2 SRAC3 maliyetler 1 tesis 5 tesis 4 tesis 2 tesis 3 tesis O Output

Uzun dönem ortalama maliyet eğrilerinin türetilmesi: sabit büyüklükte tesisler SRAC1 SRAC5 SRAC2 SRAC4 SRAC3 LRAC maliyetler O Output

maliyet eğrileri örnekleri Uzun dönem ortalama maliyet eğrilerinin türetilmesi: tesis büyüklüğünün seçilmesi maliyetler Kısa dönem ortalama maliyet eğrileri örnekleri O Output

Uzun dönem ortalama maliyet eğrilerinin türetilmesi: tesis büyüklüğünün seçilmesi LRAC maliyetler O Output

Tipik bir uzun dönem ortalama maliyet eğrisi LRAC Ekonomik olmayan alan (artan maliyet) ölçek ekonomileri Sabit maliyetler maliyetler O Output

Dışsal Ekonomiler Ortalama maliyet eğrisi ister kısa dönemde ister uzun dönemde olsun bütünüyle birlikte yer değiştirebilir. Bunun sebebi dışsal ekonomilerdir. Firma dışı olumlu etkenlere dışsal ekonomiler denir. LAVC eğrisini bütünüyle yukarı doğru kaydıran yani maliyetleri arttıran firma dışı faktörlere dışsal eksi ekonomiler denir.

TL LAVC3 LAVC1 Maliyetler LAVC2 O Q Output