MESLEKTE TÜKENMİŞLİK 

İşe başladığınız ilk günlerdeki ruh halinizi hatırlayın…… Gücümüzün %110’ u oranında çalışmaya hazır, idealist, kendi kendini motive eden, çalışarak hiçbir şeyin imkansız olmadığına inanan, mükemmele ulaşma konusunda katı, yüksek standartlar ve beklentileri olan bireylerdik!

ZAMANLA…

BAŞLANGIÇTAKİ BÜYÜK HEDEFLERİMİZİ ELDE EDEMEDİĞİMİZİ FARKETTİK

VE ARDINDAN… HAYAL KIRIKLIĞI YAŞADIK :(

YORULDUĞUMUZU VE ENERJİMİZİN TÜKENDİĞİNİ FARKETMEYE BAŞLADIK…

Ruhsal olarak tükenip, bitkin düştüğümüzün farkına vardık…

Tükenmişliğe giden yol… 1.Dönem:Balayı Dönemi Her şey mükemmeldi. İş ile ilgili sınırsız bir enerjimiz ve motivasyonumuz bulunmaktaydı. Yapılan her iş doyum sağlıyodu. Her şey mümkün görünmekteydi.

Tükenmişliğe giden yol… 2.Dönem: Ayılma/Uyanma Dönemi Balayı yerine daha gerçekçi gözlemler yapmaya başladık. Beklentilerimzin abartılı olduğunu farketmeye başladık ve kafamız karışmaya başladı. Sorun bizde sıkıntı yaratmaya devam ediyodu fakat daha fazla çaba ile yine de her şeyin yeniden düzeleceğine olan inancımız devam ediyodu…

Tükenmişliğe giden yol… 3.Dönem:Bıkkınlık Dönemi İçimizdeki meslek ateşi yavaş yavaş sönmeye başladı. Motivasyonumuz ve enerjimiz giderek tükenmeye başladı.. Uyku düzensizliği, iştah değişikliği, belki alkol sorunu, verimliliğin düşmesi, önemli kararları almada zorluk gibi sıkıntılar yaşamaya başladık.

Tükenmişliğe giden yol… 4.Dönem:Tükenmişlik dönemi Umutsuzluk ve karamsarlık yaşamaya başladık. Başarısızlık hissi ve öz güven eksikliği yaşamaya başladık. Hayat daha anlamsız gelmeye başladı. Yalnızlık hissi ve boşluğa düşme korkusu yaşadığımızı farkettik. İntihar, inme, kalp krizi gibi ciddi hastalıklara davetiye..

TÜKENMİŞLİĞİN TANIMI Tükenmişlik ilk olarak 1974yılında Herbert Freudenberger tarafından ortaya atılmıştır. O tükenmişliği;enerji,güç ve kaynaklar üzerindeki aşırı istekler,taleplerden dolayı tükenmeye başlamak olarak tanımlamıştır.

Tükenmişliğin günümüzde en yaygın ve kabul gören tanımı MASLACH ve JACKSON TARAFINDAN 3 BOYUTLU OLARAK GELİŞTİRİLMİŞTİR VE TÜKENMİŞLİĞİ SOSYAL BİR SORUN OLARAK ELE ALMIŞLARDIR.

TÜKENMİŞLİĞİN BOYUTLARI 1)DUYGUSAL TÜKENME 2)DUYARSIZLAŞMA 3)DÜŞÜK KİŞİSEL BAŞARI HİSSİ

1) DUYGUSAL TÜKENME Çalışanların yorgunluk ve duygusal yönden kendilerini yıpranmış hissetmelerindeki artış,enerji kaybı,halsizlik,aşırı yorgunluk olarak tanımlanır. Duygusal tükenme,tükenmişlik sendromunun başlangıcı ve merkezidir.

EN GENEL SENDROM Ertesi gün işe gitmeme isteği… GÖSTERGELERİ… Kendini işe verememe Sorumluluk yüklenememe Gerginlik Bıkkınlık EN GENEL SENDROM Ertesi gün işe gitmeme isteği…

2) DUYARSIZLAŞMA Bu boyutta özellikle hizmet verilen bireylere karşı tutumlarda ve tepkilerde olumsuz değişme vardır.Buna çoğunlukla sinirlilik ve işe ilişkin idealizm kaybı eşlik eder.Bu duyguya sahip olan öğretmen öğrencilere karşı ilgisiz bir tavır geliştirebilir.

Duyarsızlaşmayla birlikte öğretmenler işlerine adapte olamamakta, umursamaz ve boş vermiş ya da alaycı bir tavır sergilemektedirler…

3) DÜŞÜK KİŞİSEL BAŞARI HİSSİ Sorunları başarıyla çözememe ve kendini yetersiz hissetme düşüncesinden kaynaklanır.

Shiron’a göre tükenmişlik “Kişinin enerji kaynaklarının bitmesi” dir.

TÜKENMİŞLİĞİN KAYNAKLARI İş yoğunluğundan kaynaklı kendi ilgi duyduğu konulara vakit ayıramamak. Demokratik olmayan, hiyerarşik ve merkeziyetçi bir yönetim tarzı

Yapıcı olmayan bir eleştiri tarzının kullanılıyor olması Objektif ödüllendirme araçlarının olmaması

Çalışanlara eleştiri ve ödüllendirme konusunda eşit davranılmaması Çalışanların mesleki gelecekleri konusunda kendilerini güvensiz hissetmesi, belirsizlik ve engellenme yaşıyor olmaları

İş yükünün fazla olması Çalışanların gereksinimlerini dikkate alan bir yönetim anlayışının bulunmaması İş yükünün fazla olması

İşin rutin olması, hep aynı şeylerin istenmesi, yeni şeyler üretmede teşvik edilmemek… Uzun çalışma saatleri.

Beklenti düzeyinin yüksek olması ve ulaşılması olanaksız olan hedeflere sahip olmak Zihinsel yorgunluk ve iş stresi

Kendi kendini aşırı güdülemeye çalışmak Katı kurallar

Her şeyi mükemmel yapma isteği Zamanı gelmeden üst makama terfi etme isteği

Cinsiyet;genel olarak kadınların duygusal tükenme,erkeklerin ise duyarsızlaşma boyutunda daha fazla tükenmişlik yaşadıklarından söz edilmektedir

Eğitim düzeyi;eğitim düzeyleri yükseldikçe,bireylerin mesleğe ilişkin beklentileri daha yüksek olmakta ve bunların karşılanamaması tükenmişliğin yaşanma olasılığını artırmaktadır

Medeni durum;araştırmalar evli olmanın eşlerden sağlanacak destek açısından önemli olabileceğini göstermiştir

İş doyumu;bireylerin işlerinden elde ettikleri doyum ne kadar yüksek ise,tükenmişlik yaşama olasılıkları da o denli zayıf olmaktadır.

Tükenmişliğin bireysel (Duygusal ve davranışsal) belirtileri Kişilerarası ilişkilerde bozulmalar yaşama Yorgunluk, enerji kaybı Çok uyuma ya da uykusuzluk İşe gitmek istememek Hayal kırıklığı, çökkün duygudurum Kolayca ağlamak, Anksiyete,

Boşluk ve anlamsızlık hissi, Yaptığı işten emin olamamak, beğenmemek, Kendini beğenmemek, negatif benlik imajı, Şüphecilik ve izolasyon hissi, Baş ağrısı, sırt ağrısı, hazımsızlık vb. bedensel belirtiler

Yaratıcılığın azalması, Hizmet verdiği insanlara karşı ilgisini ve duygularını kaybetmek, Meslektaşlara, hizmet verilen kişilere, mesleğe vb. karşı alaycı bir tavır, Savunmacılık, eleştiriye aşırı duyarlılık, İşteki verimin azalması, Karar vermede yetersizlik

Kendine ve ofis/oda bakımında azalma, Küçük olaylara aşırı tepkiler vermek, İşle ilgilenmek yerine başka şeylerle ilgilenmek, vakit geçirmek, Duyarsız ve soğuk davranışlar, İçine kapanmak.

Çabuk öfkelenme, işten nefret etme, şüphe ve edişe, Alınganlık, takdir edilmediğini düşünme, İş doyumsuzluğu, işe geç gelme, gelmeme, İlaç, alkol, sigara alımı ya da alımında artma, Aile çatışmaları, aile ve arkadaşlardan uzaklaşma,

İçe kapanma, özgüven ve özsaygıda azalma,sıkıntı, Çaresizlik, konsantrasyon güçlüğü, kolay ağlama, hevessizlik, Unutkanlık, suçluluk, Örgütlenmede yetersizlik, Rol çatışması, Görevlilere fazla güvenmeme, onlardan kaçınma,

Çalıştığı kuruma yönelik ilgi kaybı, Bazı işleri erteleme ya da sürüncemede bırakma, Başarısızlık duygusu ve çalışmaya direnç gösterme, Hizmet sunduğu insanlara tek tip davranma, onları küçümseme, alay etme, Hizmet verdiği kişilerle ilişkiyi erteleme, onlarla yüz yüze gelmeye, telefonla konuşmaya direnç gösterme,

Arkadaşları ile iş konusunda tartışmaktan kaçınma, alaycı ve suçlayıcı olma, Sık sık işinden ayrılmayı düşünme, Yöneticilerin onları desteklemediklerini, onların iş performanslarını anlamadıklarını düşünme, iş çevresine, arkadaşlarına ve yöneticilerine karşı kızgınlık, Duygusal durumdaki dalgalanmalar ve bunların sonucu olarak benlik imajının olumsuz yönde değişmeye başlaması.

TÜKENMİŞLİĞİN KURUMSAL NEDENLERİ İşten ayrılanların sık oluşu, personelin hızlı bir döngü içinde değişmesi, Hizmetin kalitesinin düşmesi, bu yönde şikayetlerin gelmesi, Çalışanların sık sık işe geç gelmesi, işyerinden erken ayrılması,öğretmenlerin dersin bitmesini dört gözle beklemeleri, iletişim ve uyumda belirgin azalma olması, Çalışanların duygusal ve bedensel sorunlarının artması, İşyerinde yaratıcılıkta ve üretkenlikte azalma olması.

Tükenmişliğin yaşanması ile Çalışanlar Yardım alanlar İlişki içindeki diğer kurumlar Olumsuz etkilenir Tükenmişliğin sonuçları olarak Hizmetin niteliğinde azalma İşi bırakma İşe devamsızlık Moral bozukluğu Görülür Çalışanların değerlendirilmelerinde Alkol ve madde Kullanımı artışı Aile ve evlik sorunları Unutkanlık Fiziksel bitkinlik Yaşanır

TÜKENMİŞLİKLE İLGİLİ YAPILAN ARAŞTIRMALAR Gaziantep Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü'nden Yrd. Doç. Dr. Mehmet Murat, "Sınıf öğretmenlerinde tükenmişliğin gelişimi" başlıklı çalışmasına göre, öğretmenlerde 4. yıldan itibaren tükenmişlik artıyor. Diyarbakır il, ilçe ve köylerindeki devlet ilköğretim okullarında yapılan araştırmaya 2 bin 401 sınıf öğretmeni katıldı.

Araştırmanın bazı sonuçları şöyle: • Öğretmenlerin birinci sorunu sosyoekonomik yetersizlikler. Bunu sırasıyla kalabalık sınıflar, araç gereç yetersizliği, velilerin ilgisizliği, öğrencilerin Türkçe bilmemeleri, köylere ulaşım sorunu izliyor. Gerek "duygusal", gerek "kişisel başarısızlık" ve gerekse "duyarsızlaşma" şeklindeki tükenmişlik 4. yıldan itibaren ortaya çıkıyor. Duygusal tükenmişlik 6. yılda en yüksek değere tırmanıyor.

Kadın öğretmenler erkek öğretmenlere kıyasla daha fazla duygusal ve kişisel başarısızlık şeklinde tükenmişlik yaşıyor. En az tükenmişliği müfettiş ve okul yöneticilerinden takdir gören sınıf öğretmenleri yaşıyor. Öğretmenler, çözüm önerisi olarak ilk sırada sosyoekonomik iyileştirmeyi gösteriyor. Bunu, öğrenci sayılarının uygun standartlara indirilmesi, okul aile birliği ilişkilerinin işlevsel hale getirilmesi ve veli toplantılarının amacına uygun yapılması izliyor.

2.ARAŞTIRMA Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi’nden Yrd. Doç. Dr. Ali Aksu ve Rüştü Ünsal Polis Meslek Yüksekokulu’ndan Yrd. Doç. Dr Asuman Baysal’ın İzmir ilinde görev yapmakta olan ilköğretim okulu müdürlerinin tükenmişlik düzeylerini belirleme amacıyla yapılmıştır. Araştırma evrenini 2002-2003 eğitim-öğretim yılında İzmir merkez ilçelerinde görev yapan ilköğretim okul müdürleri oluşurmaktadır.

Araştırma sonucunda şu bulgular elde edilmiştir: Okul müdürlerinin tükenmişliklerini algılamaları eğitim düzeylerine, kıdemlerine, görev yaptıkları ilçeye ve yöneticilik kıdemlerine göre farklılık göstermektedir. Tükenmişliği algılama; okul müdürlerinin cinsiyeti ve ekonomik gelirlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir.

3.ARAŞTIRMA Ankara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi’nden Prof. Dr. Nilgün Sarp, Yrd. Doç. Dr. Ayşe Yıldız Kırılmaz ve Araş. Görevlisi Ümit Çelen (2000) in MEB’nin periyodik olarak düzenlediği ‘Okul Sağlığı Formatörlük kursuna’ katılan 43 ilköğretim öğretmeninin tükenmişlik düzeyini saptamak ve grubu tanımlamak için yaptıkları araştırmanın sonuçları şunlardır:

Araştırma grubunun yaş, cinsiyet, mezun olunan okul, toplam hizmet süresi, çalışılan kurumdaki hizmet süresi, çocuk sayısı, mesleki verim düzeyini değerlendirme, ders verilen sınıftaki ortalama sınıf mevcudu gibi özelliklerinin tükenmişlik düzeyini değerlendirme, ders verilen sınıftaki ortalama sınıf mevcudu gibi özelliklerinin tükenmişlik düzeyini etkilemediği, ancak

Medeni durum, öğretmenlik mesleğini yapma nedeni, öğretmenlik mesleğini seçme nedeni, mesleği kendilerine uygun bulma durumu, mesleki açıdan geleceği değerlendirme durumu, çalışma ortamından memnuniyet durumu, üstlerinden takdir görme durumu, mesleğin toplumda hakettiği yeri bulma durumu, eğitim sisreminden memnuniyet durumu gibi özelliklerin ise tükenmişlik düzeyini etkilediği saptanmıştır.

4.ARAŞTIRMA İsmail Yavuz Aktuğ, Alev Susur, Selda Keskin, Yasemin Balcı, Gülten Seber (2006) nin Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Çalışan Hekimlerde Tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi üzerinde yaptıkları çalışmanın bulguları şunlardır:

Akademik unvan, çalışma yılı, çocuk durumu, meslek seçiminin kim tarafından yapıldığı ve cinsiyet ile ölçek puanı arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır Asistanların, çalışma süresi 10 yıldan az olanların, çocuk sahibi olmayanların, meslek seçimini kendisi yapmayanların ve kadınların tükenmişlik alt ölçeklerine ait puanlarının diğer gruplara göre daha olumsuz yönde olduğu görülmüştür

Duyarsızlaşma alt ölçeği açısından, asistanlarda, çalışma süresi 10 yıldan az olanlarda, çocuksuz olanlarda, meslek seçimini kendisi yapmayanlarda “orta derecede duyarsızlaşma” saptanmıştır. Elde edilen verilerin, bireysel ve kurumsal olarak tükenmişlik durumu ile başa çıkma yollarının belirlenmesinde yararlı olabileceği düşünülmüştür.

EGE ÜNİVERSİTESİ’NDE TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE YAPILAN BİR ÇALIŞMA EÜ Diş Hekimliği Fakültesi Öğretim üyeleri Prof. Dr. Pelin Güneri, Prof. Dr. Hülya Çankaya ve Öğretim Elemanı Dr. Esin Alpöz ile Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi doktora öğrencisi Olca Sürgevil, EÜ Diş Hekimliği Fakültesi'ndeki 110 akademik personel üzerinde araştırma yaptı. Araştırmada, modern iş yaşamında "tükenmişlik sendromu" olarak adlandırılan, kişilerin işteki doyumunun azalması ve performanslarının düşmesi durumu incelendi

Araştırma sonucunda, kronik yorgunluk, güçsüzlük, yıpranma, kendini güvensiz hissetme ve ümitsizlik yaşanmasına yol açan tükenmişlik sendromunun, en çok yoğun iş temposu ve finansal sıkıntılar içindeki çalışanlarda ortaya çıktığı belirlendi. Tükenmişlik sendromuna, cinsiyet ve medeni durumun herhangi bir etkisinin bulunmadığı saptanırken, mesleki tecrübe ve çocuk sahibi olmanın ise sendromu önlediği tespit edildi.

Mesleğiniz sizi tüketmeden, tedbir almanız dileği ile……… BAŞARILAR