YARATICI DRAMA MÜNİRE AKGÜL

Yaratıcı drama; herhangi bir konuyu, doğaçlama ve rol oynama gibi çeşitli teknikler kullanarak bir grup ile bu grubu oluşturan bireylerin yaşantılarından yola çıkarak canlandırmaktır.

Herhangi bir olay, olgu, soyut somut bir durum, bir gazete haberi, bir karikatür, yazının (edebiyat) tüm türleri, yarım bırakılmış herhangi bir edebi metin, bir yaşantı, anı, fotoğraf, bir ders konusu, yaratıcı drama da işlenecek konuları oluşturabilir. Yaratıcı drama da canlandırma süreçleri deneyimli bir lider/öğretmen eşliğinde yürütülürken (spontaniteye) şimdi ve burada ilkesine bağlı olarak, -mış gibi yapmaya dayalıdır.

Yaratıcı drama da, oyun önemlidir ve oyunun genel özelliklerinden doğrudan yararlanır. Yaratıcı dramada lider/öğretmen, süreci tasarlayan, biçimlendiren, yöneten, yaratıcı drama süreçlerine hakim, kuramsal ve uygulamalı çalışmalarda yeterli, uygulama becerisi olan ya da aynı süreçleri bilip, farklı bir alanda uzman olan, yaratıcı dramayı bir yöntem olarak kendi alanında kullanan kişidir.

Yaratıcı drama, bir yöntemdir aynı zamanda bilimsel bir disiplindir. Bu alan üzerinde araştırmaların yapılması ve bu araştırmaların yazıya dökülmesi, birtakım yöntem ve tekniklerinin olması, bu alan üzerinde değişik boyutlarda çalışılması, makaleler, kitaplar yazılması ve dergilerin çıkıyor olması bu alanın bilimsel bir disiplin olduğunu gösterir.

YARATICI DRAMA NE DEĞİLDİR? Yaratıcı drama oyun oynama değildir. Yaratıcı drama tiyatro değildir. Yaratıcı drama dramatizasyon değildir.

OYUN Oyun, yalnız bir eğlence aracı değil, oynayanın duygularının, çatışmalarının, eğilimlerinin, kendi istek ve çevre etkilerinin içine alındığı bir eylemdir.

TİYATRO DEĞİLDİR Yaratıcı Dramada metin yoktur, tiyatroda metin vardır. Yaratıcı dramada sahne şart değildir, tiyatroda sahne şarttır. Yaratıcı dramada katılan herkes oyuncudur. Tiyatroda oyunculuk becerisi olan ve oyunculuk eğitimi almış oyuncular rol oynar. Tiyatroda yönetmen son noktayı koyar, belirleyicidir. Yaratıcı dramada lider yada öğretmen, süreci tasarlar, oyuncuyu hazırlar ama müdahale edici değildir. Lider kapıları açmaya çalışır.

YARATICI DRAMA DRAMATİZAYON DEĞİLDİR Belli bir metne bağlı olarak yapılan canlandırmalardır. Dramatizasyon, dramada kullanılan bir teknik olmasına rağmen yaratıcı dramayla arasında farklılıklar vardır. Dramatizasyonda bir metne bağlı kalınır; roller ve olayın bitişi bellidir.

Yaratıcı drama da ise bir metinden yola çıkılsa bile, olayın nasıl biteceği ve roller katılımcılara bağlıdır.Dramatizasyon daha çok okul öncesinde kullanılır.

YARATICI DRAMANIN GENEL AMAÇLARI Yaratıcılığı ve hayal gücünü geliştirme Kendini tanıma, gerçekleştirme ve başkalarıyla iletişim becerisini geliştirme Demokratik tutum ve davranışlar geliştirme Estetik davranışlar geliştirme Eleştirel ve bağımsız düşünebilme becerisi geliştirme İşbirliği yapabilme-birlikte çalışma becerisi geliştirme Sosyal duyarlılık yaratma Duygunun sağlıklı bir biçimde boşalımı ve kontrolü Dil gelişimi, sözel ve sözel olmayan ifade becerisini geliştirme

Özetle yaratıcı drama, kişinin kendi bedenine, duygularına düşüncelerine ve çevresinde olup bitenlere bilinçli olmasını amaçlar. Ayrıca oyun pedagojisi içinde yer alan çağrışımların, duyguların, bilgi ve deneyimlerin özgürleştiği bir ortamın sağlanması yaratıcı dramanın temel amaçlarından biridir. Kişinin evrensel, toplumsal, etik ve soyut kavramları anlamlandırabilmesi de yaratıcı dramanın eğitsel amaçları olarak karşımıza çıkar. Ayrıca böyle bir grup çalışması içerisinde yaşayarak öğrenme ve bilgi edinmenin yanısıra, sözel anlatımın gelişmesi ve toplumsallaşmanın sağlanması da yer almaktadır.

YARATICI DRAMADA KULLANILAN TEKNİKLER Doğaçlama Rol Oynama Rol Değiştirme Eş Zamanlı Doğaçlama Öğretmenin Rolde Olması(Rol Alması) Küçük Grupla Yapılan Doğaçlama-Rol Oynama Tüm Grupla Doğaçlama-Rol Oynama Dramatizasyon Geriye Dönüş Röportaj-Söyleşi-Sorgu-Görüşme Sıcak Sandalye Bilinç Koridoru Donuk İmge Dedikodu Halkası Rol İçinde Yazma İç Ses(Kafa Sesi) Toplantı Düzenleme Pantomim

Akışkan Heykel Yaratıcı Drama ile Uyarlanmış Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Yaratıcı Drama ile Uyarlanmış İstasyon Tekniği Anlatı Tekniği Forum Tiyatro Fragman Rol Kartları Özel Mülkiyet-Yarım Kalmış Materyal Ritüeller-Seramoniler Telefon Görüşmeleri Gerçek An-Doğruluk Anı Bölünmüş Ekran Grup Heykelleri-Tablo Oluşturma

Aradaki Boşluk Anı İşaretleme Baş üstü Konuşmaları Buz Dağ Uzman Görüşü Duvardaki Rol Duvarların Kulakları Var Düşünce İzleme Harita ya da Şema Oluşturma Yaşam Çemberi Hazır Roller Manşet Senin Yerinde Olsaydım Şu Yol-Bu Yol Tekrar Canlandırma Zaman Çizgisi Mekanı Tanımlamak Toplu Çizim Yaşamda Bir Gün Boş Ekran Rol Koridoru

DOĞAÇLAMA Nereye gideceği ve nasıl sonuçlanacağı önceden kestirilemeyen, belli bir başlangıç noktasından yola çıkılarak (belli bir ön hazırlıkla) yapılan canlandırmalardır. Doğaçlama, dramanın bir tekniği olmakla beraber, ayrılmaz bir parçasıdır; olmazsa olmazıdır.

ROL OYNAMA Öğrenciler başka bir kimliğe bürünür, başkalarının nasıl hissettiğini, düşündüğünü ve etkinlikte bulunduğunu anlama imkanına sahip olurlar.

FOTOĞRAF ANI Hazırlık olmadan aniden, (grup bile kendi arasında konuşmadan) hareketsiz form şeklinde fotoğrafın oluşturulmasıdır.

EĞİTİMDE DRAMANIN TARİHÇESİ 1870’lerde İngiltere’de başlayan ve yaygınlaşan çocuk merkezli eğitimde, özellikle çocukları yaşadıkları dönemin farkına ve bilincine vardırmak üzere bir yöntem olarak gelişmiştir. Eğitimde dramayı yöntem olarak kullanan öncülerinden bazıları aşağıda verilmiştir.

Harriet Finlay Johnson (1910’lu yıllar, The Dramatic Method of Teaching) Yöntemsel bir kitaptır. Sınıfta yaptığı drama çalışmalarını içerir.) Henry Caldwell Cook (The Play Way, 1917) Peter Slade (Çocuk Draması, 1940’lar) Brian Way (Duygusal Yaşantılar, 1967) Dorothy Heathcote (Öğretmenin Role Girmesi, 1970’ler) Gavin Bolton (Eğitimde Dramanın Kuramına Giriş, 1979) Nellie Mccaslin (İlköğretimde Yaratıcı Drama, 1984)

TÜRKİYE’ DE YARATICI DRAMA İsmail Hakkı Baltacıoğlu (Okul Tiyatrosu, 1908) Selahattin Çoruh (Okullarda Dramatizasyon, 1950) Emin Özdemir (Uygulamalı Dramatizasyon, 1965) Tamer Levent ve Prof. Dr. İnci San Buluşması, 1982)

TÜRKİYE’DEKİ DRAMANIN GELİŞİMİNDE ÖNEMLİ OLAYLAR Uluslararası Eğitimde Dramatizasyon Semineri (1985). Çağdaş Drama Derneği (1990). YÖK Eğitim Fakültelerinin yeniden yapılandırılması programında sınıf öğretmeni ve okulöncesi öğretmeni yetiştiren bölümlere yaratıcı drama dersini zorunlu ders olarak koymuştur(1997). İlköğretim Okullarında Seçmeli Drama Dersi (1998). Tezsiz Yaratıcı Drama Yüksek Lisans Programı (1999). Lider Yetiştirme Programı (ÇDD, 2000). Yaratıcı drama dersi, Beden Eğitimi, Yabancı Diller, Türkçe ve Sosyal Bilgiler öğretmenliklerine zorunlu ders olarak konulmuştur (2007).

YARATICI DRAMANIN AŞAMALARI Isınma – Hazırlık Canlandırma Değerlendirme – Tartışma

ISINMA-HAZIRLIK Daha çok bedenin harekete geçtiği, duyuların eşzamanlı olarak yoğun kullanıldığı , içe dönük çalışmaların yapıldığı güven kazanma, uyum sağlama gibi grup dinamiğini oluşturmak için yapılan kuralları diğer aşamalara göre belli ve daha çok lider tarafından belirlenen bir aşamadır.

CANLANDIRMA Bir konunun süreç içinde biçimlenip ortaya çıktığı, belirlendiği, biçimlendirildiği tüm oluşum çalışmalarının yapıldı aşamadır. Canlandırılacak konu çerçevesinde bir başlangıç noktası olan, doğaçlama, rol oynama ve diğer tekniklerin kullanıldığı bir aşamadır.

DEĞERLENDİRME-TARTIŞMA Sürecin özü, önemi, niteliği ve niceliği bu aşamada saptanır. Duyguların ve düşüncelerin paylaşımı da bu aşamada alınır. Eğitsel kazanımlar üzerine ya da ortaya çıkan oluşumlar üzerine tartışmalar bu aşamada yapılır.

YARATICI DRAMANIN KULLANILDIĞI ALANLAR Okulöncesi yaşlardan başlayarak, herkesin katılabildiği yaratıcı drama, yöntem ve araç olarak pek çok alanda kullanılabilmektedir. Bu alanlar arasında, eğitim bilimleri, psikolojik danışma ve rehberlik, sosyal hizmetler, sokak çocukları, işitme-görme-zihinsel-konuşma-otistik engelli çocukların eğitimi, kültürlerarası çalışmalar, ev kadınlarına yönelik çalışmalar, vb. alanlar bulunmaktadır. Şunu söylemek mümkündür, insanın insanla etkileşimde bulunduğu her alan yaratıcı dramanın kullanımına uygundur.

Bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır. YARATICI DRAMANIN PROGRAM VE UYGULAMA AŞAMASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR Uygulama yapılacak grubun yaşı, gelişimsel özellikleri, ilgi, istek, ihtiyaç ve becerileri göz önünde bulundurulmalıdır. Amaçlar ve kazanımlar belirlenerek bunlara uygun bir program hazırlanmalıdır. Bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır.

Programa ilgi ve motivasyonu artıracak etkinlikler seçilmelidir. Etkinlikler çocukları, araştırmaya, düşündürmeye, ilgi ve merak uyandırmaya yönelik hazırlanmalıdır. Mekan önceden belirlenmeli ve çocukların güvenlikleri düşünülmelidir. Program kesinlikle öğrenci merkezli olmalıdır. Kazanımlar gerçekleştirilmiş mi? Takip edilmelidir. Değerlendirmeler not edilmelidir. Rekabet oluşturulmamalıdır. Kazanmak, kaybetmek, birinci olmak gibi ifadeler kullanılmamalıdır.

Uygulama sonrasında motive edici pekiştireçler kullanılmalıdır. Eğitimci, çocukların uygulamalarda, farklı kişilerle farklı rolleri tercih etmelerini sağlayabilmelidir. Örnekler, doğadan, günlük yaşamın içinden basit, görsel ve kalıcı olmalıdır. Çocukların yanı sıra aile eğitimine de önem verilmeli, aile katılımını destekleyen drama çalışmaları da yapılmalıdır (Örnek: Sınıfta drama köşesi oluşturulabilir. Anne babaların evde kullanmadıkları eşyaları istenebilir. Kravat, takılar, çanta, eldiven, ayakkabı, vb.).

YARATICI DRAMANIN ÖNEMİ Yaratıcı dramanın amacı çocukları, kendini tanıyan, tanıtan ve kendini ifade edebilen, özgür, yaratıcı, özgüven sahibi, çevresiyle iletişim kurabilen ve bunu geliştirebilen, hayal kurma yeteneğini geliştirebilen, olaylar arasında neden sonuç ilişkisi kurabilen, dili etkili ve doğru kullanabilen, duygu ve düşüncelerini kolay aktarabilen, demokratik tutum ve davranışları gelişmiş bireyler yetiştirmektir.

YARATICI DRAMA SÜRECİNDE ÖĞRENCİLERİN BİRÇOK ÖZELLİĞİ GELİŞİR Kendini ifade eder. Hayal gücü gelişir ve sanatsal farkındalığı artar. Sosyal farkındalığı artar. Konuşması akıcılık kazanır. Kendini tanır.

Öz saygısı gelişir. Kendine güveni artar. Kendini disipline eder. Bilişsel farkındalığı artar. Diğer bireylerle işbirliği yapmasını öğrenir. Planlı düşünmenin gelişimi ve organize edilmesini öğrenir. Fiziksel koordinasyonun gelişmesini sağlar. Çocukların, gerçek hayattaki problemlerin farkına varmasına yardım eder.