KAFİYE ( UYAK ) : Dize sonlarındaki ses benzerliklerine “uyak” denir.Dize sonların- daki ses,anlam ve görevce farklı sözcük,ek ya da seslerden oluşur. REDİF : Uyaktan sonra gelen aynı anlamlı sözcüklere veya aynı görevli eklere “redif “denir. Üstümüzden gelen boran, kış gibi Şahin pençesinde yavru kuş gibi Hülya tepeler, hayâl ağaçlar Durgun suda dinlenen yamaçlar

UYAK TÜRLERİ Ses Benzerliklerine Göre Şiirdeki Dizilişlerine Göre Yarım Uyak Düz Uyak Tam Uyak Sarma Uyak Zengin Uyak Çapraz Uyak Tunç Uyak Mani Tipi Uyak Cinaslı Uyak Örüşük Uyak

SES BENZERLİKLERİNE GÖRE UYAKLAR a. Yarım Uyak : Dize sonlarındaki tek ses benzerliklerine denir. Ecel büke belimizi -l : yarım uyak Söyletmeye dilimizi -imizi : redif Hasta iken halimizi Soranlara selam olsun Vatanına kul olur o -l : yarım uyak Her bahçeye gül olur o olur o : redif Geçmez akçe pul olur o Artık değer bulsa gerek Hani o gezmeler kırda, denizde - z : yarım uyak Hani o cümbüşler, sazlar temmuzda - da : redif

Dize sonlarındaki iki ses benzerliğine “tam uyak” denir. b. Tam Uyak : Dize sonlarındaki iki ses benzerliğine “tam uyak” denir. Beni candan usandırdı cefadan yar usanmaz mı Felekler yandı ahımdan muradın şem’i yanmaz mı - an :tam uyak - maz mı : redif Ürperme verir hayale sık sık - ık : tam uyak Her bir kapıdan giren karanlık Yayla suyun yan gider - an : tam uyak Yüreğimden kan gider gider : redif Dokunma keyfine, yalnız tetik bulun zirâ - â : tam uyak Deniz kadın gibidir, hiç inanmak olmaz hâ

Bilmem ki adını onun kim saklar - aklar : zengin uyak c. Zengin Uyak : Dize sonlarındaki üç ya da daha fazla ses benzerliklerine “zengin uyak” denir. Bilmem ki adını onun kim saklar - aklar : zengin uyak Besbelli üşütür soğuk topraklar Bu sazların duyulur her telinde sâde vatan - tan : zengin uyak Sihirli rüzgar eser daima bu topraktan Zengin uyaklı sözcüklerden biri diğerinin içinde aynen yer alıyorsa “tunç uyak” oluşur. Ay geçer, yıl geçer uzarsa ara Giyin kara libas yaslan duvara Bursa’da eski bir cami avlusu Mermer şadırvanda şakırdayan su Sabahleyin gökyüzü parlak, ufuk açıktı Güneşli bir havada yaylımız yola çıktı

d. Cinaslı Uyak : Dize sonlarındaki sesleri aynı, anlamları farklı sözcüklerle oluşturulan uyaklara “cinaslı uyak” denir. Ben sana bülbül, bana sen gülşen ol Ko beni ağlayayım, sen gül şen ol Kalem böyle yazılmıştır yazıma Yazım kışa uymaz, kışım yazıma Mani benim ezberim Almadan Kan ağlıyor gözlerim Kokun aldım almadan ( elmadan) Ben o yarin yolunu Bir de yüzün göreyim Ölene dek gözlerim Tanrı canım almadan

ŞİİRDEKİ DİZİLİŞLERİNE GÖRE UYAKLAR a. Düz Uyak : Alt alta gelen dizelerin uyaklı olduğu düzene denir. Buna “mesnevi tarzı uyak” da denir. a Basma bu eşikte benim kalbim var a Kalbim ki bir uzak hayale ağlar b Kıskanç bir büyüdür bana uzletim b Zalim arzularla tutuşan etim a Ne haldeyim ne bilem a Tuzaktayım ne gülem a Bir garipçe bülbülem b Ötmeğe güle geldim

b. Sarma Uyak : Bir şiirde 1. ve 4. , 2. ve 3. mısralar kendi aralarında uyaklıysa “sarmal (sarma) uyak” adını alır. a c Gök dibinde havuzun b d Sularda ellerimiz b d Bütün emellerimiz a c Anlaştı uzun uzun

c. Çapraz Uyak : Bir şiirde 1. ve 3. , 2. ve 4. mısralar kendi aralarında uyaklıysa “çapraz uyak” adını alır. a c Yeryüzünde yalnız benim serseri b d Yeryüzünde yalnız ben derbederim a c Herkesin dünyada varsa bir yeri b d Ben de bütün dünya benimdir derim Ölüm âsûde bahar ülkesidir bir rinde Gönlü her yerde buhurdan gibi tüter Ve serin serviler altında kalan kabrinde Her seher bir gül açar, her gece bir bülbül öter

d. Mani Tipi Uyak : Mani biçimindeki şiirler aşağıdaki gibi uyaklanır. a Dağlarda kar kalmadı a Gözlerde fer kalmadı x Daha yazacak idim a Kağıtta yer kalmadı Kum birikmiş derede Elmayı bütün dildim Vefasız yar nerede Çamura düştü, sildim Geçersin belki dedim Ben yarimin kıymetin Bekledim pencerede Gittikten sonra bildim

e. Örüşük Uyak : İlk kez İtalyan edebiyatında ve “terza - rima” nazım biçiminde kullanılan bu uyak türü, bizde Servet-i Fünun döneminde denenmiştir. Örüşük uyağın kafiyeleniş biçimi aşağıdaki gibidir: a b c b c d Bir dereden kopardım Pek solgunsa da dışı Bu incecik kamışı Sesinde gizli berrak Ve bir bıçakla yardım Pınarların akışı: Dinle ne şakıyor bak!