15.Ulusal Psikoloji Kongresi Eylül, 2008 Çocuklarda Reddedilme Duyarlığı Ölçeği’nin Uyarlanması ve Psikolojik Dışlanmanın Belirlenmesinde Sosyometrik Tercihlerin Kullanılması Uzm. Psk. Yasemin ABAYHAN Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü

Amaç Sosyometrik ölçek yoluyla psikolojik olarak dışlanan çocukların tespit edilmesi mümkün müdür? Downey ve ark.ları(1998) tarafından geliştirilen “Çocuklar için Reddedilme Duyarlığı Ölçeği”nin(The Children’s Rejection Sensitivity Scale) Türk Kültürü’ne uyarlanması

Yöntem Çalışma, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Psikoloji Doktora Programı öğrencileri ve öğretim üyeleri tarafından yürütülmüştür. Çalışmanın verileri, 2008 yılının Mart ve Haziran ayları arasında toplanmıştır.

Örneklem Çalışmanın verileri Ankara, Sakarya ve İzmit’te yer alan toplam 5 okuldan elde edilmiştir. 497 Öğrenci (273 K; 224 E)

Veri Toplama Araçları Bilgi Formu Çocuklar için Reddedilme Duyarlığı Ölçeği Ergenler için Benlik Algısı Ölçeği Sosyometrik Ölçek

Veri Toplama Araçları Çocuklar için Reddedilme Duyarlığı Ölçeği: –Orijinal Adı:”The Children’s Rejection Sensitivity Scale” –Geliştirenler: Downey ve arkadaşları (1998) –Cumartesi günü aileniz için alışveriş yaptığınızı düşünün. Dışarıda yağmur yağıyor ve siz de bir an önce eve varmak istiyorsunuz. Aniden taşımakta olduğunuz torba yırtılıyor ve tüm yiyecekler yerlere dökülüyor. Kafanızı kaldırdığınızda okuldan tanıdığınız birkaç öğrencinin hızla size doğru yürümekte olduğunu gördünüz. Durup size yardım edip etmeyeceklerini merak ediyorsunuz.

Veri Toplama Araçları-devamı Bu çocukların durup size yardım etmeyi isteyip istemeyeceğini düşündüğünüzde ne kadar endişelenirdiniz? (endişelenme beklentisi) Hiç endişelenmezdimÇok endişelenirdim Bu çocukların durup size yardım etmeme ihtimali (olasılığı) sizi ne kadar kızdırırdı? (öfkelenme beklentisi) Hiç kızmazdımÇok kızardım Sizce bu çocuklar size yardım ederler mi? (reddedilme olasılığı beklentisi) Kesinlikle evetKesinlikle hayır

Veri Toplama Araçları-devamı Aileniz için alışveriş yaptığınız ve torbanızın yırtıldığı öyküyü hatırlayın. Tüm yiyecekleriniz yere saçılıyor. Üşüdüğünüz ve yorulduğunuz için eve gitmek istiyorsunuz. Etrafa baktığınızda okulunuzdan tanıdığınız iki çocuğun size doğru yürüdüğünü gördünüz. Onlardan yardım istediniz. ANCAK ONLAR SİZİ GÖRMEMİŞ GİBİ YÜRÜMEYE DEVAM ETTİLER. Böyle bir durumla karşılaştığınızda nasıl hissedersiniz? 1. Gerçekten yardıma ihtiyacım olduğunu bildikleri halde beni görmezden geldiklerini hissederdim. 2. Yüzlerini hatırlamaya çalışır ve onları bir daha gördüğümde onlardan intikam (öc) alırdım.

Veri Toplama Araçları-devamı Ergenler için Benlik Algısı Ölçeği: -Orijinal Adı: Self Perception Profile for Adolescents -Geliştirenler: Harter (1988) -Türk kültürüne uyarlayanlar: Şahin ve Güvenç (1996)

Veri Toplama Araçları-devamı Sosyometrik Ölçüm: 12 maddeden oluşmaktadır. –Derslerde öğretmene sürekli soru soran kimdir? –Mutsuz ve genellikle üzgün görünen kimdir?

İşlem Uygulamalar toplu bir şekilde uygulamacılar tarafından rehberlik saatlerinde sınıflarda gerçekleştirilmiştir. Uygulamalar ortalama dakika sürmektedir.

Bulgular Çocuklar için Reddedilme Duyarlığı Ölçeği’nin Güvenirlik Sonuçları  katsayısı Endişelenme Beklentisi.81 Öfkelenme Beklentisi.79 Reddedilme Olasılığı Beklentisi.63

Temel Bileşenler MaddelerReddedilmiş Hissetme Reddedilmeye Yönelik Üzüntü Reddedilmeye Yönelik Öfke M14: Öğretmenin beni umursamadığını hissederdim..782 M15: Öğretmenin bundan sonra bana inanmayacağını düşünürdüm..760 M7: Bana inanmadığı için öğretmenin beni sevmediğini düşünürdüm..669 M5: Öğretmenin diğer öğrenciyi kayırdığını hissederdim..551 M12: Öğretmen bana inanmadığı için kalbim kırıldı..720 M9: Öğretmenin bana değil de diğer öğrenciye inanmasına üzülürdüm..677 M8: Öğretmenin neden bana inanmadığını sürekli kendi kendime sorardım..591 M1: Öğretmene çok kızardım çünkü beni dinlemesi gerekirdi..573 M2:Bu duruma dayanamayacak kadar rahatsız olurdum..506 M3: Birisine ya da bir şeye vurmak isterdim..704 M11: Bir dahaki sefere öğretmen bana sessiz olmamı söylediğinde, onu dinlemeyeceğim..648 M4: Bana karşı hiç adil davranmadığı için bu öğretmeni sevmezdim..487

Temel Bileşenler MaddelerReddedilmiş Hissetme Reddedilmeye Yönelik Öfke Reddedilmeye Yönelik Üzüntü M3: Gerçekten yardıma ihtiyacım olduğunu bildikleri halde beni görmezden geldiklerini hissederdim..701 M14: O çocukların beni umursamadıklarını hissederdim..670 M13: O çocuklar beni görmezden geldikleri için beni sevmediklerini düşünürdüm..569 M15: Çocukların bundan sonra bana asla yardım etmeyeceklerini düşünürdüm, bir daha da yardım istemezdim..561 M4: O çocuklara vurmak isterdim..790 M9: Yüzlerini hatırlamaya çalışır ve onları bir daha gördüğümde onlardan intikam (öc) alırdım..767 M6: Bu olaydan sonra o çocuklara hiç güvenilmeyeceği için onlardan uzak dururdum..554 M1: O çocuklara çok kızardım çünkü bana yardım etmeleri gerekirdi..486 M7: Bu durumun belki de benim hatam olduğunu düşünürdüm..623 M12: Benim yerime başkası olsaydı yardım edeceklerini düşünürdüm..596 M5: Durmadan kendi kendime çocukların bana neden yardım etmediklerini sorardım..586 M10: Gerçekten ihtiyacım olduğunda kimsenin bana ilgi göstermediğini hissederdim..549 M8: Bana yardım etmeyip, beni yalnız bıraktıkları için üzülürdüm..479

Bulgular-devamı Çocuklar için Reddedilme Duyarlığı Ölçeği’nin Sonuçları –Reddedilme Olasılığı Beklentisi ile Benlik Değeri arasında düşük ancak negatif yönde bir ilişki saptanmıştır, (r=0.20, p<0.01). –Sosyometrik analiz sonuçlarına bakıldığında, yeterli sayıda psikolojik olarak dışlanan öğrenci elde edilememiştir. Analizlerin sonuçlanabilmesi için daha fazla sınıftan veri toplanması gerekmektedir.

Tartışma Çocuklar için Reddedilme Duyarlığı Ölçeğinin altboyutlarının alfa güvenirlik katsayıları oldukça yüksektir. Sosyometrik analizde beklenen sonucun elde edilememesinin sebepleri neler olabilir? –Birincisi uygulamaların sınıflarda gerçekleşmesi sırasında öğrencilerin birbirlerinin cevaplarına müdahale etmeleri –Devamsızlıktan kaynaklanan veri kaybı –Bu durumların ortadan kalkması için sosyometrik ölçümlerin sadece öğrenciler açısından değil, öğretmenler açısından kullanması gerekebilir. Araştırmanın amacının gerçekleşebilmesi için ileride dışlanmaya işaret eden ifadelerin de sosyometrik analize oturtulması planlanmaktadır.