MANTAR

MİKOLOJİ NEDİR?

MİKOLOJİ :Mikoloji veya Mantar bilimi ya da Mantarbilim, Botaniğin, mantarlara ilişkin bölümüdür. Mantarlar alemini, onların genetik, biyokimyasal ve taksonomi özelliklerini ve kullanım alanlarını inceleyen bilim dalına denir. Mikolojiyle ilgilenen bilim adamlarına mikolog ya da mikolojist denir.

İnsanlar çok eskiden beri mantarlarla ilgilenmişlerdir İnsanlar çok eskiden beri mantarlarla ilgilenmişlerdir. Mantarların bazılarının yendiği,bazılarının tehlikeli olduğu biliniyordu. Mantarlara ilişkin ilk temel eser, 16.yüzyılın sonlarına doğru yayınlandı. 1729'da mantarların kendiliğinden değilde sporlardan oluştuğu, sporla çoğaldığı anlaşıldı; daha sonra bu alanda biyolojik incelemeler yapıldı, mantarların çoğalma süreçleri üzerinde duruldu. Böylece mantarbilim alanında çok büyük bir ilerleme oldu ve yüz binden daha fazla mantar türü tanımlandı. Zehirli ve yenebilen mantarların tüm çeşitleri saptandı.Birçok deri ve iç organ hastalığı mantarlardan ileri gelir.Asalak mantarlar bitkilere büyük zarar vermektedir, ancak biramayaları gibi yararlı mantarlar da vardır ve antibiyotiklerin çoğu, mantarlardan elde edilmektedir.(Ör. Penisilin) Mikoloji, önceleri mantarların bitkilerle akraba oldukları düşünüldüğü için botaniğin bir dalı olarak sayılıyordu. Daha sonraları yapılan genetik çalışmalarında mantarların hayvan ya da bitki olmadıkları anlaşılmıştır. Böylece mikoloji bir bilim olarak kabul görmüştür. İlk mikoloji derneği 1896 yılında İngiltere'de kurulmuştur.

Alem : Fungi Bölüm : Chytridiomycota Bölüm : Zygomycota Bölüm : Ascomycota Bölüm : Basidiomycota Alem : Stramenopila Bölüm : Oomycota Bölüm : Hypochytiridiomycota Bölüm : Labyrinthulomycota Alem : Protista Bölüm : Plasmodiophora Bölüm : Dictyosteliomycota Bölüm : Acrasiomycota Bölüm : Myxomycota

MANTAR NEDİR?

Mantarlar (Fungi), çok hücreli[1] ve tek hücreli[1] olabilen ökaryotik[2] canlıları kapsayan bir canlılar alemi ve şapkalı mantarların tümüne halk arasında verilen genel addır. Halk arasında Küf mantarı, Pas mantarı, Rastık mantarı, Maya mantarı, Mildiyö mantarı, Şapkalı mantar, kav mantarı, Puf mantarı gibi çeşitli isimlerle anılan bütün mantarlar, mantarlar (Fungi) alemi içersinde incelenirler. Latince Fungi mantarlar, Fungus ise mantar anlamındadır. Dünyanın heryerinde bulunurlar. Fazla nemli yerlerde daha çokturlar. Yeryüzünde 1,5 milyon kadar mantar türü olduğu düşünülmekte ise de günümüzde sadece 69.000[3] kadar türü tanımlanmıştır. Çoğu insan, mantarların bitki olduğunu düşünmektedir, ancak mantarlar bitki değildir. Çünkü, mantarlar kendi besinlerini üretemezler. Bu yüzden mantarlar üretici değil, ayrıştırıcıdırlar.

MANTARLAR NASIL BESLENİR?

Mantarlar saprofit (çürükçül) organizmalardır; yani klorofil taşımazlar dolayısıyla da karbonhidrat sentezi yapamazlar. Onlar da sentez yapıp sağlayamadıkları karbonhidratları ve diğer bazı organik maddeleri yani besinleri bulundukları ortamdan hazır olarak alarak beslenirler. Bir heterotrof beslenme biçimi olan bu yolla, besin maddeleri hücre dışı sindirimden sonra hücre zarları aracılığıyla sağlanır.

MANTARLAR NASIL ÜRER?

Mantarlar eşeyli üreme ve eşeysiz üremeyle çoğalırlar. [2] Mantarlar eşeyli üreme ve eşeysiz üremeyle çoğalırlar.[2]. Her iki durumda da spor oluşturular. Sporlar "humenium" adı verilen yapılarda meydana gelir. Eşeyli üremeleri iki haploid hücrenin birleşmesini içerir. Toprağa dökülen sporlar rüzgarla ya da böceklerle çevreye dağılır ve toprakta yıllarca yaşayabilir. Mantarlar nemli ortamlarda gelişirler, bu nedenle yağmurlardan sonra topraktaki sporlar çimlenerek mantarları oluştururlar. Tek hücreli mantarlar ise tomurcuklanarak çoğalabilirler. Suda yaşayanlarda eşeysiz üreme daha hareket organeli ( yani flagellum) bulunan zoosporlar ile olur.

Yaşam döngülerinde iki safha bulunmaktadır. Bunlar: Somatik safha ; mantarın beslenme ve besinsel aktivitelerini yerine getirdiği safha, Üreme safhası ; sporların üretimi, somatik yapıların diğer üreme yapılarında kullanıldığı safha. Üç değişik somatik yapı görülebilir. Bunlar; Plasmodium ya da pseudoplasmodium denilen çok nukleuslu bir yapı, Bir hücereden ibaret bir yapı, hifsi bir yapıdadırlar. Hifler, renksiz,ince,uzun iplikler olup yanyana gelerek miselyum adı verilen dokuyu miselyumlarda tallus adı verilen yapıyı oluşturur...

- Canlı odunda gelişen mantarlar zehirsiz, ölü odundakiler zehirlidir - Canlı odunda gelişen mantarlar zehirsiz, ölü odundakiler zehirlidir. (yanlış) Her iki çeşit odun üzerinde yetişen mantarlar hem zehirli hem zehirsiz olabilir. Örneğin canlı ağaçlar üzerinde yetişen mantarlardan istiritya mantarı, bal mantarı, biftek mantarı yenebilir, ganoderma ve fomes türleri yenilmez. - Kolayca soyulabilen ve cayırlıkta yetişen mantarlar zehirsizdir. (yanlış) Zehirli mantarlar içerisinde yukarıda söylenen uygun türler bulunmaktadır. - İlkbahar aylarında çıkan mantarlar yenebilir. (yanlış) İlkbaharda yetişen ve çok zehirli olan mantar türleri de vardır. - Tuzlu ve sirkeli su ile yıkanırsa mantarların zehri gider. (yanlış) Zehirli bir mantar türü herhangi bir muamele ile hiçbir zaman yenilebilir hale getirilemez. Hiçbir işlem altında zehirleyici etkilerini yitirmezler. - Yüzeyi yapışkan mantarlar zehirlidir. (yanlış) Çam kabara mantarı ve iyi yemeklik mantarlardan çörek mantarı gibi mantarların şapkası yapışkandır.

- Kırıldığı veya ezildiği zaman süt gibi sıvı akıtan mantarlar zehirlidir. (yanlış) En lezzetli mantarlardan biri olan kanlıca mantarı turuncu renkte bir sıvı çıkarır, bunu yanında zehirli olup çıkarmayan russula gibi mantar türleri de mevcuttur. - Suda kaynatıldığında zehri gider. Bazı türler için doğru olsa bile, ancak genelde zehirli bir mantar kaynatmayla zehrinden arındırılamaz. - Hayvanların yediği mantarlar zehirsizdir. İnsanlar için en tehlikeli bir mantar olan ve zehirlenmelerin yüzde 95′ine neden olan ölüm mantarını Amerikan tavşanı severek bolca yer; ama zehirlenmez.”  Doğada yetişen mantarların zehirsiz ve zehirli olanları bulunmaktadır. Şüphe duyulması halinde il ve ilçe tarım müdürlüklerine başvurmak vatandaşların sağlıkları açısından faydalı olacaktır. Mantarların klorofil taşımayan, parazit veya sporatif olarak yaşayan ve sporla üreyen canlı organizmalar olduğu, bu bitkilerin yenilebilir ve zehirli türleri bulunduğu ifade edilerek, yenilebilen ile zehirli olanların kesin ayırıcı özellikleri bulunmadığının altı çizildi.

MANTARLARIN BESİN DEĞERİ  Yenen mantarların et kadar lezzetli olduğu söylenir. Protein yüzdesi açısından bakıldığında ete ulaşamazlar, ancak eti lezzetli kılan bazı maddeler mantarlarda da vardır.Agaricus bisporus (Çayır mantarı) için lezzeti temin eden maddeler; 3-oktason, benzaldehit oktanol ve zokten-1 gibi maddelerdir.         Doğaldır ki doğada yetişen mantarlar ile kültürü yapılan mantarlar türlere göre değişen oranlarda besin değerlerine sahiptir. Kültür mantarında; %92 su, %3.5 protein, %0.3 yağ, %4.5 karbonhidrat, %1 mineral madde bulunur ve 272 kcal'lik bir enerji değerine sahiptir. Proteinin sindirilme değeri %72-83 arasındadır. Meyve ve sebzelerle kıyaslandığında iyi bir Lisin, Arginin, Histidin ve Threonin kaynağıdır. İnsan için gerekli tüm aminoasitleri içerir.         Yapılan araştırmalara göre mükemmel bir folik asit kaynağı olan Agaricus bisporus mantarı, kandaki şeker seviyesini düşürdüğü ve kolestrolü azalttığı için kalp ve damar hastalıklarında diyet olarak kullanılabileceği tespit edilmiştir. Mineral madde içeriği açısından da uygun bir besin olduğu ifade edilmektedir..

MANTARLARIN BESİN DEĞERİ       Yenen mantarların et kadar lezzetli olduğu söylenir. Protein yüzdesi açısından bakıldığında ete ulaşamazlar, ancak eti lezzetli kılan bazı maddeler mantarlarda da vardır.         Doğaldır ki doğada yetişen mantarlar ile kültürü yapılan mantarlar türlere göre değişen oranlarda besin değerlerine sahiptir. Kültür mantarında; %92 su, %3.5 protein, %0.3 yağ, %4.5 karbonhidrat, %1 mineral madde bulunur ve 272 kcal'lik bir enerji değerine sahiptir. Proteinin sindirilme değeri %72-83 arasındadır.         Yapılan araştırmalara göre mükemmel bir folik asit kaynağı olan Agaricus bisporus mantarı, kandaki şeker seviyesini düşürdüğü ve kolestrolü azalttığı için kalp ve damar hastalıklarında diyet olarak kullanılabileceği tespit edilmiştir. Mineral madde içeriği açısından da uygun bir besin olduğu ifade edilmektedir.

ZEHİRLİ MANTAR ZEHİRSİZ MANTAR

Mantar

Mikroskobik bir mantar.

YAPAN:YİĞİT SELAMOĞLU

BİYOLOJİ BİRİMİ. ÖĞRETMENLER: DİLEK ÖĞRETMEN, DUYGU ÖĞRETMEN.