ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÖLÇÜM VE DENETİM DAİRESİ BAŞKANLIĞI Kasım 2009 ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÖLÇÜM VE DENETİM DAİRESİ BAŞKANLIĞI ÇEVRE REFERANS LABORATUVARI Numune Alma İlkeleri, Saklama ve Taşıma Koşulları, Arazide Ölçülecek Parametreler Okan ÜRÜN Biyolog Haymana Yolu 5. km Gölbaşı/Ankara Tel : 0 312 498 21 50 – 60 / 1232 Faks : 0 312 498 21 66 Email: uruno@cevreorman.gov.tr Antalya 2010
Numune Alma ve Saklama İlkeleri, Örnekleme Yöntemleri Kasım 2009 Sunum İçeriği Numune Alma ve Saklama İlkeleri, Örnekleme Yöntemleri Örnek Kapları, Mühürleme, Koruma ve Taşıma Şartları Arazide (yerinde) Ölçülecek Parametreler Numune Alma Tutanağı
Numune Alma ve Analiz Metotları ve İdari Usuller Tebliği Kasım 2009 Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metotları ve İdari Usuller Tebliğine göre Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği tablolarında tanımlanan sektörler, atık sularında veya arıtma tesislerinin çıkış sularında deşarj izin belgesinde veya derin deniz deşarjı izin belgesinde belirtilen aralıklarla numune almakla, ölçüm ve analiz yapmak suretiyle kontrol etmekle, atık suların özellik ve miktarlarına ilişkin bilgileri sürekli veya belli aralıklarla belirlemek ve belgelemekle yükümlüdürler. Debi değerlerine bağlı olarak gerekli debi ölçüm ve numune alma sıklığı aşağıda yer alan Tablolara göre yapılır.
Numune Alma ve Analiz Metotları ve İdari Usuller Tebliği Kasım 2009 Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metotları ve İdari Usuller Tebliğine göre debi ve numune sıklıkları Tablo 1: Debiye göre numune alma sıklığı 1.a.ENDÜSTRİYEL NİTELİKLİ ATIKSULAR İÇİN NUMUNE ALMA SIKLIĞI* *- Evsel nitelikli atık suyu olan endüstriyel tesislerde bu tablo kullanılacaktır. **- Eğer ilk yıl boyunca üç ardışık numune analiz sonuçlarının deşarj standartlarına uyulduğu gösterilebilirse, izleyen yıllarda ilgili sektör tablosunda yer alan pH, KOI, BOI, Yağ-Gres, AKM parametreleri dışındaki diğer parametrelere İl Çevre ve Orman Müdürlüğünü yazıyla bilgilendirmek kaydıyla yılda bir kez bakılması yeterlidir. Eğer parametrelerden biri deşarj standartlarına uymazsa takip eden yıl içerisinde tabloya göre numune alınmalıdır. Debi (m3/gün) Endüstriyel atık sular için iç izlemeye esas numune alma sıklığı** İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından denetime esas asgari numune alma sıklığı ≤ 50 Dört ayda bir Yılda bir 51-200 İki ayda bir Altı Ayda bir 201-1000 Ayda bir Dört Ayda bir 1001-10000 Onbeş günde bir Üç Ayda bir > 10000 Haftada iki İki Ayda bir
Numune Alma ve Analiz Metotları ve İdari Usuller Tebliği Kasım 2009 Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metotları ve İdari Usuller Tebliğine göre debi ve numune sıklıkları Tablo 1: Debiye göre numune alma sıklığı 1.b.KENTSEL –EVSEL NİTELİKLİ ATIKSULAR İÇİN NUMUNE ALMA SIKLIĞI *** Eğer ilk yıl boyunca deşarj standartlarına uyulduğu gösterilebilirse, izleyen yıllarda dört örnek; eğer dört örnekten birisi deşarj standartlarına uymazsa, takip eden yıl içinde 12 örnek alınmalıdır. Kentsel-Evsel Debi E.N. (Eşdeğer Nüfus) Kentsel – Evsel atıksular için iç izlemeye esas numune alma sıklığı İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından denetime esas asgari numune alma sıklığı 2000-9999 Ayda bir*** Yılda bir 10000-49999 Ayda bir Üç Ayda bir 50000-99999 15 günde bir İki Ayda Bir ≥100000 Haftada iki Ayda Bir
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Numune alma ve analiz metotları tebliğine göre Günlük atık su debisi 10000 m3/gün üzerinde olan Arıtma tesislerinin çıkışlarına; 1) GPRS modem veya buna benzer uzaktan izleme özelliği olan cihazlar konulması, 2) Cihazın hafızası olmalı ve en az 1 aylık ölçümleri hafızasında saklayabilmeli ve bu cihazlar Bakanlık VPN ağına bağlanabilecek yapıda olması, 3) Bu cihazlara debi, pH, Sıcaklık, TOC, Oksijen, İletkenlik ve Renk sensorları bağlanarak online olarak izlenme sağlanması, 4) İşletmeci, elde edilen verilerin Bakanlık veri toplama merkezinde toplanması için gereklilikleri yerine getirmesi, gerekir.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Numune alma ve analiz metotları tebliğine göre İç izleme yapmak amacıyla Bakanlığımızdan yetki alan fabrika, tesis ve işletme laboratuvarları iç izlemeye konu parametreler için 4 ayda bir diğer yetkili laboratuarlarda doğrulama analizleri yaptırmak zorundadır. Doğrulama analizleri numunelerinin İl Çevre ve Orman Müdürlüğü personeli gözetiminde alınması zorunludur. Doğrulama analiz sonuçları, ilgili İl Çevre ve Orman Müdürlüklerine ibraz edilir. (8) İç izleme yapan yetkili diğer laboratuvarlar iç izleme amacıyla başka fabrika ve işletme bünyesinde kurulmuş olan laboratuvarlarda doğrulama analizleri yapamazlar. (9) İç izleme, denetim ve çevresel izinlere ait numune alacak laboratuvarlar numune alma yetkisi de almak zorundadır. (10) Çevre Ölçüm ve Analizleri Ön Yeterlilik/Yeterlik Belgesine sahip laboratuarlarda numune alma yetkisi laboratuarın, Bakanlık tarafından düzenlenen numune alma eğitimine katılan ve sertifika alan ilgili personeline verilecektir.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Numune alma ve analiz metotları tebliğine göre 11) İl Çevre ve Orman Müdürlüğü personeli yerinde ölçülmesi gereken parametreleri ölçmeye yetkilidir. (12) Denetim, doğrulama ve çevresel izinler için gerekli numunelerin İl Çevre ve Orman Müdürlüğü personeli gözetiminde alınması zorunludur. (13) İç izlemede alınan numunenin uygun çıkmaması durumunda İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne bilgi verilir ve numune alma tarihini takip eden on iş günü içerisinde iki numune daha alınarak, üç analiz sonucunun ortalaması alınır. Ortalamanın standartları sağlaması halinde cezai işlem uygulanmaz.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Su numuneleri genel olarak anlık yada kompozit örnekleme ile alınır; a) Anlık Örnekleme: Belirli bir zamanda ve belirli bir noktadan alınacak olan anlık su numunesi sadece o yeri ve o zamanı temsil eder. Bileşimi zaman ve konum açısından büyük değişiklik göstermeyen homojen su kütleleri (göl, deniz vb.) anlık numune ile temsil edilebilir.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ b) Kompozit Örnekleme: Aynı noktadan belirli zaman aralıklarıyla yada farklı noktalardan aynı anda alınan numunelerin birleştirilmesi ile yapılan örneklemedir. Aşağıdaki tabloda zamana bağlı ve noktaya bağlı kompozit numune alma yöntemlerinin karşılaştırılması yer almaktadır.
Zamana Bağlı Kompozit Numune Noktaya Bağlı Kompozit Numune Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Zamana Bağlı Kompozit Numune Noktaya Bağlı Kompozit Numune Tanımlama •Aynı örnekleme noktasından farklı zamanlarda toplanan numunelerin karışımını ifade eder. •Farklı örnekleme noktalarından aynı anda toplanan numunelerin karışımını ifade eder. Uygulama Alanı •Genel olarak konsantrasyonun zamana bağlı olarak büyük ölçüde değişiklik gösterebildiği deşarjlarda ve akarsularda kullanılır. •Genel olarak konsantrasyonun farklı noktalarda değişiklik gösterebildiği göl, büyük akarsu vb. su kütlelerinde kullanılır. Uygulama Yöntemi •Belirli zaman aralıkları ile 2 veya 24 saat boyunca aynı noktadan debi ile orantılı olarak toplanan numuneler eşit oranlarda birleştirilerek elde edilir. •Söz konusu zaman aralıkları 5 dakikadan az yada 1 saatten fazla olamaz. •Birbirleri ile komşu olan farklı noktalardan aynı zamanda eşit miktarda alınan numunelerin eşit oranlarda karıştırılması ile elde edilir. •Noktalar arasında seçilen mesafe su kütlesinin büyüklüğüne ve su kalitesi değerlendirmesinin niteliğine bağlı olarak seçilir.
Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kompozit Örnekleme: Kompozit numuneler çok sayıda numunenin analizi yerine ortalama özellikte tek bir numune üzerinde çalışılmasına imkan verir.
Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kompozit Örnekleme: Kompozit numunelerde ölçülen parametrelerin değerleri “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”nde 2 saatlik ve 24 saatlik kompozit numuneler için verilen standart değerler ile mukayese edilir.
Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Anlık yada kompozit örnekleme yöntemlerinden hangisinin seçileceği çalışmanın amacı göz önüne alınarak yada yasal mevzuat gerekleri çerçevesinde belirlenir. Aşağıda bazı temel amaçlara yönelik seçilecek örnekleme yöntemi ile ilgili bilgi verilmiştir.
Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 1) Deşarj İzni Gereği Numune Alma: Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği kapsamında faaliyet gösteren tesisler atık sularını deşarj izni ile alıcı ortama verebilirler. Bu kapsamda tesise ait atık suyun, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği tablolarındaki sınır değerleri sağlaması gerekir. Bu tablolarda uygun örnekleme yöntemi (anlık, 2 saatlik kompozit, 24 saatlik kompozit) belirtilmiştir.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 1) Deşarj İzni Gereği Numune Alma: Örnekleme noktası olarak neresi seçilecek? Tesise ait atık suyun alıcı ortama desarj hattından örnekleme yapılmalıdır. Desarj hattı atık suyun, tesisten çıktıktan sonra alıcı ortama karısma noktasına kadar olan kesimidir. Bu hat üzerinde uygun örnekleme noktası, örnekleme ekibi tarafından seçilir.
Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 2) Kalite Sınıfı Değerlendirmesi İçin Numune Alma: Kalite sınıfı değerlendirme çalışmaları genel olarak Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 1'de verilen parametrelerin değerlendirilmesi ile yapılır. Bu kapsamda yapılacak örnekleme, çalışmanın amacı, kapsamı ve ekonomikliği göz önüne alınarak anlık yada kompozit olarak yapılabilir. Bir su kaynağının kalite sınıfının belirlenebilmesi için aylık dönemler halinde en az 1 yıllık veriye ihtiyaç vardır.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 3) Olağanüstü (kaza, ani canlı ölümü vb.) Durumlarda Numune Alma: Olağan üstü çeşitli nedenlerle (kaza, doğal afet vb.) çevre kirliği meydana gelebilmektedir. Bu durumlarda gerek kirlilik kaynağının tespit edilmesi ve gerekse kirliliği önleyici faaliyetleri planlayabilmek için örnekleme yapılması gerekmektedir. Bu tür durumlarda genel olarak tercih edilen yöntem anlık örneklemedir. Ancak gerek analiz çalışmalarına ve gerekse değerlendirme çalışmalarına ışık tutması açısından olayla ilgili tamamlayıcı bilgilerin de eksiksiz olarak temin edilmesi gerekmektedir. Söz konusu bazı tamamlayıcı bilgiler şunlardır;
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 3) Olağanüstü (kaza, ani canlı ölümü vb.) Durumlarda Numune Alma: - Olayın meydana geldiği tarih ve saat, - Numune alma tarihi ve saati, - Olayın olduğu bölgeye ait varsa daha önceki analiz sonuçları ve teknik çalışmalar, - Özellikle pH, sıcaklık, çözünmüş oksijen ve iletkenlik gibi yerinde ölçülen parametre sonuçları, - Olayla ilgili sayısal veriler, - Olaya neden olan, bilinen ve şüphelenilen kaynaklar ve bu kaynaklarla ilgili teknik bilgiler.
Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 4) Sedimentten Numune Alma Bu işlem için geliştirilmiş değişik amaçlarda kullanılan sedimentteki çamurdan numune alma kepçeleri mevcuttur.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 4) Sedimentten Numune Alma Örneklemenin en iyi yapılacağı yer seçilmeli, çamur içeriği alınana kadar işlemlerin devam etmesi sağlanmalıdır. Kepçe içeriğindeki su öncelikle sızma şeklide boşaltılmalı, çamur bir kovaya boşaltılarak uygun numune kaplarına konmalıdır. Çamur numuneleri için vidalı kapaklı cam kavanozlar kullanılabilir.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 5) Değişik Derinliklerden Numune Alma Özellikle göl veya deniz gibi ortamlarda kullanılan cihazlardır. İstenilen derinliğe indirildikten sonra kumanda ile kapaklar kapatıldıktan sonra numune alınımı gerçekleşir. Alınan numune yüzeye çekilerek cihazın alt kapağında bulunan musluk açılarak su gerekli kaplara boşaltılır.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 5) Değişik Derinliklerden Numune Alma
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Numune Alma Botu
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Numune Alma Botu
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 6) Petrol ve Petrol Ürünleri Kirliliği Araştırmalarında Numune Alma (Sintine Analizi): Amaç, dökülen yağ veya petrol ürününü en iyi temsil edecek örneği temin etmektir. Örneklemede en önemli faktörler; örnekleme yapılacak yerin iyi seçilmesi, yağ örneğinin minimum su içerecek şekilde alınması ve numunenin özelliğini kaybetmemesini sağlamaktır.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 6) Petrol ve Petrol Ürünleri Kirliliği Araştırmalarında Numune Alma (Sintine Analizi): Numune, yağ yoğunluğunun en fazla olduğu bölgede üç farklı noktadan alınır, bu şekilde analiz için gereken yağ miktarının çok olması sağlanır. Eğer örnek alınacak üç nokta yok ise numune yağ yoğunluğunun en fazla olduğu yerden alınır.
SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 6) Petrol ve Petrol Ürünleri Kirliliği Araştırmalarında Numune Alma (Sintine Analizi): Suyun üzerinde yüzen yağlar için numune kabı yağın yoğun bulunduğu bölgede suyun yüzeyin deki yağ tabakasının hafifçe altına kadar daldırılır ve yağın kabın içine akması sağlanır. Kabın üçte biri dolduğu zaman kap sudan çıkarılır ağzı sıkıca kapatılır ve numune kabı ters çevrilerek 2-3 dakika beklenir. Bekleme sırasında yağ üstte su altta kalacaktır. Kap ters pozisyonda iken kabın kapağı gevşetilerek altta kalan suyun dışarı akması sağlanır. Bu prosedür kabın içinde en az 60 mL yağ numunesi birikene kadar tekrarlanır.
Bu tür örnekleme özellikle sintine analizleri için elzemdir. Kasım 2009 SU NUMUNESİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 6) Petrol ve Petrol Ürünleri Kirliliği Araştırmalarında Numune Alma (Sintine Analizi): Bu tür örnekleme özellikle sintine analizleri için elzemdir. Ancak analiz sonuçları Uygun, Muhtemelen Uygun, Tanımlanamaz ve Uyumsuz olarak verilebilmektedir.
SU NUMUNESİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 ÖRNEK KAPLARININ SEÇİMİ, KORUMA ALTINA ALINMASI VE TAŞIMA ŞARTLARI
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR a) Numune Kaplarının Hazırlanması: i) Numune Kabının Seçilmesi: Analizi yapılacak parametreye göre uygun örnekleme kabı seçilmelidir. Örnek olarak Kimyasal oksijen ihtiyacı, askıda katı madde, ve çoğu ağır metal için plastik kaplar tercih edilirken, bakteriyolojik parametreler, klorofil-a ve pestisit için kahverengi cam şişeler tercih edilmelidir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR a) Numune Kaplarının Hazırlanması: i) Numune Kabının Seçilmesi: Kabın yapıldığı malzeme seçiminde de dikkate alınması gereken bu hususlar aynı zamanda kapak ve kaplama malzemelerinin seçiminde de dikkate alınmalıdır. Bu esaslar Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metotları Tebliği Madde 4’de belirtilen TSE EN ISO 5667-3 Mart 2007’de açıklanmıştır.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR a) Numune Kaplarının Hazırlanması: ii) Kapların Hazırlanması: Kullan-at veya tek kullanımlık kaplar kullanılamıyorsa, karşılıklı bulaşmayı en aza indirmek amacıyla belirli madde tayinleri için belirli kap setleri tahsis edilmelidir. Daha önce bir maddenin yüksek derişimlerine sahip bir numunenin içine konulduğu bir kabın, daha sonra içine konulabilecek aynı maddenin daha düşük derişimdeki bir numunesini kirletmesini önlemek için özen gösterilmelidir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR a) Numune Kaplarının Hazırlanması: ii) Kapların Hazırlanması: İlk defa kullanılacak yeni kapların, tozlardan ve ambalaj malzemesi kalıntılarından arındırılması için deterjanlı su ile yıkanması ve arkasından uygun kalitedeki suyla iyice durulanması gerekebilir. Kullanılacak tüm temizlik maddeleri uygun kalitede olmalıdır. Silikon, boron ve yüzey aktif madde tayinlerinde temizleme amacıyla deterjan kullanılmamalıdır.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR a) Numune Kaplarının Hazırlanması: ii) Kapların Hazırlanması: Deterjanla yıkanmış cam ve plastik kaplar için: a) Kap ve kapak, deterjan ve suyun seyreltik çözeltileri ile yıkanmalı, b) Musluk suyu ile iyice durulanmalı, c) Arkasından uygun kalitedeki su ile iki kez durulanmalı. d) iyice kurulanmalı ve kapak kapatılmalıdır. Bu işlemler için otomatik bulaşık makinesi kullanılabilir
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR b) Örnek kabının doldurulması: Örneklerde fizikokimyasal parametrelerin tayininde (dondurma yöntemi ile korumaya alınan numuneler hariç), kap, hava almayacak şekilde doldurulmalı ve bir tıpa ile ağzı tıkanmalıdır. Bu tedbir, taşıma sırasında sarsıntı süresince gaz fazı ile reaksiyonu önlediğinden karbondioksit miktarındaki ve pH’daki değişimlerden kaynaklanan bikarbonatın, çökebilir karbonatlara çevrilmesini ve demirin daha az oksitlenerek gerek konsantrasyon değişiminin ve gerekse renk değişiminin meydana gelmesini önler.
SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR c) Uygun örnek kaplarının kullanılması: Genel olarak örnekleme işleminde yeni kapların kullanılması gerekmektedir. İstenmeyen durumların önüne geçmek amacıyla farklı parametreler için farklı numune kabı kullanılması gerekmektedir. Parametrelere göre seçilecek bu kaplarda TSE EN ISO 5667-3 Mart 2007’de belirtilmiştir. Zorunlu sebeplerden dolayı örnek kaplarının tekrar kullanılması durumunda sterilizasyon veya dezenfeksiyon işlemlerinin uygulanması gerekmektedir.
SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR c) Uygun örnek kaplarının kullanılması:
SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR c) Uygun örnek kaplarının kullanılması:
SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR c) Uygun örnek kaplarının kullanılması:
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR d) Örneklerin Soğutulması ve Dondurulması: Dondurucuda bekletilecek numune kapları ağzına kadar doldurulmamalıdır. Örnekler, mutlak olarak örnek alma işlemi sırasındaki sıcaklıklarından daha düşük sıcaklıkta muhafaza edilmelidir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR d) Örneklerin Soğutulması ve Dondurulması: Örneklerin soğutulması ve dondurulması örnekler alındıktan hemen sonra uygulanırsa gerçek anlamda etkilidir. Mümkünse numunenin alındığı yerde, araçtaki buzdolapları veya soğutma kutularının kullanımı sağlanmalıdır. Örneklerin 2-5°C’de soğutulması ve karanlıkta muhafaza edilmesi, örneklerin laboratuvara kısa sürede taşınması için yeterlidir.
Cam kaplar dondurma işlemi için uygun değildir. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR d) Örneklerin Soğutulması ve Dondurulması: Cam kaplar dondurma işlemi için uygun değildir. Mikrobiyolojik analiz için alınan örneklerin dondurulmaması gerekir.
SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR e) Numunelerin Süzülmesi: Numune içerisinde istenmeyen partikül maddelerin uzaklaştırılması gerektiğinde süzme işlemi uygulanır. Ancak bazı parametreler için süzme işlemi uygulanmaz (örn. askıda katı madde, çökebilir katı madde vb) Askı halinde katı maddeler, tortu, alg ve diğer organizmalar ya numunenin alınması sırasında yada alındıktan hemen sonra süzülerek uzaklaştırılmalıdır.
SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR f) Koruyucuların İlavesi Bazı fiziksel ve kimyasal özellikler bir takım kimyasal bileşiklerin ilave edilmesi ile kararlı hale getirilebilir. Bu işlemde aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir. Koruyucu maddeler örnek alındıktan hemen sonra veya örnek alınmadan hemen önce numune kabına ilave edilir. Kullanımlarındaki tehlike göz önüne alınarak koruyucuların kullanımına dikkat edilmelidir. Uygulayıcılar bu tekniklere ve bunlardan korunma yollarına karşı uyarılmalıdır.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR g) Örneklerin Taşınması Örneklerin laboratuvara taşınmasında, analiz edilecek parametreler için belirlenmiş olan bekleme süreleri aşılmamalıdır. Bu süreler TSE EN ISO 5667-3 Mart 2007’de belirtilmiştir. Örnek kapları taşıma sırasında örneğin yapısının bozulmaması ve kaybolmaması için açılmayacak şekilde mühürlenmeli ve korunmalıdır.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR g) Örneklerin Taşınması Soğutuculu taşıma kaplarında, içersinin +4C civarında tutulması için elektrik enerjisi ile çalışanları tercih edilmeli, bu sıcaklıklara inilmesi için buz kalıplarının kullanılması gereklidir. Ambalajlama, örnek kaplarını kırılma ve muhtemel bulaşmalardan korumalıdır.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR g) Örneklerin Taşınması Taşıma süresince örnekler uygun serinlikte tutulmalı, ışıktan korunmalı ve mümkünse su geçirmez kaplar içerisinde muhafaza edilmelidir.
SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR g) Örneklerin Taşınması Hemen hemen tüm koruma maddeleri, diğer testlerle girişim yaptığından koruma yapılmaksızın numunelerin derhal analizlenmesi en iyi yoldur. Numuneler eğer hemen ertesi gün analizlenecekse düşük sıcaklıklarda (+4°C'de) saklama en iyi yöntemdir. Yapılacak tayin ile girişim yapmıyorsa, kimyasal koruma maddeleri kullanılabilir. Bu kimyasallar kullanılacaksa, önceden numune kabına konulmalı ve toplanan tüm numuneler ile iyice karışması sağlanmalıdır.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR g) Örneklerin Taşınması Yapılacak tayinin cinsine göre numune koruma ve saklama metodunun seçilmesi gerekir. Askıda katı madde için tüm saklama metotları yetersiz olabilir. Formaldehit çeşitli tayinlere olumsuz etki ettiğinden koruma maddesi olarak kullanılması tavsiye edilmez. Numune saklama metotları nispeten kısıtlı olup, temel amaç biyolojik faaliyeti geciktirme, kimyasal bileşiklerin ve komplekslerin hidrolizini geciktirme ve bileşenlerin uçuculuğunu engellemeye yöneliktir
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Örneklerin Saklanması Ağır metal içeren su numuneleri, en iyi şekilde ayrı, temiz bir kapta toplanarak ve pH 2.0'ye kadar derişik HCl veya HNO3 ile Kimyasal Oksijen İhtiyacı, yağ-gres parametreleri pH 2.0'ye kadar derişik H2SO4 ile asitlendirilerek saklanabilirler.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Numunelerin sıcaklığı çok çabuk değişir. Ayrıca pH'da dakikalar mertebesinde bir zaman süresi içinde değişime uğrayabilir. Çözünmüş gazların (oksijen, karbondioksit vb.) konsantrasyonu hava ile alışveriş sonucu azalır veya artar. Bu nedenle sıcaklık, pH ve çözünmüş oksijen tayinlerini, arazide numunenin alındığı yerde yapmak uygun olur. pH-alkalinite-karbon dioksit dengesindeki değişimlerin sonucunda CaCO3 çökebilir ve Ca ile toplam sertlik değerlerinin azalmasına neden olur.
SU NUMUNESİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 ARAZİDE (YERİNDE) ÖLÇÜLECEK PARAMETRELER
Kasım 2009 ARAZİDE (YERİNDE) ÖLÇÜLMESİ GEREKEN PARAMETRELER: Laboratuvara kadar korunmasının çok zor olduğu, kısa zaman içinde değeri değişen, doğrudan örnekleme yerinde ölçümlerinin yapılması gereken parametrelerdir.
Elektriksel İletkenlik Tuzluluk Bulanıklık Kasım 2009 ARAZİDE (YERİNDE) ÖLÇÜLMESİ GEREKEN PARAMETRELER: Sıcaklık pH Çözünmüş Oksijen Elektriksel İletkenlik Tuzluluk Bulanıklık Secchi Diski (deniz ve göllerde) Debi
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 1. Hava ve Numune Sıcaklığı Bir maddenin, standart bir değer referans alınarak sıcak yada soğuk oluşunun ölçüsüdür. Santigrad derece (OC) biriminde ölçülür. Hava ve su sıcaklıkları değerleri, doğal yollarla veya insan aktivitesiyle çevreye etki eden termal değişimlerin belirlenmesi için gerekli parametredir.
Bütün termodinamik hesaplamalarda ve modellerde, Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 1. Hava ve Numune Sıcaklığı Bütün termodinamik hesaplamalarda ve modellerde, pH, İletkenlik ve oksijen ölçümlerinin düzeltilmesi ve pH metrenin kalibrasyonunda, Kimyasal reaksiyonların hızının belirlenmesinde, Biyolojik aktivitenin ve akışkan özelliklerinin belirlenmesinde kullanılır.
- pH<7 Asidik Çözelti - pH=7 Nötr - pH>7 Bazik Çözelti Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH, etkili haldeki Hidrojen iyonlarının konsantrasyonunun logaritmasının negatifidir. 0 ile 14 arasında değişir. - pH<7 Asidik Çözelti - pH=7 Nötr - pH>7 Bazik Çözelti
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH Ölçerler pH metre sistemleri (pH, oksijen, iletkenlik ve sıcaklık ölçerler) ve kalibrasyon çözeltileri arazide ve kullanılmadığı zamanlarda, toz, direkt güneş ışığı veya aşırı soğuktan korunmalıdır.
Gazlarını kaybetmesiyle Karbondioksit Hidrojen sülfit Amonyak Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH Ölçümü Su örneğinin pH’ı, Gazlarını kaybetmesiyle Karbondioksit Hidrojen sülfit Amonyak
Mineral çökeltmesiyle Kalsiyum karbonat çökelimi Sıcaklık değişimiyle Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH Ölçümü (devam) Mineral çökeltmesiyle Kalsiyum karbonat çökelimi Sıcaklık değişimiyle Diğer kimyasal, fiziksel ve biyolojik reaksiyonlar sonucu, örnek alımından dakikalar içinde önemli değişiklikler gösterir. Yukarıdaki sebeplerden dolayı, pH ölçümü arazide ve yerinde yapılması gereken bir parametredir.
Aşağıdaki 4 aşamaya göre pH ölçümleri yapılır. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH Ölçümü (devam) Aşağıdaki 4 aşamaya göre pH ölçümleri yapılır. pH metre sistemi ölçüm yerinde kalibre edilmelidir (bunun yanında elektrodun performansını ve termometrenin kalibrasyon tarihinin kontrol edilmesi gerekir) pH elektrodunu ve sıcaklık sensorunu suya batırıp, en az 60 saniye beklemek gerekir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH Ölçümü (devam) 3. pH değerini ve sıcaklık değerini, probları sudan çıkarmadan sabit bir değer elde edilinceye kadar beklenir ve bu değerler kayıt edilir. Eğer ölçüm süresince okumalar sabitlenmezse, en az 3 veya daha çok ölçümün ortalaması alınır.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH Ölçümü (devam) Hızlı akıma sahip veya fazla miktarda sediman veya yosun (algae) içeren sularda, örneğin pH’sı (bununla birlikte oksijen, iletkenlik ve sıcaklık) uygun bir kaba alındıktan sonra ölçülebilir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH Düşürme Bazı analizlerde laboratuvara ulaşıncaya kadar kadar örneklerin korunmasını sağlayabilmek için pH değerini 2’nin altına düşürmek gerekir. Bunun için numune alınan kabın içine elektrotlar daldırılır ve damla damla korunmasına uygun asit ilave edilir. Aynı zamanda örnek kabı yavaş yavaş sallanır.
1,7 - 2,0 arasında pH değeri sağlanana kadar işleme devam edilir. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 2. pH: pH Düşürme 1,7 - 2,0 arasında pH değeri sağlanana kadar işleme devam edilir. Asidin elektrodlara zararını engellemek için asit elektrodlara değmeyecek şekilde damlatılmalıdır.
% veya mg/L birimiyle okumalar yapılabilir. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 3. Çözünmüş Oksijen: Çözünmüş Oksijen, suyun içinde çözünmüş halde bulunan oksijen gazının miktarıdır. Çözünmüş oksijen miktarları, doğal olaylar veya insan aktivitesinin çevre üzerindeki etkisinin belirlenmesinde gerekli paramet-relerden biridir. % veya mg/L birimiyle okumalar yapılabilir.
Membran filitre ve Optik (LDO) sistemi ile çalışan problar mevcuttur. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 3. Çözünmüş Oksijen: Bu tip cihazlar sıcaklık ve basınç doğrulaması ile kalibre edilip, ölçümlerini yaparlar. Bu sebepten dolayı da oksijen metreler ölçüm yapılacak yerde kalibre edilmeli ve ölçümü yapılmalıdır. Membran filitre ve Optik (LDO) sistemi ile çalışan problar mevcuttur.
Birimi 25 OC de mikrosiemens/cm yada mikromho/cm dir. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 4. Elektriksel İletkenlik: Elektriksel iletkenlik, suyun, elektriği birim uzunluktan, birim kesit alanından ve sabit sıcaklıkta iletebilme yeteneğinin bir ölçüsüdür. Ölçülen elektriksel iletkenlik değerleri, suyun içinde çözünmüş halde bulunan toplam madde miktarıyla ilişkilidir. Birimi 25 OC de mikrosiemens/cm yada mikromho/cm dir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 4. Elektriksel İletkenlik: Genellikle bu cihazlar solüsyonun içine alternatif akım gönderir ve akımın büyüklüğünü ölçerler.
Sensorler ölçümden önce ve sonra deiyonize su ile temizlenmelidir. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 4. Elektriksel İletkenlik Cihazının Bakım, Temizleme ve Saklanması İletkenlik sistemleri, toz, fazla sıcak ve fazla soğuktan korunmalıdır. Sensorler ölçümden önce ve sonra deiyonize su ile temizlenmelidir. Sensor üzerindeki yağlı ve kimyasal kalıntılar (tuzlar) deterjan solüsyonu ile temizlenebilir. Deterjan solüsyonunda bekletilmesi sensöre zarar vermez.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 4. Elektriksel İletkenlik Cihazının Bakım, Temizleme ve Saklanması Eğer yağ veya başka kalıntılar mevcutsa sensor seyreltilmiş hidroklorik (HCl) asit solüsyonuna batırılabilir, ancak asit solüsyonu ile teması bir kaç saniyeyi geçmemelidir. Karbon ve paslanmaz çelik sensorlar yumuşak fırçayla temizlenebilir. Platinyum kaplama sensörlerde fırça kullanılmaz
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 4. Elektriksel İletkenlik Suyun iletkenliği, çökme, tutunma, iyon değişimi, yükseltgenme ve indirgenme gibi fiziksel ve kimyasal proseslerle hızla değişim gösterir. Bu yüzden yerinde ölçümü gereklidir. Yağış, rüzgar, soğuk, toz, ve direkt gün ısığı gibi arazi şartları ölçüm değerlerinde problemler yaratabilir. Cihazı ölçüm yaparken bu etkilerden korumak gerekir
Tuzluluk belli kütle çözeltide çözünmüş tuz miktarıdır. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 5. Tuzluluk Tuzluluk belli kütle çözeltide çözünmüş tuz miktarıdır. Endüstriyel ve doğal sularda bakılması gereken önemli parametrelerden biridir. Özellikle yüzeysel sulardaki canlıların yaşamında ve çevredeki tarımsal alanlar bakımından önemlidir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 5. Tuzluluk Tuzluluğun buharlaştırma yöntemiyle yapılması, suyla birlikte başka maddelerinde buharlaşma olasılığından kesin bir sonuç vermeyebilir. Ayrıca klasik kimyasal analiz yöntemleriyle yapılması da çok uzun zaman almaktadır. Bu nedenlerden dolayı, tuzluluk analizleri Elektriksel İletkenlik ölçer cihazlarından dönüşüm yapılarak bakılması tercih edilir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 6. Bulanıklık Tayini Bulanıklık sularda asılı (süspanse) halde bulunan maddelerin miktarını belirten bir ölçüdür. Sulardaki bulanıklığı oluşturan asılı maddeler, silt, kil, organik ve inorganik maddeler, plankton, mikroskopik organizmalardır. Bulanıklık su örneği içinden geçirilen bir ışık demetinin bu maddeler tarafından saçılması ve absorblanmasına neden olan optik özelliğin ifadesidir.
Sudaki görünürlüğünün tespiti için kullanılır. Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 7. Sechii Diski Özellikle ötrofikasyon değerlendirilme-sinde kullanılan bir parametredir. Sudaki görünürlüğünün tespiti için kullanılır. Disk gözden görünene kadar su ortamına bırakılır ve gözden kaybolan en son noktanın santimetre cinsinden ölçüsü alınır.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 8. Debi Atıksularda debi ölçümü; doğrudan debi ölçümleri veya hız-alan ölçümüne dayanan metotlar kullanılarak yapılır. Doğrudan debi ölçüm metotlarında debi, kolayca ölçülebilen bir veya iki değişken yardımıyla ölçülür. Çok sayıda debi ölçümü gerekli ise işlemleri kolaylaştırmak için bu değişkenler yardımı ile çalışma eğrileri teşkil edilerek debi belirlenir. Debi ölçümü için kesinlikle kesit alan belirlenmelidir. Ölçüm yapılacak alanın yükseklik, en kesitinin belirlenmesi ve kanal tipine göre ölçüm sisteminin kesitinin çıkarılması gerekmektedir.
Kasım 2009 SU NUMUNELERİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR 8. Debi Büyük dere ve nehirlerde debi ölçümünün gerçekleştirilmesi için ölçüm istasyonlarının kurulması gerekmektedir. Bu yüzden akarsularda su seviyesi ve debi ölçümleri Devlet Su İşleri (DSİ) ve Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) tarafından işletilen akım gözlem istasyonları vasıtasıyla yapılmaktadır. Eğer debi ölçümü başka kurum ve kuruluşlar tarafından yapılacaksa Numune alma ve analizleri metotları tebliğinde belirtilen standartlara göre ölçüm yapılması gerekmektedir.
SU NUMUNESİNİN ALINMASI İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Numune alma tutanağı ya da Örnekleme tutanağı, 10 Ekim 2009 tarih ve 27372 sayılı Resmî Gazete yayımlanan Numune Alma ve Analiz Metotları Tebliğinin ekinde eklenmiş olup özellikle resmi amaçlı olarak alınacak her tür numunede kullanılması zaruri bir evraktır. Her numune için ayrı bir tutanak tanzim edilmesi gereklidir. Örnekleme tutanağı sayesinde laboratuvarda analizi yapılacak numuneye ait teknik bilgi ihtiyacı giderilecektir.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Örnekleme Tutanağı üzerinde yapılabilecek hataların düzeltilmesinde yazıyı kapatıcı özellikte düzeltici malzeme (daksil vb.) kullanılmamalıdır, gerekli düzeltmeler yanlış bölümün üstünün çizilmesi ile gerçekleştirilir. Yapılan tadilatların sorumlular tarafından paraflanarak onaylanması gereklidir. Bu tutanağın çalışmalara sağlayacağı pratik bir fayda su, toprak, katı atık ve yakıt numunelerinin tümü için kullanılabilecek tek tip yapıya sahip olmasıdır.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Kullanılması önerilen Örnekleme Tutanağı’nda yer alan ilgili bölümler aşağıdaki açıklamalar ışığında doldurulmalıdır. Bölümler mümkün olduğunca tam olarak doldurulmaya çalışılmalıdır. Tarih: Tutanağın düzenlendiği tarih gün/ay/yıl olarak bu bölüme yazılır. Numuneyi Alan: Numuneyi alan İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Laboratuvar veya kurum/kuruluşun açık adı belirtilir. Numuneye Esas Resmi Talep Yazısı: Her numune, talep kimden geldiyse gelen kurum/kuruluş ait talep yazısı ile birlikte değerlendirilir. Tutanağa, bu numuneye esas resmi talep yazısının tarihi ve sayısı belirtilir.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Numune Alınan Tesisin: Alınan numune bir tesise ait ise bu bölüm aşağıdaki açıklamalar ışığında doldurulur. Aksi durumda bu bölüm boş bırakılır ve bölümün üzeri tamamen çizilerek iptal edilir. Tesisin Adı: Numunenin ait olduğu tesisin tescilli açık adı yazılır. Tesisin Adresi: Numunenin ait olduğu tesisin yazışma adresi yazılır. Telefon No: Numunenin ait olduğu tesisin telefon numarası alan kodu ile birlikte yazılır. Faks No: Numunenin ait olduğu tesisin faks numarası alan kodu ile birlikte yazılır.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Numune İle İlgili Özellikler: Alınan numuneye ait ilgili bölümler aşağıdaki açıklamalar doğrultusunda doldurulur. Numunenin Cinsi: Tutanağın bu bölümüne numuneyi tanımlayacak numune cinsi mümkün olduğunca açık bir tanımlama ile yazılır (Örn. atıksu, yerli linyit, ithal kömür vb.). Numunenin Alınış Tarihi ve Saati: Numunenin alındığı tarih ve saat gün/ay/yıl-saat:dakika şeklinde bu bölüme yazılır. Numunenin Alınış Yeri: Numunenin alındığı yerin tam tanımı bu bölüme yazılır. Numunenin Alınış Amacı: Numunenin hangi amaç için alındığı bu bölüme yazılır.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Şahit Numune Teslimi: Analiz sonuçlarına yapılabilecek itirazların çözümünde şahit numune kullanılabilir. Şahit numune için, alınan numune ile aynı nitelikte numune hazırlanarak ilgili kişiye mühürlü olarak teslim edilmesi gereklidir. Tutanağın bu bölümüne örnekleme noktasını temsilen kaç adet numune alındığı ve kaç adetinin şahit numune olarak teslim edildiği yazılmalıdır. Ayrıca süreye bağlı değişebilecek parametreler açısından ne kadar süre içinde analiz edilmesi gerektiği de belirtilmelidir. Numune Alma ve Analiz Metotları Tebliği “Madde 5, g) Şahit numune için, alınan numune ile aynı nitelikte numune hazırlanarak ilgili kişiye mühürlü olarak teslim edilir. Tutanağın bu bölümüne örnekleme noktasını temsilen kaç adet numune alındığı ve kaç adedinin şahit numune olarak teslim edildiği yazılır. Ayrıca süreye bağlı değişebilecek parametreler açısından ne kadar süre içinde analiz edilmesi gerektiği de belirtilir.” açıklaması bulunmaktadır.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Arazi Parametreleri: Numuneye ait bir takım fiziksel ve kimyasal parametrelerin zamanla veya ortam sıcaklığına bağlı olarak değişim göstermesi nedeniyle yerinde ölçülerek tutanağa işlenmesi gerekir. Hava Durumu: Numunenin alındığı andaki hava şartları bu bölümde tanımlanır (güneşli, bulutlu, rüzgarlı, yağışlı, kar yağışlı vb.). Hava Sıcaklığı: Numunenin alındığı andaki hava sıcaklık değeri °C olarak bu bölümde verilir. Koordinatlar: Numune alınan noktanın koordinatları bu bölümde verilir. Özellikle göl ve denizden alınan numuneler için önemlidir. Özel Not: Arazi ölçümlerinin mutlaka örnekleme sırasında yerinde ölçülmesi gerekir.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Su Numunesi: Alınan numune su numunesi ise su numunesinin türü (göl, deniz, yeraltı suyu, atık su, içme suyu) belirtilerek ve yapılan arazi ölçümleri aşağıdaki açıklamalar ışığında bu bölüme işlenir. SKKY Sektör Tablo No: Analizi istenen parametreler Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nde geçen kriterlere yönelik ise Yönetmelikte ilgili tablo numarası belirtilir. Numunenin Alınış Şekli: Su analizleri için numunenin alınış şekli Çevre Mevzuatı açısından sonuçların değerlendirilmesinde önemlidir. Bu nedenle bu bölüme numunenin alınış şekli (anlık, kompozit iki saatlik veya 24 kompozit saatlik) için uygun olan kutucuk işaretlenir.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Numune Sıcaklığı: Su numunesinin alındığı andaki numune sıcaklığı bu bölümde verilir. pH: Su numunesinin alındığı andaki pH değeri bu bölümde verilir. Elektriksel İletkenlik: Su numunesinin alındığı andaki Elektriksel İletkenlik değeri µs/cm, mS/cm yada mmho/cm olarak bu bölümde verilir. Tuzluluk: Su numunesinin alındığı andaki Tuzluluk değeri %o (binde) olarak bu bölümde verilir. Oksijen Doygunluğu: Su numunesinin alındığı andaki Oksijen Doygunluğu değeri mg/L veya % olarak bu bölümde verilir. Debi: Su numunesinin alındığı noktada su akışı olması durumunda debi ölçülerek L/sn, m3/sn vb. olarak bu bölümde belirtilir. Derinlik: Göl, deniz, yer altı suyu, toprak vb. bir kütle söz konusu olduğunda numunenin alındığı derinlik cm, m, vb. olarak bu bölümde verilir.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Toprak Numunesi: Alınan numune toprak numunesi ise yapılan arazi tetkikleri aşağıdaki açıklamalar ışığında bu bölüme işlenir. Toprak kirliliğine sebep olan madde veya tesis vb. varlığı: Toprak numunesinin alındığı bölgede toprak kirliliği oluşturabilecek madde veya tesis vb.’nin varlığı arazi gözlem ve bilgilerine dayanılarak belirtilir. Ziraat Durumu: Toprak numunesinin alındığı bölge ziraat amaçlı olarak kullanılıp kullanılmadığı evet yada hayır olarak ilgili kutucuğun işaretlenmesi şeklinde belirtilir. Eğer bölgede ziraat yapılıyor ise sulu yada kuru tarım olarak hangisinin yapıldığı ilgili kutucuğun işaretlenmesi ile belirtilir. Numunenin temsil ettiği tarla veya arazi büyüklüğü: Alınan toprak numunesinin temsil ettiği tarla veya arazi büyüklüğü alan olarak bu bölüme yazılır.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Katı Atık Numunesi: Alınan numune katı atık numunesi ise yapılan arazi tetkikleri aşağıdaki açıklamalar ışığında bu bölüme işlenir. Atık Türü: Alınan katı atık numunesinin türü için evsel nitelikli, endüstriyel nitelikli yada her iki türün karışımı niteliğindeki durumu için uygun olan kutucuk işaretlenir. Yakıt Numunesi: Alınan numune yakıt numunesi ise numune ile ilgili bilgiler aşağıdaki açıklamalar ışığında bu bölüme işlenir. Cinsi: Alınan yakıt numunesinin cinsi (yerli, ithal, linyit, taşkömürü, antrasit, briket kömürü, sıvı yakıt vb.) belirtilir.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Numuneler: Bu bölümde esas olarak numunede yapılması talep edilen parametreler belirtilmelidir. Alınan numunede, analiz edilecek parametrelere bağlı olarak farklı yöntemler ve farklı koruma önlemleri nedeniyle birden fazla numune kabı kullanılabilir. Bu durumda örnekleme aşamasında kullanılan her bir numune kabı ile ilgili bilgiler aşağıdaki açıklamalar ışığında örnekleme tutanağına işlenir. Numune Kabı No: Çevre Referans Laboratuvarında kodlama sistemi ile analiz yapılmaktadır, akredite olan laboratuvarlarda da bu sistemin uygulanması tavsiye edilmektedir. Analizi yapan personel numunenin menşei ile ilgili açıklamaları bilmeden analiz yapmaktadır. Bu nedenle numune kapları üzerine numunenin ait olduğu firma yada şahıs ismi belirtilmemeli, numara verilerek açıklayıcı bilgiler tutanağa yazılmalıdır. Örnekleme aşamasında her bir numune kabı 1,2,3,.. şeklinde numaralandırılabilir. Her bir numune kabı için aşağıda verilen açıklamalar Numune Kabı numarasına karşılık gelecek şekilde aynı satıra işlenir. Bunun için numune etiketi kullanılır.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Numune Kabı Cinsi: Her bir numune kabına karşılık gelen numune kabı cinsi bu bölümde belirtilir. Numune Miktarı: Her bir numune kabına alınan numune miktarı bu bölüme yazılır. Bakılacak Parametreler: Her bir numune kabında analizi yapılacak parametreler bu bölümde belirtilir. Koruma Önlemi: Her bir numune kabı için örnekleme aşamasından laboratuvara ulaştırılmasına kadar uygulanan yada uygulanması gereken koruma önlemleri buraya yazılır.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Özel Notlar: Numunenin alımı sırasında dikkate alınan önemli hususlar var ise bu bölümde belirtilir. Kontroller ve İmza : Kurum tarafından alınan numunelerde, örnekleme ve mühürlenmesinin ardından (mühürleme, numunenin değiştirilme riskini ortadan kaldıracak şekilde yapılması gereklidir) “İş bu tutanak tarafımızca imza altına alınmış olup, yukarıda nitelikleri belirtilen numune tesis sahibi veya vekil gözetiminde yerinde alınmıştır.” hükmüne istinaden Örnekleme Tutanağı (bir kişi tesis sahibini temsil etmek üzere) en az üç kişi tarafından imzalanır. Tutanağa açıklayıcı bilgi olarak ek sayfa eklenmesi durumunda, tutanağın ek sayfası vardır (sayfa sayısı) yada yoktur kutucuklarından ilgili olanın işaretlenmesi şeklinde belirtilir. Kullanılan ek sayfalarda Örnekleme Tutanağı’nda bulunan imzaların olması gerekir.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI Numune Alma ve Analiz Metotları Tebliği Numune Saklama İlkeleri Madde 6 d) Tebliğin Ek-3’ünde belirtilen numune alma tutanağı numune alınması sırasında doldurulmalı ve imza altına alınmalıdır. Tutanakta numunenin alındığı yer, tarih, saat, alınış şekli, arazide ölçülen parametreler, koordinatlar, hava sıcaklığı ve durumu, alınış amacı, şahit numunenin istenip istenmediği hususlarını içerecek şekilde düzenlenir. Tüm numune alımlarında bu tutanak kullanılır. Tutanaklar, iç izleme yapmak üzere alınan numuneler için numuneyi alan ve tesis yetkilisi olmak üzere en az iki kişi tarafından; İl Çevre ve Orman Müdürlüğü gözetiminde denetim, çevresel izin ve doğrulama analizleri için alınan numunelerde ise tesis yetkilisi veya sorumlusu dahil olmak üzere en az üç kişi tarafından imza altına alınır.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI
Kasım 2009 NUMUNE ALMA TUTANAĞI
Kasım 2009 NUMUNE ALMA ETİKETİ Numune Alma ve Analiz Metotları Tebliği, Numune Saklama İlkeleri Madde 6 ç) Toplanan her bir numune için, numune şişesi veya kabı üzerinde gerekli açıklamaların yazılacağı ve bu Tebliğin Ek-2’sinde örneği verilen bir etiket konulur. Numunenin daha sonra laboratuvara getirildiğinde kolayca tanınabilmesi için, numuneyi alanın adı, alındığı tarih ve saat, numunenin alındığı yer ve bunlar gibi gerekli hususlar etiket üzerine kaydedilir.
Kasım 2009 NUMUNE ALMA ETİKETİ Numunelerin Laboratuvara Ulaştırılması
İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM. Kasım 2009 İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.