BÖLÜM 1
Biyolojik, Bilişsel ve Sosyo-Duygusal Süreçler B) Gelişimin Doğası Biyolojik, Bilişsel ve Sosyo-Duygusal Süreçler Gelişim Dönemleri Yaşın Önemi Gelişimsel Konuları
a) Biyolojik, Bilişsel ve Sosyo-Duygusal Süreçler Üç temel gelişimsel süreç biyolojik, bilişsel ve sosyoduygusal süreçlerdir. Gelişim boyunca bu süreçler arasındaki yoğun bağlantılar sürer.
Bilişsel Süreçler: Bireyin düşünce, zekâ ve dilindeki değişimler. Biyolojik Süreçler: Bireyin fiziksel doğasındaki değişimler. Sosyoduygusal Süreçler: Bireyin diğer insanlarla ilişkilerindeki, duygularındaki ve kişiliğindeki değişimler.
b) Gelişim Dönemleri Yaşam uzamı genel olarak şu periyotlarda ele alınır: Doğum öncesi, bebeklik, ilk çocukluk, orta ve ileri çocukluk, ergenlik, ilk yetişkinlik, orta yetişkinlik ve ileri yetişkinlik. Son zamanlarda yaşam boyu gelişimcileri, insanın yaşam uzamını dört çağ halinde, özellikle de üçüncü ve dördüncü çağlara ve genç-yaşlı ile en yaşlı-yaşlı arasındaki ayırıma vurgu yaparak tanımlamaktadır. Yaşam boyu gelişimin önemli bir yönü, gelişim dönemleri arasında bağlantılar içermesidir.
Doğum öncesi dönem, döllenmeden doğuma kadar olan zamandır. Bebeklik, doğumdan 18 veya 24. aya kadar olan dönemdir. İlk çocukluk, bebeklik döneminin bitiminden 5 veya 6 yaşına kadar olan gelişimsel dönemdir ve bazen “okul öncesi yılları” da denir.
Orta ve ileri çocukluk, yaklaşık olarak 6-11 yaşları arasındaki döneme, hemen hemen ilkokul yıllarına denk gelir. Ergenlik, gelişimin çocukluktan ilk yetişkinliğe geçiş dönemidir ve yaklaşık 10-12 yaşlarında başlayıp 18-21 yaşlarında biter.
İlk yetişkinlik, 20’li yaşların başında başlar ve 30’lu yaşlar boyunca devam eder. Orta yetişkinlik, yaklaşık 40 yaşından 60 yaşına kadar olan gelişim dönemidir. İleri yetişkinlik, 60’lı veya 70’li yıllarda başlayan ve ölüme kadar süren dönemdir.
Dört Çağ: Yetişkin gelişimine ve yaşlanma konusuna odaklanmış olan yaşamboyu gelişimcileri, yaşam boyu gelişimi, genellikle dört “çağ” ile tanımlamaktadır (Baltes, 2006; Willis ve Schaie, 2006): 1) İlk çağ: Çocukluk ve ergenlik 2) İkinci çağ: İlk yetişkinlik (20-50 yaş arası) 3) Üçüncü çağ: Yaklaşık olarak 60-79 yaşlar arası 4) Dördüncü çağ: Yaklaşık 80 yaş ve yukarısı
c) Yaşın Önemi Gelişim dönemlerini betimlerken her bir dönem için yaklaşık yaş sınırını da belirttik. Fakat bunun yanı sıra aynı yaştaki bireylerin yetilerinde farlılıklar olduğunu da vurguladık ve yaşla ortaya çıkan değişmelerin nasıl abartılabileceğini de gördük. Bir bireyi anlamaya çalışırken yaş ne kadar önemlidir?
d) Gelişimsel Konular Kalıtım-çevre Tartışması: Gelişimin öncelikli olarak kalıtımdan mı çevreden mi etkilendiği tartışmasıdır. Kalıtım organizmanın biyolojik mirasını ifade ederken, çevre çevresel deneyimleri ifade eder. “Kalıtım destekçileri” biyolojik mirasın, “çevre destekçileri” ise çevresel deneyimlerin gelişim üzerinde en önemli etkiye sahip olduğunu iddia etmektedir.
Durağanlık-değişme Konusu: Ne ölçüde, önceki deneyimlerimizle uyumlu biri olarak geliştiğimizle (durağanlık) ya da ne ölçüde önceki gelişim dönemlerinde olduğumuzdan farklı biri olarak (değişim) geliştiğimizle ilgilidir.
Süreklilik-süreksizlik Konusu: Gelişimin ne ölçüde tedrici ve birikimli (süreklilik) veya birbirinden farklı dönemler (süreksizlik) halinde ortaya çıkan bir değişim olduğuna odaklanır.
C) Gelişim Kuramları Psikanalitik Kuramlar Bilişsel Kuramlar Davranışsal ve Sosyal Bilişsel Kuramlar Etolojik Kuram Ekolojik Kuramlar Eklektik Kuramsal Yönelim
Bilimsel Yöntem: Doğru bilgiye ulaşmak için kullanılan bir yaklaşım Bilimsel Yöntem: Doğru bilgiye ulaşmak için kullanılan bir yaklaşım. Şu adımları içerir: (1) Problemi kavramsallaştırma, (2) veri toplama, (3) sonuç çıkarma ve (4) araştırma sonuçlarını ve kuramı gözden geçirme. Kuram: Olayları açıklamaya ve yordamalar yapmaya yardımcı olan, birbirleriyle bağlantılı ve uyumlu düşünceler seti.
Hipotezler: Doğruluğu sınanabilen belirli varsayım ve yordamalar. Psikanalitik Kuramlar: Gelişimi temel olarak bilinçdışıyla ve duygularla açıklar. Davranış yalnızca yüzeysel bir özelliktir ve davranışı anlamak için zihnin sembolik işleyişi analiz edilmelidir. Ebeveynlerle yaşanan erken dönem deneyimler vurgulanmaktadır.
Psikanalitik Kuramlar Erikson’ın Psikososyal Kuramı: Freud’un Kuramı Psikanalitik Kuramlar Erikson’ın Psikososyal Kuramı:
Erik Erikson bir sanatçı olan eşi Joan ile. Erikson, 20 Erik Erikson bir sanatçı olan eşi Joan ile. Erikson, 20. yüzyılın en önemli gelişim kuramlarından birinin sahibidir. Erikson’ın kuramına göre hangi dönemdesiniz? Erikson’ın bu döneme ait tanımlaması size uyuyor mu?
Erikson’ın Kuramı: İnsan gelişimini sekiz dönem içinde ele alır. Her dönem, bireyleri, çözmeleri gereken bir kriz ile yüz yüze getiren özgün bir gelişimsel görev içerir..
BİLİŞSEL KURAMLAR